Bændablaðið - 30.11.2017, Síða 31

31Bændablaðið | Fimmtudagur 30. nóvember 2017
Nokkrir vel valdir fyrirlesarar
munu fræða gesti um leiðir til
að auka kolefnisbindingu. Írinn
Eugene Hendrick heldur erindi um
aðgerðir sem Írar hafa ráðist í til
þess að binda kolefni með breyttri
landnotkun og aukinni skógrækt.
Auður Magnúsdóttir, deildarforseti
auðlinda- og umhverfisdeildar
Landbúnaðarháskóla Íslands, fjallar
um losun gróðurhúsalofttegunda
vegna landnotkunar á Íslandi
og Oddný Steina Valsdóttir,
formaður Landssamtaka sauðfjár-
bænda, segir frá nýrri skýrslu um
losun gróðurhúsalofttegunda frá
sauðfjárbúum á Íslandi og aðgerðum
sem sauð fjár bændur hyggjast fara í til
þess að draga úr losun.
Þá segja þeir Jóhann Þórsson,
sérfræðingur hjá Landgræðslu ríkisins,
og Arnór Snorrason, sérfræðingur á
Mógilsá, frá möguleikum Íslands með
kolefnisbindingu með landgræðslu
og skógrækt. Að lokum gefst tími til
fyrirspurna og umræðna.
Skráning á bondi.is
Markmiðið með ráðstefnunni er
að draga fram leiðir til bindingar
kolefnis hér á landi í því augnamiði
að uppfylla skyldur sem m.a. felast í
Parísarsamkomulaginu.
Ráðstefnan verður sem fyrr segir
haldin þriðjudaginn 5. desember í
ráðstefnusölum Hótel Sögu. Hún hefst
kl. 13 og lýkur um kl. 16. Aðgangur er
ókeypis og öllum opinn en krafist er
skráningar á vefnum bondi.is.
Hlýnun jarðar af mannavöldum er
staðreynd. Ein meginorsök hennar
er síaukin losun koltvísýrings í
andrúmsloftið. Þetta er bráður
vandi og mikilvægt að draga
sem hraðast úr þessari losun
og jafnframt auka bindingu
koltvísýrings. Íslendingar búa að
aldarlangri reynslu sem nýta má
til að klæða landið gróðri og auka
bindingu.
Engum ætti að dyljast nauðsyn
þess að draga úr losun koltvísýrings.
Til þess eru nokkrar leiðir.
Miklu skiptir að draga úr notkun
jarðefnaeldsneytis en ekki er síður
mikilvægt að binda kolefni sem
hefur safnast fyrir í andrúmsloftinu
á undanförnum áratugum og öldum.
Jafnframt þurfum við að gera ráð
fyrir bindingu þess sem losað verður
í framtíðinni. Vísindamenn hafa
rökstutt að til þess að ná því markmiði
Parísarsamkomulagsins, að meðalhiti
á jörðinni hækki ekki um meira en
tvær gráður fram til aldamótanna
2100, verði að binda meira CO2 en
við losum.
Þáttur landnýtingar stór
Losun gróðurhúsalofttegunda á Ís-
landi stafar að langstærstum hluta af
landnotkun og vistkerfum sem hafa
raskast vegna landnotkunar. Þar eru
tveir þættir stærstir, land sem hefur
misst gróðurþekju og svo framræst
votlendi. Við getum snúið þessari
-
naðs og örfoka lands, sem og en-
durheimt framræstra votlenda. Hæk-
kuð vatnsstaða í jarðvegi kemur í veg
fyrir aðstreymi súrefnis og hægir því
mjög á loftháðu niðurbroti lífræns
efnis, sem við alla jafna köllum rot-
nun. Þar með dregur stórlega úr losun
CO2. Þessu er auðvelt að ná fram með
endurheimt framræsts lands, sem við
eigum nóg af.
Þótt framræsing votlenda hafi
valdið gjörbyltingu í íslenskum
landbúnaði á síðustu öld er
staðreyndin sú að eingöngu 13%
af hinu framræsta landi eru nýtt til
túnræktar. Það sem eftir stendur er í
mjög lítilli notkun. Það eru því mikil
tækifæri fólgin í því að endurheimta
votlendi án þess að ganga þurfi á
núverandi ræktunar- eða beitiland.
Þannig má draga verulega úr losun
CO2. Sama gildir um örfoka land.
Minnst af því er hluti af mikilvægasta
beitilandinu okkar í dag.
Losun stöðvast og binding hefst
Hafa verður í huga að í jarðvegi
þeirra auðna sem myndast hafa við
gróðureyðingu af mannavöldum frá
landnámi er enn mikið magn lífrænna
efna. Þau eru enn að rotna og við það
losnar ómælt magn koltvísýrings út í
andrúmsloftið. Það er því áhrifamikil
loftslagsaðgerð að græða upp auðnir
sem áður var auðn stöðvast ekki
aðeins losunin heldur hefst mikil
binding í staðinn.
Kolefnisbinding verður fyrir
tilstuðlan gróðurs sem tekur upp
koltvísýring og breytir honum í lífræn
kolefnissambönd með ljóstillífun.
Sumar tegundir mynda rúmmikinn
plöntuvef, svo sem trjáviður, þar sem
mikið kolefni geymist. Jafnframt
berast kolefnissambönd frá rótarkerfi
plantnanna, sem og með niðurbroti
lífræns efnis. Þetta stuðlar að
myndun lífræns efnis í jarðveginum,
en jarðvegurinn er einn mikilvægasti
kolefnissvelgurinn á þurru landi.
