Hugur og hönd - 01.06.1990, Blaðsíða 38

skældar og skakkar. Margar grímur
eru úr skinni, flatar andlitsgrímur,
hettugrímur eöa handgrímur, geröar
úr sel- eöa hákarlsskinni, skreyttar
skinnræmum í öörum lit umhverfis
augu, nef og munn. Stundum eru
þær útsaumaðar og nokkrar seltenn-
ur festar í munninn og jafnvel notaö
skinn í augabrúnir og fuglsfjaðrir í
skegg.
Grímur skornar úr tré voru/eru al-
gengastar: andlitsgrímur, handgrím-
ur eöa vegg-grímur, sem voru stærst-
ar. Flestar eru útskornar úr rekaviöi
og notað beina- eöa randamunstur,
en margar hverjar skreyttar skinn-
ræmum, fjöörum eöa loðskinni/sel-
skinni. Tennur eru mjög oft notaöar á
þessar grímur, einkum á síðari árum.
Neöri kjálki er stöku sinnum á hjör-
um, hreyfanlegur, en grímurnar eru
sjaldan litaðar nema þá svartar, og
þær eru alltaf mannsandlit eöa anda,
aldrei dýraandlit.
Enn eru gerðar grímur og þá helst
á austurlandinu. Grímur nútímans
þjóna ekki lengur töframættinum
heldur eru þær einkum geröar sem
söluvara.
Steinmyndir og trémyndir
Einna þekktast af grænlenskri mynd-
list eru verk þarlendra úr steini.
Steinninn sem Grænlendingar nota
til aö móta úr er kléberg, líka kallaður
tálgusteinn. Steinn þessi er oftast
gljúpur og tiltölulega auövelt aö
sverfa hann til og móta þannig úr
honum, en fyrir kemur aö hann er
mjög þéttur í sér og þungur og þá
mun erfiðari viðfangs. Algengastur
er hann grár, stundum meö mislitum
yrjum, dökkgráum eöa gulgrænum.
Mun sjaldgæfari er hann Ijósgrænn
eöa mjög dökkgrænn.
Tubilak-fígúrur eru sumar hverjar
geröar úr steini. En oftar eru mótaðar
ýmsar mannsmyndir úr honum, og
þá u.þ.b. 12-25 cm á hæö. Græn-
lendingar viö vinnu, aö leik, viö veiö-
ar, í slagsmálum eöa andlitsmyndir
eru algeng viöfangsefni. Ýmis nöfn á
þessu sviði eru vel þekkt, svo sem
fjölskyldunnar Kristoffersen, þar
sem Simon Kristoffersen er þekkt-
astur. Aron Kleist er einnig þekkt
nafn og Cecilie Kleist. Allir þessir
listamenn hafa látist á undanförnum
tveimur árum, en voru mikils metnir.
Tréskúlptúrar hafa einnig veriö
geröir á öllum tímum og þá mikiö not-
aður rekaviður. Stærö þessara
mynda er oftast 8-25 cm og algengt
myndefni karla- og konumyndir,
handleggjalausar. Mjög sérstakt má
telja aö notaöur hefur veriö einir, en
hann hefur borist undan jökulruön-
ingi niöur í botn Eiríksfjarðar í grennd
viö Narssarssuaq og fjárbóndi þar,
Hans Jacob Frederiksen, sker úr
honum skemmtilegar brjóstmyndir
og grænlensk andlit.
Túlkun
Dýramyndir hafa veriö skornar úr
viöi, þó aö þær séu algengari úr
steini, hvalbeini eöa tönnum. Selir,
rostungar, ísbirnir, rjúpur og fleiri
fuglar, hundar og jafnvel hundasleö-
ar eru meðal þess sem Grænlend-
ingar hafa látið frá sér fara af snilldar-
lega vel unnum munum úr þessum
heimafengna efniviöi. Segja má aö
myndir þeirra, hvort sem eru úr steini
eöa öörum efniviði, segi oftar en ekki
frá því sem tilheyrir daglegu lífi
Grænlendingsins og listamennirnir
leggja þar til persónulegan stíl sinn
svo að úr verður sannfærandi og ein-
læg mynd sem segir sögu. Og sú
saga er vel þess viröi aö vera lesin.
Rúna Gísladóttir
Heimildir:
Skyggnuraöir (alls 167 myndir) meö
texta um grænlenska sögu og menn-
inguteknarm. a. afsýningu íNorræna
húsinu í ágúst 1983 og á byggðasafn-
inu í Qaqortoq.
Bækur og rit:
Sinikka Kinnunen Bruun: Inuiternas
Grönland. Förlagsaktiebolaget Frede-
rika 1989.
Bodil Kaalund: Grönlands kunst —
Skulptur, Brugskunst, Maleri. Politik-
ens Forlag 1979.
Grönlandsk kunst i dag, sýningarskrá
um grænlenska sýningu í Danmörku,
Svíþjóö og Noregi 1974.
1. Inúíta-fjölskylda frá Grænlandi
nútímans ber barn til skírnar. Frá
Qaqortoq 1990.
2. Stytta úr gráu klébergi eftir Simon
Kristoffersen (1933-1990). Eitt síö-
asta verk höfundar. Hæð 18 cm.
Einkaeign.
3. Konuandliteftirfjárbóndann Hans
Jacob Frederiksen, Qinqua viö
Eiríksfjörð, unniö um 1980. Græn-
lenskur einir. Hæð 31 cm. Einka-
eign.
4. Grænlensk fjölskylda kemur heim
meö aflann. Olíumálverk á striga eft-
ir Hans Lynge (1906-1988), Nuuk,
1967. Stærð 60x70 cm. Einkaeign.
5. Tubilak úr hreindýrshorni, innfelld
augu úr íbenholti. Lag hornsins er
látiö halda sér. Höfundur óþekktur.
Hæð 16 cm. Einkaeign.
6. Trégríma skorin af Otto Keilsen, 12
ára dreng í Qaqortoq, 1987. Nefiö er
skekkt eins og algengt er á slíkum
grímum. Hæð 28 cm, breidd 15 cm.
Einkaeign.
Ljósmyndir: Rúna Gísladóttir.
38
HUGUR OG HÖND