Bændablaðið - 02.08.2018, Blaðsíða 6

Bændablaðið | Fimmtudagur 2. ágúst 20186
Eftir ótrúlega vætusamt sumar sunnan- og
vestanlands eru garðyrkjubændur almennt
bjartsýnir. Má þó vænta þess að uppskera
verði í seinna lagi, sérstaklega í útiræktuðu
grænmeti og kartöflum.
Ræktun innan dyra hefur verið drifin áfram
með lýsingu, með tilheyrandi kostnaði, en
eins og landsmenn vita hefur sólar ekki notið
mikið í sumar.
Allt frá því að fyrsti samstarfssamningur
um starfsumhverfi garðyrkjunnar var gerður
milli stjórnvalda og garðyrkjubænda, hefur
stuðningur stjórnvalda m.a. verið nýttur til
að flytja markvisst inn þekkingu, s.s. frá
erlendum ráðunautum sem hingað hafa komið
reglulega. Sú þekkingaryfirfærsla sem átt
hefur sér stað með því hefur leitt til aukinnar
hagkvæmni, vöruþróunar og mikilla hagsbóta
fyrir neytendur sem nú geta m.a. gengið að
fleiri tegundum af innlendri framleiðslu,
stærri hluta úr árinu en áður var. Ýmsar
fjölbreytilegar vörur úr garðyrkjuafurðum
hafa orðið til síðustu ár og þar eru tækifærin
nær endalaus.
Aukum sjálfbærni í garðyrkjunni
Verkefni við endurskoðun búvörusamninga
munu miða að því að ná betri árangri í
ræktun og lýsingu svo auka megi sjálfbærni í
garðyrkjuafurðum. Nauðsynlegt er að horfa til
þess að stuðningur til garðyrkju er umtalsverður
í Evrópu og víðar, hvort sem um er að ræða
útirækt eða ræktun í gróðurhúsum. Við þessar
afurðir keppa íslenskir garðyrkjubændur bæði
í verði og gæðum. Nauðsynlegt er að eftirlit
með merkingu matvæla verði stóraukið svo
neytandinn hafi vitneskju um hvað hann er að
kaupa og hvaðan maturinn kemur. Brögð eru
að því að grænmeti og aðrar landbúnaðarvörur
séu merktar með íslensku heiti en þegar betur
er að gáð er varan innflutt og textinn ekki
mjög áberandi sem upplýsir neytandann um
upprunaland.
Jafnræði og lækkun
orkukostnaðar er forgangsmál
Það er sanngirnismál að innlend framleiðsla
búi við sambærileg skilyrði og gerist erlendis
þar sem útiræktun nýtur stuðnings í formi
landgreiðslna. Einnig er nauðsynlegt að nýta
og viðhalda virkri tollvernd til stuðnings við
innlenda framleiðslu með sambærilegum
hætti og gert er í öðrum löndum. Í ylræktinni
er hagkvæmari orkunýting og lækkun
orkukostnaðar forgangsmál.
Það er undarleg staðreynd að flutningur
raforku hefur hækkað meira í verði síðustu
ár en orkan sjálf og umtalsvert meira í
dreifbýli en þéttbýli. Hér þurfa ráðamenn
þjóðarinnar að koma að málum. Endurskoða
þarf stefnumótun og uppbyggingu á
orkumarkaði hérlendis, ekki bara vegna
garðyrkjuframleiðslu, heldur þarf þarna að
taka tillit til byggðasjónarmiða. Styrkja þarf
samkeppnisstöðu landsbyggðanna, m.a. með
uppbyggingu innviða, þar sem aðgangur í
dreifðum byggðum landsins að sameiginlegum
auðlindum, á borð við orku, verði tryggður og
jafnræðis gætt í verðlagningu og kostnaði.
Horfum til fæðu- og matvælaöryggis
Í þeirri vinnu sem fram undan er við
endurskoðun búvörusamninga er einnig
nauðsynlegt að horfa bæði til fæðu- og
matvælaöryggis landsmanna. Þurrkatíð,
uppskerubrestur af völdum þurrka og
skógareldar sem nýverið hafa geisað í
Skandinavíu og víðar minna okkur á að
innflutningur og aðgangur að heilnæmum og
ferskum vörum er ekki sjálfgefinn.
