Bændablaðið - 02.08.2018, Blaðsíða 7

Bændablaðið | Fimmtudagur 2. ágúst 2018 7
LÍF&STARF
Bændamarkaður á Hofsósi
Bændamarkaður á Hofsósi er samfélags- og
tilraunaverkefni á vegum Matís í samvinnu
við bændur og framleiðendur í Skagafirði.
Markaðurinn er haldinn í hinu sögulega
Pakkhúsi, í gamla þorpskjarnanum Hofsósi,
en það er talið vera frá árinu 1777 og er
hluti af Húsasafni Þjóðminjasafns Íslands.
Gerður var samningur við safnið um nýtingu
Pakkhússins til verkefnisins. Markmið
markaðarins er að skapa vettvang fyrir
aukið aðgengi nærsamfélagsins og gesta að
afurðum skagfirskra auðlinda, matarmenningu
staðarins og menningarsögu. Um leið skapar
markaðurinn bændum og framleiðendum leið
til kynningar og aukinnar sölu afurða sinna
í takt við væntingar neytenda, sem kjósa í
auknum mæli afurðir úr nærumhverfi með
þekktan uppruna. Stefnt er að því að afurðir
bænda og framleiðenda markaðarins verði
jafnframt aðgengilegar í vefverslun á milli
þess sem markaðurinn er opinn.
Þátttaka að kostnaðarlausu
Bændur og framleiðendur alls staðar að
úr Skagafirði bjóða afurðir sínar beint frá
býli á markaðnum og er þátttaka þeim að
kostnaðarlausu. Bændurnir og framleiðendurnir
sjálfir sjá um sölu og kynningu afurða sinna, og
miðla þannig um leið matarmenningarhefðum
og sögu staðarins. Meðal þess sem hefur verið
í boði er lambakjöt, nautakjöt, geitakjöt, grafið
og reykt kjöt, ferskur fiskur, siginn fiskur,
kæstur hákarl, harðfiskur, hænuegg, andaregg,
kornhænuegg, skagfirskt hunang, grænmeti,
kryddjurtir, sumarblóm, afskornar rósir,
snyrtivörur úr skagfirskum afurðum og jurtum,
bætiefni úr lambalifur, innmat og jurtum,
handverk og fleira. Á Bændamarkaðnum
á Hofsósi má upplifa sanna skagfirska
stemningu, þar sem matur og matarhefðir,
handverk og menningarsaga staðarins fer
saman í hinu menningarsögulega Pakkhúsi.
Opið á laugardögum milli kl. 13 og 16
Bændamarkaðurinn Hofsósi opnaði fyrst
laugardaginn 30. júní sl. og er opinn á
auglýstum laugardögum kl. 13–16. Nánari
upplýsingar um markaðinn og opnun má sjá á
Facebook-síðu markaðarins: Bændamarkaður
Hofsósi.
Forsvarsmaður og verkefnisstjóri
markaðarins er Rakel Halldórsdóttir, ráðgjafi
hjá Matís, sem staðsett hefur verið í Skagafirði
á vegum Matís undanfarið ár.
Nýtt fjós á Syðri-Bægisá reist á rúmu ári
– Gamla fjósið var orðið úrelt og of kostnaðarsamt að breyta því
„Það hefur örugglega hvatt hann pabba
frekar en hitt að ráðast í þessar fram-
kvæmdir af því við Gunnella systir mín
erum mjög áhugasamar um búskapinn,“
segir Jónína Þórdís Helgadóttir á Syðri-
Bægisá í Hörgársveit. Þar á bæ var nýtt
fjós tekið í notkun nýverið, sveitungum var
boðið að skoða og var margt um manninn.
Ábúendur á Syðri-Bægisá eru hjónin Helgi
Bjarni Steinsson og Ragnheiður Margrét
Þorsteinsdóttir, dætur þeirra, Gunnella,
Jónína Þórdís og Hulda Kristín Helgadætur,
amma þeirra systra, Hulda Aðalsteinsdóttir
og tengdasynirnir Arnar Rafn Gíslason og
Arnþór Gylfi Finnsson.
