Bændablaðið - 25.02.2016, Blaðsíða 6

6 Bændablaðið | Fimmtudagur 25. febrúar 2016
Ritstjóri: Hörður Kristjánsson (ábm.) hk@bondi.is – Sími: 563 0339 − Rekstur og markaðsmál: Tjörvi Bjarnason tjorvi@bondi.is – Blaðamenn: Margrét Þ. Þórsdóttir mth@bondi.is – Sigurður Már Harðarson
smh@bondi.is – Vilmundur Hansen vilmundur@bondi.is – Auglýsingastjóri: Ásgerður María Hólmbertsdóttir amh@bondi.is – Sími: 563 0303 – Netfang auglýsinga: augl@bondi.is − Vefsíða blaðsins:
www.bbl.is − Netfang blaðsins: (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is
Frágangur fyrir prentun: Prentsnið – Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Dreifing: Landsprent og Íslandspóstur. ISSN 1025-5621
Bændablaðið kemur út 24 sinnum á ári. Því er dreift ókeypis á yfir 400 stöðum
á landinu og á öll lögbýli landsins.
Lesendur geta einnig gerst áskrifendur að blaðinu og fengið það sent heim í pósti
gegn greiðslu. Árgangurinn kostar þá kr. 9.900 með vsk. (innheimt í tvennu lagi).
Ársáskrift fyrir eldri borgarar kostar 4.950 með vsk.
Heimilisfang: Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík.
Sími: 563 0300 – Fax: 562 3058 – Kt: 631294–2279
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands. − Málgagn bænda og landsbyggðar −
SKOÐUN
Landbúnaðarstefna Evrópu sambands-
ins, „The common agricultural policy,“
eða CAP, er eins og búvörusamningum á
Íslandi, ætlað að hjálpa bændum við að
framleiða næga fæðu handa íbúunum.
Búvörusamningur ríkisins við íslenska
bændur á sér því hliðstæður sem finna má
í flestum ríkjum heims, meira að segja í
landi frelsisins – Bandaríkjunum.
Þótt þjóðir heims telji mikið til vinnandi
að veita miklu fjármagni til landbúnaðar
svo tryggja megi fæðuöryggi þegnanna,
þá er ekki þar með sagt að það sé sama
hvernig það er gert. Hvort sem nýgerðir
búnaðarsamningar á Íslandi verða sam-
þykktir möglunarlaust eða ekki, þá verður
að skoða áfram alla möguleika á að gera
kerfið skilvirkara og sem ódýrast. Auka enn
frekar öryggi matvælanna og rekjanleika
auk þess að setja það sem höfuðmarkmið
að tryggja fæðuöryggi þjóðarinnar. Hefja
þarf markvissa vinnu við að gera íslensk-
an landbúnað eins sjálfbæran og nokkur
kostur er. Það mun gera gæfumuninn, bæði
fyrir bændur, sem og þjóðina alla, þegar til
framtíðar er litið.
CAP, sem upphaflega var sett í gang árið
1962, er einnig ætlað að tryggja að fæðan
sem framleidd er sé örugg (meðal annars í
gegnum rekjanleika). Að bændur sé vernd-
aðir fyrir verðsveiflum og markaðshruni.
Þeim sé hjálpað við að fjárfesta til að
nútímavæða sinn búskap. Búa til og verja
störf í matvælageiranum. Vernda umhverfið
og stuðla að velferð dýra. CAP er líka ætlað
að verja veikar byggðir í dreifbýlinu með
því að skjóta fjölbreyttari stoðum undir
efnahagslífið. Þar hefur kerfisköllum í
Brussel reyndar hrapallega mistekist.
Eftir hálfa öld undir þessum samningi,
sem í grundvallaratriðum hafði verið lítið
breytt, voru gerðar nokkrar breytingar á
CAP 2013. Þar var samt aðaláherslan enn
lögð á fæðuöryggið, „food security“.
Í nýjum CAP-samningi var einnig bent
á spá sem gerir ráð fyrir að íbúum jarð-
ar muni fjölda úr 7 í 9 milljarða fram til
2050. Að hlýnun jarðar muni valda miklum
bú sifjum í landbúnaði víða um heim. Því sé
afar mikilvægt að halda dreifðum byggðum
Evrópu á lífi svo þær geti þegar á þarf að
halda verið reiðubúnar til að takast á við
aukna matvælaframleiðslu. Fram til 2050
verði heimsbyggðin nefnilega að tvöfalda
landbúnaðarframleiðslu sína ef allt þetta
fólk eigi að geta dregið fram lífið. Það þýðir
að baráttan um brauðið mun harðna og það
verulega.
Einn angi af lífsbaráttunni er baráttan
um vatnið. Hún er ekki aðeins óraunveru-
leg martröð úr fjarlægri framtíð, því hún
er staðreynd þegar í dag. Þetta gat heims-
byggðin m.a. séð í fréttum í byrjun þessarar
viku af baráttu um vatn í indverskri stór-
borg. Bandaríkjamenn eru nú að ganga inn
í slíka martröð líka.
