Bændablaðið - 25.02.2016, Blaðsíða 16

16 Bændablaðið | Fimmtudagur 25. febrúar 2016
Stundum er mikill draumur
fyrir litlu efni og hryggan
mann dreymir sjaldan gleði-
lega drauma, segir í göml-
um máltækjum. Alla menn
dreymir og frá ómunatíð
hafa þeir velt fyrir sér gildi
og merkingu drauma.
Sumir leggja trúnað í drauma
og telja þá fyrirboða þess sem
framtíðin ber í skauti sér. Efni
drauma getur verið atvik sem
þarf að túlka. Gríski heimspek-
ingurinn Aristóteles taldi aftur
á móti að draumar væru tengdir
líkamsástandi og óháðir yfir-
náttúrulegum öflum. Hann hafn-
aði því að draumar gætu haft
forspárgildi vegna þess að við
gætum ekki munað framtíðina.
Draumar höfðu mikla þýð-
ingu í íslensku sveitasamfélagi
og tekið var mark á berdreymnu
fólki. Sagt var að draumar sem
menn dreymdi á vaxandi tungli
rættust fljótt en að draumar sem
menn dreymdi á minnkandi
tungli rættust seint.
Sumir halda því fram að
draumar rætist eins og þeir eru
ráðnir og því eigi að ráða þá
jákvætt.
Jónas Jónasson frá Hrafnagili
segir að ef menn dreymir brenni-
vín eða drykkjuskap á vetrum
boði það hálku og ef menn
dreymir að þeir sjái margar
sólir eða tungl á lofti boði það
mannslát. Þeir sem ljúga upp
draumum eða þegja yfir þeim
missa draumgáfuna.
Eitt öruggasta ráðið til
að dreyma mikið er að fá sér
draumamann eða draumakonu.
Þetta er gert með því að biðja
einhvern sem er rétt við andlátið
að sjá um drauma sína. Sagt er
að draumamenn eða -konur
rotni að fullu í kirkjugörðum
nema augun; þau halda sér
með fullu lífi, sem lifandi séu.
Þegar draumgjafinn fer að ljúga
í draumi er maður feigur.
Sagt er að draumar hafi mis-
munandi merkingu fyrir hvern
og einn, sama atvikið í draumi
hefur ekki sömu merkingu fyrir
alla. Samkvæmt þessu verður
hver einstaklingur að læra að
túlka sína eigin drauma og lítið
gagn er í draumaráðningarbók-
um og ráðningaformúlum.
Í þjóðtrúnni hafa ákveðin
fyrirbæri í draumum svipaða
merkingu, til dæmis tákna blóm
eða tré yfirleitt afkomendur eða
ætt viðkomandi. Sólarupprisa
eða skært sólskin boðar gott en
sólmyrkvi erfiðleika, lygnt og
tært vatn táknar hamingju og
velgengni en úfið haf óstöð-
ugleika, ósætti og leiðindi.
Stundum kemur fyrir að
menn dreymir að einhver
þyngsli sitji ofan á þeim og
kallast það martröð. Samkvæmt
þjóðtrúnni stafa martraðir af
einhvers konar kvikindi eða
illum anda sem sækir á menn
í draumi.
Í Færeyjum er mara kven-
vættur sem birtist mönnum á
nóttinni í líki fagurrar konu og
finnst þeim eins og þeir liggi
glaðvakandi og mara komi upp
í til þeirra. Hún skríður síðan
upp á brjóst þeirra og þjarmar
svo fast að þeim að þeir geta
hvorki náð andanum né hreyft
legg né lið. Mara leitast eftir því
að stinga fingrunum upp í menn
og telja í þeim tennurnar, takist
henni það gefa þeir upp öndina.
Freud hélt því fram að með
draumum uppfyllti fólk óskir
sínar og fengi útrás fyrir bælda
kynóra. Hvort sem það er rétt
eða ekki leynist nokkur sann-
leiksbroddur í spakmælinu: „Í
draumi sérhvers manns er fall
hans falið.“ /VH
Svo rætist draumur
sem hann er ráðinn
STEKKUR
UMHVERFISMÁL&LANDBÚNAÐUR Ari Trausti Guðmundsson
Jarðfræðingur og rithöfundur
Að spinna hundahár á halasnældu
Hjá Heimilisiðnaðarskóla
Heimilis iðnaðarfélags Íslands er
á dagskrá námskeið í tóvinnu þar
sem nemendur læra að kemba og
spinna á halasnældu og rokk.
Námskeið af þessu tagi hefur
ávallt verið á dagskrá skólans
því ætíð eru einhverjir sem áhuga
hafa á að kynna sér þetta þjóðlega
handverk.
Unnið er með íslenska ull en eftir
að hafa lært handtökin eru allir vegir
færir og hægt að spinna úr margs
konar þráðum, til að mynda hunda-
hárum.
Spinna má úr margs konar þráð-
um, meira að segja hundahárum!