100 ára saga
Helgi og Ragnheiður tók við búskapnum
af foreldrum hans árið 1981 og hafa staðið
fyrir búskap á jörðinni síðan. Steinn, faðir
Helga, og Hulda, móðir hans, höfðu tekið
við af foreldrum Steins árið 1951 og þótti
búskapur þeirri vera til mikillar fyrirmyndar.
Það var faðir Steins, Snorri, sem keypti jörðina
á því herrans ári 1918, þannig að samfelld
búskaparsaga hennar á Syðri-Bægisá nær yfir
eina öld. Snorri var að leita sér að jörð til að
búa á og fór m.a. í Skagafjörð í því skyni, en
jörðin sem hann hafði augastað á þar var seld.
Svo vel vildi til að á sama tíma var Syðri-
Bægisá til sölu og Snorri keypti.
Áhugi systranna hvatti pabbann
Það tók nákvæmlega 13 mánuði að reisa nýju
fjósbygginguna sem er 970 fermetrar að stærð,
hafist var handa 13. júní í fyrra og verkinu
lokið 13. júlí í sumar. Á Syðri-Bægisá eru nú
46 kýr í fjósi, en 70 básar eru í fjósinu og pláss
fyrir 60 kálfa. Allur búnaður er frá Delaval;
Mjaltaþjónn, mjólkurtankur, kjarnfóðurbásar,
flórsköfuþjarkur, kálfafóstra, ljósabúnaður,
innréttingar og básadýnur.
Nýja fjósið leysir gamalt básafjós af hólmi,
en það uppfyllti ekki lengur reglugerð um
aðbúnað og velferð dýra. Líkt og gengur og
gerist með bændur í þeirri stöðu var annaðhvort
að hrökkva eða stökkva eins og þar stendur.
Jónína Þórdís segir að gamla fjósið hafi verið
úrelt og of kostnaðarsamt að breyta því.
„Við systurnar, ég og Gunnella, erum
afskaplega áhugasamar um búskapinn og
eflaust hefur það gert útslagið þegar ákveðið
var að byggja nýtt og stórt fjós hér frá grunni.
Það hefur hvatt foreldra okkar í að ráðast í
þessar framkvæmdir að sjá að yngri kynslóðin
er tilbúin á hliðarlínunni,“ segir Jónína Þórdís.
Kýrnar fljótar að aðlagast
Hún segir að kýrnar, sem vanar séu básafjósi
upp á gamla mátann, hafi verið fljótar að
aðlagast við komuna í nýja fjósið. Einkum
hafi hún tekið eftir því með yngri kýrnar,
þær hafi verið snöggar til, „ætli það sé ekki
eins með þær og mannfólkið, eru fljótari til
að tileinka sér nýja tækni,“ segir hún. „Þetta
var ógnarstórt stökk fyrir þær, gjörbreyting
á öllu sem þær áður þekktu og voru vanar,
en við tökum eftir að þær eru býsna snöggar
að ná áttum. Flestar mættu sjálfar í mjaltir
eftir svona viku.“
Hugurinn stefnir í að stækka búið
Hugur er í ábúendum á Syðri-Bægisá að
auka við búskapinn í kjölfar þess að nýtt fjós
er tekið í gagnið. Undanfarin misseri hafa
þau verið að kaupa kálfa og búa í haginn
til framtíðar. „Við höfum verið að kaupa
kvígur og kálfa, en höfðum ekkert pláss fyrir
þá hér heima þannig að þeir voru geymdir
hjá nágrönnum á einum fjórum bæjum
síðastliðinn vetur því við höfðum ekki pláss
í gamla fjósinu.