Skiptir þetta Íslendinga engu máli?
Erum við kannski hafin yfir aðrar þjóðir
varðandi skyldu okkar til að vera sjálf-
bjarga um frumnauðsynjar, mat og vatn?
Það mætti ætla af umræðunni að við
séum ósnertanleg í þessum efnum. Hér
getum við hagað okkur eins og fífl og
stólað á að einhverjir aðrir sjái alla tíð um
að framleiða matinn ofan í okkur. Kaupum
bara frá útlöndum matvælin sem greidd eru
niður af almenningi í viðkomandi löndum.
Líkt og bankamenn og fjárfestar stóluðu
á að almenningur á Íslandi og í útlöndum
borgaði brúsann af þrifunum þegar þeir
voru búnir að drulla upp á bak.
Fólk með slíkan þankagang mætti alveg
fara að gera sér það ljóst að framleiðsla á
mat gerist ekki af sjálfu sér. Kjöt og græn-
meti vex ekki í kæliborðum verslana frekar
en fiskurinn sem sjómennirnir okkar veiða.
/HKr.
Ekki ósnertanleg
Ísland er land þitt
Úr Helgafellssveit á Snæfellsnesi. Mynd / HKr.
Skrifað var undir nýja búvörusamninga
þann 19. febrúar síðastliðinn. Samningarnir
eru til 10 ára en gert er ráð fyrir að þeir
verði teknir til endurskoðunar tvisvar á
samningstímanum, árin 2019 og 2023. Það
er nýmæli að gildistíminn sé þetta langur,
en ástæða þess er að með samningunum er
verið að ráðast í umfangsmiklar breytingar
á starfsumhverfi landbúnaðarins sem kallar
á langtímahugsun.
Meginmarkmið samninganna er að efla
íslenskan landbúnað og skapa greininni sem
fjölbreyttust sóknarfæri. Markmiðið er að
auka verðmætasköpun í landbúnaði og nýta
sem best tækifærin sem felast í sveitum lands-
ins í þágu bænda, neytenda og samfélagsins
alls. Til þess að ná þessum markmiðum eru í
samningum fjölbreytt atriði sem ætlað er að
ýta undir framþróun og nýsköpun í greininni.
Enn fremur fylgir samningnum bókun þar sem
gert er ráð fyrir frekari viðræðum um innviði
hinna dreifðu byggða og almenn atriði er varða
byggðastefnu stjórnvalda.
Gerð er hagræðingarkrafa í samningun-
um sem nemur 0,5% fyrstu 5 ára samning-
anna en 1% næstu 5 ár á eftir. Þetta á við um
alla þætti samninganna nema þeim sem lúta
að niðurgreiðslu raforku og framlögum til
Framleiðnisjóðs landbúnaðarins. Heildarútgjöld
ríkisins vegna samninganna verða nánast þau
sömu í lok samningstímans (á föstu verðlagi) og
þau eru nú. Sett er þak á stuðning í alla samning-
ana þannig að enginn framleiðandi getur fengið
meira en ákveðið hlutfall af heildarframlögum.
Mjólkursamningur tekur breytingum
Í nautgriparæktarsamningi er stefnt að viðamikl-
um breytingum. Vægi greiðslna út á framleidda
mjólk auk gripagreiðslna eykst en á móti er gert
ráð fyrir að vægi greiðslna út á greiðslumark
verði þrepað niður. Viðskipti með greiðslumark
verða jafnframt takmörkuð en aðlögunartími
er talsverður. Horft er til þess að hægt verði
að afnema kvótakerfi í mjólkurframleiðslu en
ákvörðun um það verður ekki tekin fyrr en við
fyrri endurskoðun árið 2019. Atkvæðagreiðsla
verði meðal mjólkurframleiðenda um málið
áður en til þess kemur. Ný verkefni eru einkum
að nú verður tekinn upp stuðningur við nauta-
kjötsframleiðslu, en innlend framleiðsla hefur
ekki annað eftirspurn síðustu ár. Enn fremur
verður mögulegt að fá stuðning við fjárfestingar,
sem líka er nýmæli. Þá mun ráðherra beita sér
fyrir því að tollvernd á ákveðnum mjólkurvörum
verði færð til raungildis, en hún hefur verið
óbreytt í krónum talið frá árinu 1995.
Garðyrkjusamningur
Samningur garðyrkjubænda er um margt
áþekkur fyrri samningum og engar snöggar
eða áhrifamiklar breytingar eru fyrirsjáanlegar
vegna hans. Kveðið er á um hlutdeild ríkisins
í kostnaði við dreifingu og flutning raforku, en
undanfarin ár hafa verið gerðir sérstakir samn-
ingar um þá þætti, utan búvörusamninga. Áfram
munu papriku-, gúrku- og tómataframleiðendur
fá beingreiðslur vegna framleiðslu sinnar. Sett
hefur verið viðmið um hámarksstuðning til
einstaka bænda vegna beingreiðslna og niður-
greiðslna á flutnings- og dreifingarkostnaði
raforku í því skyni að þeir fjármunir sem til
ráðstöfunar eru nýtist sem best.