Við garðyrkjuframleiðslu er nauðsynlegt
að hafa aðgang að góðu og heilnæmu vatni.
Víða erlendis er skortur á því vaxandi
vandamál. Þar ættu að liggja tækifæri fyrir
innlenda framleiðslu.
Nýtum innlenda kolsýru til fulls
Samhliða lýsingu í ræktun nýta
garðyrkjubændur kolsýru, CO2. Kolsýran
fær plönturnar til að nýta ljósið betur og getur
aukið uppskeru um allt að 10–20% á hvern
fermetra.
Hérlendis er staðan sú að einungis eitt
fyrirtæki selur kolsýru. Þegar svo er háttað er
verðið einnig ákveðið af einum og sama aðila.
Kolsýran er unnin úr borholu að Hæðarenda
í Grímsnesi og annar sú vinnsla um 60–70%
af innanlandsmarkaði. Það sem á vantar er
flutt inn frá Evrópu og þá sem brennt gas eða
jarðefnaeldsneyti.
Í Evrópu er nú skortur á kolsýru til matvæla-
framleiðslu og um þessar mundir er kolsýra
til garðyrkjuframleiðslu skömmtuð hér á
landi. Á Íslandi kemur ómælt magn kolsýru
upp með borholuvatni hjá orkufyrirtækjum.
Undirritaður skorar hér með á orkufyrirtækin
að nýta þessa afurð til fulls svo bjóða megi
samkeppni á þessum markaði og gera þá
kolsýru sem hleypt er út í andrúmsloftið
daglega að þeirri eftirsóttu vöru sem hún er
í raun, hvað þá til útflutnings.
Stöndum saman og veljum íslenskar vörur
Vaxandi áhersla er á að þjóðir heimsins dragi
úr kolefnislosun og alþjóðlegir samningar sem
Íslendingar eru aðilar að leggja landsmönnum
ríkulegar skyldur á herðar í þeim efnum.
Kolefnisfótspor innlendra garðyrkjuafurða
er mun minna en þeirra innfluttu. Aukin
sjálfbærni í framleiðslu garðyrkjuafurða
og minni innflutningur eru mikilvægir
þættir þegar kemur að því að uppfylla þau
markmið sem sett hafa verið í umhverfis- og
loftslagsmálum. Hagur allra landsmanna er
að standa saman og velja íslenskar vörur.
Lesendur geta einnig gerst áskrifendur að blaðinu og fengið það sent heim í pósti
gegn greiðslu. Árgangurinn kostar þá kr. 10.500 með vsk. (innheimt í tvennu lagi).
Ársáskrift fyrir eldri borgara kostar 5.250 með vsk.
Heimilisfang: Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík.
Sími: 563 0300 – Fax: 562 3058 – Kt: 631294–2279
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands. − Málgagn bænda og landsbyggðar −
SKOÐUN
Öndum inn, öndum út
Í fréttum er það helst að sauðfjárbændur
stíma í samningaviðræður við ríkisvaldið
um endurskoðun á sínum búvörusamningi.
Mikil umræða hefur verið um starfskjör
sauðfjárbænda síðustu ár og staðan virðist
síst fara batnandi. Nú er enn eitt haustið að
nálgast þegar reiptog bænda og sláturhúsa
hefst um skilaverð. Fátt virðist benda til
mikils afkomubata hjá þeim fyrrnefndu á
næstu mánuðum. Afurðastöðvarnar kveinka
sér og ný skýrsla ráðgjafarfyrirtækisins
KPMG sýnir að afkoma þeirra er síst
vænlegri. Nýlegar fregnir af verðhækkunum
á matvörumarkaði koma ekki alveg á óvart.
Það er einhver undirliggjandi ólga og þrátt
fyrir góðærið virðast blikur á lofti. Hundruð
kjarasamninga á vinnumarkaði losna í vetur
og margir hópar telja sig hafa borið skarðan
hlut frá borði. Risavaxnar launahækkanir
sem Kjararáð hefur skammtað „sínu fólki“
síðustu misseri eru ekki gleymdar. Það er
eðlilegt að launafólk vísi í þær í þeirri
baráttu sem fram undan er.