Hægt er að safna hundahárum,
kemba þau í lippur og spinna úr
þeim band á halasnældu og prjóna
svo með því rendur í húfu eða vett-
linga. Hundahárin eru ekki slitsterk
en mjúk og hlý og síðast en ekki síst
sérstök og skemmtileg. Það má líka
alltaf styrkja þráð með því að tvinna
saman tvo þræði og fá þannig fram
þá eiginleika sem sóst er eftir.
Á námskeiðinu er lögð áhersla
á að leiðbeina í tóvinnu með sömu
aðferðum og notaðar voru fyrrum,
þ.e. að taka ofan af, hæra, kemba
og spinna bæði á halasnældu og
rokk. Spunnið er þel og tog, notaðir
viðeigandi kambar, útskýrð gömul
heiti og orðatiltæki um áhöld, ull og
spuna. Sá eiginleiki íslensku ullar-
innar að skiptast í tog og þel gerir
hana sérstaka.
Til þess að njóta þessara eigin-
leika til fulls þarf að vinna ullina í
höndum því ekki eru til vélar sem
taka ofan af ullinni. Hér gefst gott
tækifæri til að kynnast tóvinnu af
eigin raun undir leiðsögn kunnáttu-
manneskju en kennari á námskeiðinu
er Marianne Guckelsberger.
Námskeiðið hentar jafnt byrjend-
um og þeim sem áður hafa kynnst
tóvinnu. Námskeið er fimm kvöld,
kennt er þriðjudaga og fimmtudaga
kl. 18.30–21.30, 3., 8., 14. og 16. mars
í húsnæði Heimilisiðnaðarskólans í
Nethyl 2e í Reykjavík. Nánari upp-
lýsingar má nálgast á heimasíðunni
www.heimilisidnadur.is og hjá
Margréti Valdimarsdóttur, formanni
Heimilisiðnaðarfélags Íslands, í
síma551 5500 eða 848 0683, hfi@
heimilisidnadur.is, www.heimilis-
idnadur.is
I Í allmörg ár hafa stjórnvöld lagt verulega áherslu á nýsköpun og
ýmis einkarekin fyrirtæki koma þar
líka við sögu. Í kynningu frá fjár-
málaráðuneytinu sem fylgir fjár-
lögunum 2016 stendur:
„Stutt er við nýsköpun og vísindi
með verulega auknum framlögum
til þessara mála. Aukningin nemur
2 milljörðum króna á næsta ári, á
grundvelli stefnu Vísinda- og tækni-
ráðs fyrir árin 2014–2016.“
Þarna bergmálar stefna sem
mótuð var þegar eftir efnahagskoll-
steypuna 2008. Samkvæmt henni er
nýsköpun ein mikilvægra leiða upp
úr öldudalnum djúpa.
Vísinda- og tækniráð fjögurra
ráðherra samþykkti 2014:
„Stórauka á fjárveitingar til
vísinda og nýsköpunar þannig að
árið 2016 nái þær 3,0% af vergri
landsframleiðslu (VLF) og verði
sam bærilegt því besta sem þekkist
innan OECD.“
II Fyrir nokkrum árum kom fram að 50 nýsköpunarfyr-
irtæki, ekki þau stóru, heldur ung
og rísandi fyrirtæki, veittu um 500
manns atvinnu og veltu á við með-
alstórt álver. Mikilvægi nýsköp-
unar þarfnast ekki marga orða til
útskýringar. Því til staðfestingar
er stofnun Nýsköpunarmiðstöðvar
Íslands 2006 (www.nmi.is) og
nokkur fjöldi sjóða til hliðar við t.d.
Tækniþróunarsjóð, Nýsköpunarsjóð
atvinnulífsins og Framleiðnisjóð
landbúnaðarins. Í heild er fjölbreytni
nýsköpunar á Íslandi mikil og skorar
landið ágætlega vel í samanburði við
mörg lönd úr næsta nágrenni.
III Nýsköpun á Íslandi hefur leitt fram stór og öflug fyr-
irtæki á borð við Össur og Marel.
Önnur eru minni en engu að síður
öflug sprotafyrirtæki. Þau hafa
með sér Samtök sprotafyrirtækja,
næstum 50 talsins. Stundum snýst
nýsköpunin um lausnir á verkefni
sem ekki leiða til fyrirtækjastofnun-
ar. Til dæmis um slíkt er tæknin og
búnaðurinn sem þurfti að finna upp
og búa til svo þrýsta mætti brenni-
steinsvetni Hellisheiðarvirkjunar í
vatn og dæla því ofan í jarðvarma-
geyminn. Í fáeinum geirum efna-
hagslífsins mynda nýsköpunar- og
sprotafyrirtæki með sér klasa, t.d.
í sjávarútvegi. Með klasamyndun
eykst samvinna milli eininganna og
virkni jafnt sem kynning styrkist.