Breyttar áherslur í sauðfjárræktinni
Í sauðfjárræktarsamningi eru breyttar áherslur
frá fyrri samningi. Markmið nýja samnings-
ins er að efla íslenska sauðfjárrækt í sátt við
samfélag og náttúru þar sem sérstaða, sjálf-
bærni, fjölbreytni, verðmætasköpun og góðir
búskaparhættir eru hafðir að leiðarljósi. Að auki
á að hlúa að þeirri einstöku íslensku menningu
sem tengist sauðfjárrækt um leið og stuðlað er
að framþróun, nýsköpun, nýliðun og eflingu
byggðar um allt land.
Vægi álagsgreiðslna gæðastýringar er
aukið og greiðslur út á greiðslumark þrepaðar
niður á móti. Teknar verða upp gripagreiðslur
í sauðfjárrækt þegar liðið er á samninginn, en
á öðru ári hans hefjast greiðslur sem kallast
býlisstuðningur og eru sérstaklega ætlað-
ar til að styðja við minni bú. Einnig verður
kostur á fjárfestingastuðningi í sauðfjárrækt
og stuðningur við svæði sem eru sérstaklega
háð sauðfjárrækt verður aukinn. Nýtt verkefni
er í samningnum um aukið virði afurða sem
er ætlað til margs konar aðgerða til að auka
verðmæti framleiðslunnar.
Bændur munu nú greiða atkvæði um samn-
ingana og Alþingi fjalla um lagabreytingar sem
þeim tengjast. Búast má við mikilli umræðu á
næstu vikum og mánuðum sem er eðlilegt enda
málið stórt. Bændur eru tilbúnir í þá umræðu.
Hvað þýða samningarnir fyrir neytendur?
Stundum er spurt hvað samningarnir feli í sér
fyrir neytendur. Stutta svarið við því er að
stuðningur við landbúnað gerir greininni kleift
að framleiða afurðir á hagstæðara verði fyrir
neytendur. Það er varla til sá staður þar sem að
stjórnvöld hlutast ekki á einhvern hátt til um
landbúnað – með stuðningi, verndaraðgerðum
eða hvoru tveggja. Svo er einnig raunin hér.
Okkur er ekki frekar en öðrum sama um hvort
það er landbúnaður hérlendis eða ekki. Einhliða
ákvörðun okkar um að hætta stuðningsaðgerð-
um yrði einfaldlega til þess að greinin hefði ekki
sanngjarna samkeppnisstöðu. Stuðningurinn
hérlendis gerir bændum kleift að selja afurð-
ir sínar frá sér á lægra verði. Þetta eru engir
bankabónusar – heldur er þessu að langmestu
leyti skilað aftur í formi lægra verðs fyrir alla.
Væri það ekki gert myndi stuðningurinn þurfa
að færast inn í afurðaverðið. Samfélag okkar
styður við margs konar starfsemi.Vissulega er
það réttur hvers manns að hafa á því skoðun
hvort það sé stutt við landbúnað eða ekki, en
menn verða að gera sér ljóst hvaða þýðingu
stuðningsaðgerðir hafa og bera saman fyrir-
komulagið með sanngjörnum hætti.
Landbúnaðarframleiðslan hefur víðtæka
þýðingu fyrir landið í heild. Á hverju ári á
sér stað mikil verðmætasköpun í íslenskum
landbúnaði. Árið 2014 var verðmæti landbún-
aðarafurða 51 milljarður kr. en að viðbættri
annarri starfsemi 54 milljarðar. Um 4.200 lög-
býli eru í notkun hér á landi og tæplega 4.000
manns starfandi í landbúnaði samkvæmt tölum
Hagstofu Íslands. Alls munu um 11.000 störf
tengjast landbúnaði með einum eða öðrum
hætti. Íslenskur landbúnaður er mikilvægur
þáttur í virðiskeðjunni og skilar hann og við-
skipti með landbúnaðarvörur miklum skatt-
tekjum til ríkisins.
Búnaðarþing fram undan
Búnaðarþing verður sett um hádegi næstkom-
andi sunnudag í Hörpu. Á þinginu verða samn-
ingarnir án efa áberandi, en við setninguna
gefst öllum áhugasömum kostur á að öðlast
nokkra innsýn í þá fjölbreyttu starfsemi sem
landbúnaðurinn tengist. Fyrirtæki sem byggja
á afurðum greinarinnar eða þjónustu við
hana kynna starfsemi sína, landbúnaðarverð-
launin verða veitt og ný hvatningarverðlaun
Bændasamtakanna. Verið velkomin í Hörpu
sunnudaginn 28. febrúar.
Sindri Sigurgeirsson
formaður Bændasamtaka Íslands
sindri@bondi.is
Nýir búvörusamningar