Hugur og hönd - 01.06.2010, Blaðsíða 16

Kristín Bjarnadóttir
Skærahús
- með mynstrum úr sjónabókum
Ljósmyndir Vilhelm Gunnarsson
Skærahúsið er saumað með gamla krosssaumnum (fléttusaumi)
í hör og talið yfir tvo þræði, sex spor á sentimetra. Saumað er
með silki frá Astralíu (Gumnut Star), tveimur þráðum af sex.
Málin á skærahúsinu opnu eru 17,4 x 12,1 cm. Skærahúsið er
fóðrað með ljósgulu silki. Vasarnir eru fóðraðir með vaskaskinni
til þess að skæraoddarnar stingist ekki í gegn. Snúran er úr
útsaumssilkinu. Mynstur eru saumuð eftir bók Elsu E.
Guðjónsson, Islenskur útsaumur (1982). Aðalmynstrið og bekk-
ur efst og neðst á ytra byrði og bekkur á efri vasanum inni í
skærahúsinu eru þar á bls. 11, á ljósmynd af blaði 42r úr sjón-
abók frá Skaftafelli. (Sjá líka útgáfu Elsu: Handíðir horfmnar
aldar. Sjónabók frá Skafiafelli 1994/2009.)
Aðalmynstrið með hjartardýrunum er upprunalega tigullaga
og hefur sennilega verið ætlað íyrir augnsaum. Hér er því breytt
til þ ess að hægt sé að sauma það með gamla krosssaumnum.
Umferðirnar eru því láréttar og lóðréttar en ekki á ská. Þetta
mynstur er líka í Islenskri sjónabók 2009 (bls. 602) en því ber
ekki saman við mynd úr sjónabókinni frá Skaftafelli í útgáfu
Elsu. Stóru ferningarnir með hjartardýrunum eru 16 reitir
(innan svarta rammans) í báðum bókum, en litlu reitirnir í
mynstrinu eru mjórri á myndinni af frumritinu en í nýju sjóna-
bókinni og munar þar einni umferð. Litlu grænu og gulu fern-
ingarnir á hornum stóru ferninganna eru sex spor á kant innan
svarta rammans í upprunalega mynstrinu en sjö á kant í nýju
bókinni. Þar með verða til krossar í þessum litlu ferningum sem
ekki eiga sér stoð í upprunalega handritinu.
Fuglar á vasa innan í skærahúsinu eru hluti af mynstri úr
sjónabók sem kennd er við Ragnheiði Jónsdóttur (Þjms. 1105),
sjá bls. 90 í Islenskum útsaumi. I neðri hluta mynstursins eru
hjartardýr sem ekki rúmuðust á vasanum í skærahúsinu. Búkur
þessara hjartardýra er viðbót Elsu við upprunalega mynstrið en
þar eru aðeins hausar dýranna, sjá athugasemd á bls. 71 hjá
Elsu. I Islenskri sjónabók (2009) er hausunum breytt og fuglarnir
látnir speglast um ás sem virðist vera unninn upp úr hornum
eins og þau eru í upprunalega mynstrinu.
Ljóst er af myndum af frumriti sjónabókar frá Skaftafelli að
það hefur engan veginn verið auðvelt verk að taka mynstrin
upp. I Islenskri sjónabók eru ekki lýsingar á vinnulagi við upp-
drátt mynstranna og þar kemur ekki fram af hverju breytingar
eru gerðar á þeim, enda eru engar athugasemdir við einstök
mynstur þar. Þar kemur heldur ekki fram hvaða leið var farin
þegar fýlla þurfti upp í mynstur vegna galla í handriti og við-
bætur og breytingar á mynstrum eru ekki auðkenndar í bók-
inni. Islensk sjónabók er kostagripur og að henni er mikill fengur.
Bókin hefði samt verið enn betri ef meiri upplýsingar hefðu
fýlgt uppdráttunum því hætt er við að viðtakendur búist við að
í bókinni séu mynstrin birt í upprunalegri gerð.
Heimildir:
Elsa E. Guðjónsson. 1982. Islenskur útsaumur. Veröld, Reykjavík. [2. útg. Elsa
E. Guðjónsson 2003.]
Elsa E. Guðjónsson. 1994. Handíðir horfinnar aldar. Sjónabók frá Skafiafelli.
Mál og menning, Reykjavík. [2. útg. Elsa E. Guðjónsson 2009.]
íslensk sjónabók. 2009. Ritstj. Birna Geirfinnsdóttir og Guðmundur Oddur
Magnússon. Heimilisiðnaðarfélag Islands, Reykjavík.
16 HUGUR OG HÖND 2010