Við höfum verið að sækja þá síðustu daga
og þeir eru nú allir komnir heim. Að auki er
gert ráð fyrir að um 11 kvígur beri á árinu og
því fjölgar í bústofni sem þeirri tölu nemur
þegar líður á árið. Enn fleiri munu bera á
næsta ári, „þannig að við náum að vinna
fjöldann upp nokkuð hratt og örugglega,“
segir Jónína Þórdís. /MÞÞ
Nokkuð er um liðið síðan Davíð Hjálmar Haraldsson sendi mér efni til birtingar. Mér varð á að
senda honum póst og spyrja hverju sætti.
Viðbrögð hans urðu ágæt. Davíð var þá
nýkominn heim eftir vikuferð í volki
og vætu um Suðvesturland. Hér birtist
ferðasaga hans býsna ítarleg og áhugaverð:
Hvalfjörður bauð okkur raka og rok
og regnvatnsár flæddu á brautum.
Á hólum óx þari og hálfdrukknað brok
en hrognkelsi þrifust í lautum.
Marbendlar voru að sýsla með salt
og söfnuðu þangi á blettum
en stöðuvötn mynduðust úti um allt
þar utan í lóðréttum klettum.
Rúllubaggar reyndust liggja á túnum
-þeir rollum eru gefnir eða kúnum-
í fjölbreyttu og fögru vali lita
og fjórir gulir eins og lambaskita.
„Fjöllin á þessum slóðum eru mörg
athyglisverð:“
Fjöllin eru þarfaþing,
af þeim er hægt að skima.
Á Grábrók efst ég gekk í hring.
Geitur fá þar svima.
Kætir mig að klífa fjöll;
klettar hugann eggja.
Man ég þau og mæri öll:
Mjálma, Gelta, Hneggja.
„Við Norðurá skoðuðum við m.a. Glanna
og Paradís. Gaman var að bera saman í
huganum hinn forna Eden og Paradís
nútímans.“
Í Eden var hind og gylltur gnýr,
af gekkóum meir en tugur,
páfuglar, ljón og pokadýr.
Í Paradís eru flugur.
„Alrangt er að halda því fram að látlaust
rigni syðra.“
Er til sólar sást um stund
sumir virtust óðir
uns boðað var á fræðslufund
fólkið hér um slóðir.
„Í sumarhúsi í Svignaskarði voru ýmsar
komast milli herbergja.“
Lamir heima og lása maður smyr,
leti kallast ef við þessu sleppum,
en hérna þegar einhver opnar dyr,
allir vita það í níu hreppum.
„Fjörugt dýralíf var í Svignaskarði.“
Við Svignaskarð ég svaf við opinn glugga,
á sældarlíf þar varpar nokkrum skugga
að þótt ég hefði á flestu góða gát
gump af mér og síðu lúsmý át.
„Heimsókn í geitasetrið á Háafelli er
stórfróðleg.“
Úr geitarhári gott er að
gera band og prjóna.
Úr kiðlingunum kemur tað.
Klínist það í skóna.
„Líklega er heppilegast að ganga heim
eftir þessa ágætu dvöl hér.“
Þótt ég hlaupi heim um Kjalveg
héðan beint úr sveitunum,
horfið getur aldrei alveg
af mér lykt af geitunum.
fyrir í fjórum línum, þó má reyna.“
Það er um Suðvestrið sagt
að sé þar og rakt.
Þar sveimar mannætumý
og mikið af því.
Umsjón:
Árni Geirhjörtur Jónsson
kotabyggð1@gmail.com
MÆLT AF
MUNNI FRAM
Ábúendur á Syðri-Bægisá í Hörgársveit buðu sveitungum að líta við og skoða nýja fjósið nú
Mynd / Ágúst Óli Ólafsson
Mynd / Jónína Þórdís Helgadóttir
Ragnheiður Margrét Þorsteinsdóttir á Syðri-
Mynd / Áslaug Ólöf Stefánsdóttir
Myndir / Rakel Halldórsdóttir