Til klasastofnunar í landbúnaði er
raunar hvatt í tillögum sem starfs-
hópur bænda skilaði atvinnuvega-
ráðuneytinu 2014. (http://www.
atvinnuvegaraduneyti.is/media/
atvinnustefna/Landbunadur---
greinargerd.pdf).
IV Innan landbúnaðarins ber víða á nýsköpun og
séráhersla á hana er t.d. viður-
kennd með því að í febrúar 2014
var undirritað samkomulag um
samstarf Ráðgjafarmiðstöðvar
landbúnaðarins (www.rml.is) og
Landbúnaðarháskóla Íslands:
„... um þætti sem snerta endur-
menntun, kennslu og ýmiss brýn
verkefni á sviði ráðgjafar og nýsköp-
unar í landbúnaði. Mikilvægur þáttur
samkomulagsins er að stofnað verð-
ur til sameiginlegra faghópa til að
greina þarfir, markmið og leiðir
fyrir faglegt starf á sameiginlegu
verksviði.“
Margt af nýsköpuninni í land-
búnaði lýtur að sjálfsögðu að mat-
vælaframleiðslu, hvort sem er að
skyrkonfekti, heilsuvörum úr jurta-
ríkinu eða nýju áleggi. Annað snýr
að þjónustu, einkum í ferðamanna-
útveginum (svo notað sé sjaldséð
orð), og loks hafa allnokkrir bænd-
ur þreifað fyrir sér við orkuöflun.
Nýsköpun í framleiðslugrein er alls
ekki alltaf fólgin í nýrri uppfinn-
ingu, nýju tæki eða nýrri aðferð við
t.d. framleiðslu. Ekki þarf ávallt að
finna upp hjólið. Hún getur einnig
falist í að nota aðferðir eða tól sem
þekkt eru til þess að brydda upp á
nýjungum eða aðlaga aðferðirnar
íslenskum aðstæðum.

V Sem borgarbúi heyri ég ansi oft talað um landbúnað og
bændur á mjög gagnrýninn hátt.
Sumt eru sleggjudómar eða niðr-
andi tal og enda þótt ég sé alls ekki
sérfróður um landbúnað, heyrist
mér oft að þekkingarskortur eða
misskilningur ráði miklu um skoð-
anir fólks. Andsvörin við þessu eru
margvísleg og koma auðvitað fyrst
og fremst hjá þeim sem í greininni
vinna, bæði á búum og í fyrirtækjum
en einnig innan mennta- og rann-
sóknargeira landbúnaðarins. Þá
væri snjallt að fræða almenning um
einmitt hvernig tækni hefur breytt
starfsemi og möguleikum bænda.
Og ekki síður um hvernig margir
bændur hafa bryddað upp á nýjung-
um, allt frá skógrækt til byggræktar,
og hvernig áhugi á nýsköpun hefur
leitt til þess að forvitnileg nýsköpun
hefur gert vöru- og þjónustuframboð
bænda fjölbreyttara en áður var. Þá
koma nýju miðlarnir og sjónvarp
sér vel.
Og eitt skal á bent í þessu
sambandi: Endurvinnsla úrgangs
frá býlum landsins er ábótavant.
Málmar (t.d. véla- og bílhræ), timbur
og sumpart plastúrgangur er víða
áberandi til sveita. Vel væri gert ef
Bændasamtökin stæðu að átaki sem
leiddi til þess að sem mest af þessu
hyrfi til endurnýtingar.
VI Í sumarbyrjun 2015 voru sýndir þættir um umhverfis-
mál í Sjónvarpinu. Í einum þeirra
tókum við Valdimar Leifsson dæmi
af gerð loðdýrafóðurs úr sláturúr-
gangi, skógrækt metanframleiðslu
úr húsdýraúrgangi, svepparækt í sér-
stökum rotmassa, tölvustýrðu gróð-
urhúsi, byggökrum á fyrrum örfoka
landi, lífrænni mjólkurframleiðslu
og kjötverslun beint frá býli en
komumst að því að listi yfir nýjungar
var margfalt lengri. Áður sögðum
við frá verkefninu Orkubóndinn
sem Nýsköpunarmiðstöðin hefur
gengist fyrir. Allt virtist þetta vekja
athygli meðal almennings. Þessi
afar jákvæðu þættir í landbúnaði
minna á að þarna er verk að vinna,
vegna framfara í landbúnaði og
vegna ímyndar greinarinnar. Þörf
er á skipulögðu og margþættu átaki
við að efla nýsköpun í landbúnaði
og gera um það áætlun um leið og
samningar við ríki og svonefnda
milliliði eru gerðir. Í skýrslu FAO
(Matvæla- og landbúnaðarstofnun
SÞ) frá 2014 stendur:
„Ýta á undir möguleika til að
stunda nýsköpun á fjölskyldubúi á
mörgum sviðum.
Geta einstaklinga til nýsköpunar
þróast með því að fjárfesta í menntun
og þjálfun heimafólks.“
Nýsköpun í landbúnaði − 12. grein
Mynd / smh