Rotnandi plöntuhlutar, sina, lauf,
trjágreinar, trjábolir og rætur stuðla
einnig að myndun lífræns efnis í
jarðvegi. Við getum þannig greint
á milli mismunandi kolefnissvelgja
í náttúrunni þar sem kolefni safnast
fyrir til viðbótar við það kolefni sem
er í andrúmslofti, sjó og bergi.
Möguleikarnir miklir
Ísland er auðugt land að ýmsum
náttúrugæðum, en okkur hefur
tekist misvel að nýta þau og skila
áfram til næstu kynslóða. Þannig
er því t.d. háttað með jarðveg, eina
mikilvægustu auðlind okkar, sem við
reiðum okkur á til allrar ræktunar.
Ef enginn gróður er til að vernda
viðkvæman jarðveginn, hnignar
landinu. Við eigum því miður allt
of mörg dæmi um slíka hnignun og
jarðvegsrofið sem verður í kjölfarið.
Ástæðan er sú hvað íslenskur
jarðvegur er á margan hátt sérstakur,
bæði frjósamur og viðkvæmur í senn.
Einn helsti eiginleiki hans, sem við
eigum að nýta okkur, er að hann getur
bundið mjög mikið kolefni. Með
endurheimt hnignaðs lands getum
við því bæði aukið frjósemi lands og
um leið dregið úr gróðurhúsaáhrifum
vegna landnýtingar á Íslandi. Þetta
er borðleggjandi dæmi sem allir
hagnast á.
Möguleikar til kolefnisbindingar á
Íslandi eru miklir, einmitt vegna þess
hversu illa landið er leikið. Við erum
rík að illa förnu landi en auðnasvæði
þekja um 40% landsins. Þar hefur
jarðvegur fokið brott og þetta land
mætti nýta til bindingar kolefnis með
tiltölulega einföldum aðgerðum, með
því að gæða þau gróðri. Þar með
mætti draga úr þeirri losun sem stafar
frá illa förnu landi og að auki binda
kolefni úr andrúmsloftinu.
Þekking og reynsla til staðar
Þegar gróðurlítið eða gróðurlaust
land grær upp tekur kolefni að
safnast upp í jarðvegi, rótum og
Mesta bindingin verður þar sem
skógur getur bundið tuttugu tonn
af koltvísýringi á hverjum hektara
á ári og jafnvel talsvert meira. Á
upphafsstigum landgræðslu á örfoka
landi er bindingin um einn tíundi
af þessu, enda er þá markmiðið að
stöðva jarðvegsfok og aðra hreyfingu
jarðvegsyfirborðsins til að búa
í haginn fyrir landnám annarra
tegunda, svo sem birkis, sem er mjög
öflugur landnemi á endurheimtu
landi ef fræuppsprettur eru til staðar
Með starfi Landgræðslu ríkisins
og Skógræktarinnar í rúma öld hafa
Íslendingar öðast reynslu og þekkingu
á því hvernig megi endurheimta
gróður á auðnum landsins. Þannig
er landhnignunarferlunum sem eru
að verki á auðnasvæðum og stuðla
að kolefnislosun snúið við. Í staðinn
kemur gróður sem bindur kolefni
og stuðlar að myndun frjósamrar
moldar. Við erum í þeirri stöðu að
það land sem er endurheimt stuðlar
að auknum landgæðum, eykur
loftgæði og hjálpar okkur að uppfylla
ýmsar alþjóðlegar skuldbindingar um
loftslagsmál, lífríki og heimsmarkmið
Sameinuðu þjóðanna. Þar að auki
hjálpar uppgræðsla lands okkur
að ná því markmiði að landnýting
framtíðarinnar verði sjálfbær.
Jóhann Þórsson, Landgræðslunni
Auður Magnúsdóttir, LbhÍ
Edda S. Oddsdóttir og
Pétur Halldórsson, Skógræktinni.
Hægt er að auka frjósemi lands og um leið draga úr gróðurhúsaáhrifum:
Mikil kolefnisbinding er möguleg á Íslandi
1.500
38.000
560
720
Einfölduð mynd af kolefnishringrás þurrlendis. Hvítar örvar tákna leiðir bind-
ingar kolefnis, en svartar sýna losun. Bindingin á sér stað með ljóstillífun og
með niðurbroti lífrænna leifa í jarðvegi sem mynda lífræn jarðvegsefni. Losun
verður vegna öndunar og niðurbrots líffæns efnis og jarðvegsrofs. Tölur á
myndinni tákna magn kolefnis í gróðri (560Pg), jarðvegi (1.500Pg), lofthjúp
(720Pg) og sjó (38.000Pg). Einingin er petagramm (Pg), eitt petagramm eru
þúsund milljón tonn.
1997. Land ofar 400 m hæðarlínu er skyggt. Mynd / Elín Fjóla Þórarinsdóttir, LR.
R
áðstefna um möguleika í kolefnisbindingu verður haldin í Bænda-
höllinni í Reykjavík þriðjudaginn 5. desember á alþjóðlegum
degi jarðvegs. Það eru Landgræðsla ríkisins, Landbúnaðarháskóli
Íslands, Skógræktin og Bændasamtök Íslands sem standa sam-
eiginlega að viðburðinum.
Á Í S L A N D I
LEIÐIR TIL AÐ AUKA
KOLEFNIS
BINDINGU
Uppgræðsla á örfoka landi eykur kolefnisbindingu. Á myndinni eru mis gamlar
uppgræðslur þar sem notað var kjötmjöl. Áburðaráhrifa gætir á báðum
svæðum en þó sýnu meira á nýrra svæðinu til hægri. Mynd / Jóhann Þórsson