Hugmyndir endurskoðunarnefndar
búvörusamninga eru athyglisverðar
og verða vonandi ræddar í þaula við
samningaborðið. Báðir aðilar bera mikla
ábyrgð og það eru sameiginlegir hagsmunir
að leita lausna hratt og vel. Það gengur
ekki að teygja lopann líkt og gerðist í
fyrra þegar bændur voru komnir í göngur,
ríkisstjórnin sprakk og allt fór í hnút. En
róttækar hugmyndir verður að ræða og það
þarf kjark til að breyta hlutunum.
En hvað geta neytendur gert til að
leggjast á árarnar með bændum? Þeir
hafa sýnt að þeim er ekki sama um örlög
stéttarinnar. Nýleg umfjöllun og áhugi
á fyrirkomulagi viðskipta með bújarðir
sýnir að fólk vill áfram reka landbúnað
á Íslandi. Kaupum íslenskar búvörur og
ýtum þannig undir matvælaframleiðslu í
landinu. Hugsum um kolefnisfótsporið, litla
lyfjanotkun, dýravelferð og atvinnu fólks
þegar við kaupum í matinn. Biðjum kokkana
í mötuneytinu að velja íslenskt og spyrjum
þjónana á veitingastöðunum hvaðan steikin
kemur eða hráefnið í hamborgarann er
fengið. Eru stórmarkaðirnir að standa
sig í að merkja hvaðan allt grænmetið er
ættað og eru íslenskar vörur aðgengilegar í
búðunum? Neytendur geta haft mikil áhrif
ef þeir vilja.
Fram undan er starf samningahópa
bænda og ríkisvaldsins við samningaborðið.
Leyfum þeim að vinna sína vinnu. Látum
ekki hælbíta og aftursætisbílstjóra, sem
telja sig allt vita og geta betur, afvegaleiða
umræðuna. Það hefur enginn ennþá bent
á töfralausnina enda er hún ekki til. Í
tímabundnum erfiðleikum er nauðsynlegt
að hafa sýn og finna lausnir út úr vandanum.
Í sauðfjárræktinni hafa bændur borið gæfu
til þess á síðustu árum að móta stefnu og
ræða nýjar hugmyndir. Að mörgu leyti
hafa erfiðleikarnir þjappað mönnum
saman og dæmi eru um nýjar leiðir sem
hafa þegar skilað árangri. Þar má nefna
aukna vöruþróun, meiri rekjanleika, nýja
veitingastaði sem bjóða eingöngu upp á
lambakjöt og fleiri veitingamenn sem hafa
ákveðið að halda uppi merkjum íslenska
lambakjötsins. Sú vinna sem markaðsstofan
Icelandic Lamb hefur ráðist í er metnaðarfull
og í fyrsta sinn er unnið með eitt vörumerki
og mörkuð langtímastefna í markaðsmálum.
Nokkur árangur hefur nú þegar náðst í að
auka sölu á lambakjöti til ferðamanna, úrval
hefur aukist og vöruþróun er á blússandi
siglingu. Útflutningur á vissa markaði
gengur vel en betur má ef duga skal. Þegar
til lengri tíma er litið er útlitið ekki svo
dökkt. Í heimi þar sem stöðugt þarf meiri
mat og þurrkar og óáran herja á gamalgróin
landbúnaðarsvæði verður sífellt verðmætara
að eiga heilbrigða búfjárstofna, nægt land
og bændur sem kunna til verka. Eins og við
eigum hér á Íslandi. /TB
Léttum kolefnissporin og veljum íslenskt
Ritstjóri: Hörður Kristjánsson (ábm.) hk@bondi.is – Sími: Rekstur og markaðsmál: tjorvi@bondi.is – Blaðamenn: Margrét Þ. Þórsdóttir mth@bondi.is – Sigurður Már Harðarson
smh@bondi.is – Vilmundur Hansen vilmundur@bondi.is – Bjarni Rúnarsson br@bondi.is – Guðrún Hulda Pálsdóttir ghp@bondi.is – Sími: 563 0303 – augl@bondi.is
Vefur blaðsins: www.bbl.is bbl@bondi.is
Prófarkalestur: Guðrún Kristjánsdóttir –
ÍSLAND ER LAND ÞITT
Gunnar Þorgeirsson
formaður Sambands garðyrkjubænda
gunnar@artangi.is
Mynd / Hörður Kristjánsson