Bændablaðið - 02.08.2018, Blaðsíða 32

Bændablaðið | Fimmtudagur 2. ágúst 201832
Kínverski mjólkurvörumarkaðurinn
Undanfarin ár hefur efnahagur í
Kína tekið miklum stakkaskiptum
og með bættum hag hafa
neysluvenjur Kínverja gjörbreyst.
Áður fyrr voru mjólkurvörur,
kjötmeti og fiskur ekki hátt
hlutfall af því sem fólk lét ofan
í sig en nú orðið eykst neyslan,
mælt í kílóum á hvern íbúa
landsins, ár frá ári. Þessi breyting
hefur ekki einungis kallað á
breytta landbúnaðarframleiðslu
og landbúnaðarstefnu í Kína
heldur hefur einnig haft mikil
áhrif á heimsviðskipti með
landbúnaðarvörur almennt.
Verður hér farið yfir kínverska
landbúnaðinn og áhrifin á
heimsmarkaðinn, eins og þau blasa
við greinarhöfundi sem starfar
við landbúnaðarráðgjöf í Kína,
á helstu framleiðslugreinarnar
og í þessum fyrsta hluta
umfjöllunarinnar verður
mjólkurvörumarkaðurinn tekinn
fyrir.
Mikil framleiðsluaukning
framundan
Mjólkurframleiðsla heimsins er
talin þurfa að aukast í kringum
60% á næstu 40 árum til þess
að hafa í við neysluþróunina á
heimsvísu og miklar breytingar á
neysluvenjum í Kína standa undir
miklum hluta af þessari reiknuðu
framleiðsluþörf á komandi
áratugum. Fyrir liggur að hin stóru
útflutningssvæði mjólkurinnar, þ.e.
Nýja-Sjáland, Evrópusambandið
og Bandaríkin, munu ekki eiga
auðvelt með að sinna þessari miklu
framleiðsluþörf ein og sér og munu
mörg önnur framleiðslusvæði þurfa
að auka framleiðsluna verulega.
Þessari miklu breytingu fylgir
jafnframt aukið umhverfisálag
framleiðslunnar sem vissulega
er áhyggjuefni en það er þó ekki
það sem fólk í Kína veltir mikið
fyrir sér í dag, enda gleðst það yfir
hverjum degi sem það getur fengið
sér drykkjarjógúrt eða ís. Neyslan
er nefninlega sáralítil í raun, ef
hún er borin saman við neyslu t.d.
okkar sem búum í norðanverðri
Evrópu.
1 = 4285
Vandamálið, ef vandamál skyldi
kalla, er hins vegar að Kínverjar
eru svo ótrúlega margir að þegar
markaðsfyrirtækjum tekst að hafa
áhrif á neysluvenjur í Kína, þá eykst
heimseftirspurnin gríðarlega mikið.
T.d. vegur hver viðbótar íspinni afar
þungt í Kína, enda íbúarnir taldir
um 1,5 milljarðar talsins og til að
setja það í samhengi við okkar stöðu
þá svarar einn lítill íspinni á mann
í Kína til þess að hver Íslendingur
fengi sér rúmlega fjögur þúsund
íspinna. Í hvert skipti sem neyslan
eykst í Kína, þá er aukningin mæld
í hundruðum eða þúsundum tonna
á heimsvísu svo áhrif þeirra eru
augljóslega mikil.
Mikill skellur árið 2008
Neysluaukningin í Kína er ekki ný af
nálinni og hefur vaxið jafnt og þétt
undanfarna áratugi og framleiðslan
hefur þróast með á sama tíma. Árið
1961 nam landsframleiðslan um
2 kílóum mjólkur á hvern íbúa en
neyslan hefur síðan margfaldast og
heimaframleiðslan gat framan af
náð að sinna hinni auknu eftirspurn.
Neyslan á hvern íbúa var ekki mikil
og verðið sem bændurnir fengu fyrir
hvern lítra af mjólk líklega með því
hæsta sem þekktist í heiminum.
Árið 2008 gerðist það hins vegar
að kínverski mjólkuriðnaðurinn
varð fyrir miklu áfalli er í ljós kom
að nokkrir söfnunaraðilar mjólkur
höfðu blandað melamíni út í mjólkina
til að hækka próteinmælingargildi
hennar. Skömmu áður fengu allir
bændur bara eitt verð fyrir mjólkina,
þ.e. ef sýrustig hennar var í lagi þá
fékk bóndinn fullt verð. Svo fóru
auknar gæðakröfur að koma jafnt
og þétt en búskapurinn í Kína var
enn þannig að flestir bændur voru
með örfáar kýr og seldu mjólk sína
til söfnunarfyrirtækja sem svo seldu
mjólkina áfram til vinnsluaðila.
Þessir milliliðir sáu sér leik á borði
þegar farið var að mæla prótein í
mjólk. Fyrst keyptu þeir mjólkina af
bændunum með því prótein innihaldi
sem var í mjólkinni frá viðkomandi
búi og eftir kaupin var melamininu
bætt við og þá var mjólkin seld
áfram til afurðastöðvarinnar. Á þeim
tíma grunaði líklega engan að þetta
myndi valda alvarlegum eitrunum
hjá ungabörnum og að þetta myndi
leiða til dauða nokkurra þeirra.
Því miður var þó það sem gerðist
og í kjölfarið snarféll álit neytenda
á kínverskri mjólkurframleiðslu.
Allir lágu undir grun um að vera að
svindla og þó svo hið sanna kæmi í
ljós síðar, var það of seint og bæði
bændur og afurðastöðvar sátu eftir
með skerta ímynd.
Uppbyggingin
Fram að tímamótaárinu 2008 hafði
mjólkurverð í Kína verið svo hátt
að kúabændur gátu lifað af því að
vera með örfáar kýr og allt kerfið
í kringum bændurna var bæði
dýrt, óhagstætt að uppbyggingu og
yfirfullt af milliliðum en allir lifðu
góðu lífi vegna hins háa mjólkurverðs
svo það var enginn sem svo mikið
sem velti því fyrir sér að hagræða.
Eftir áfallið varð hins vegar í raun
gjörbreyting á bæði kúabúskapnum
og framleiðslunni í Kína. Í fyrsta
lagi hrundi afurðastöðvaverðið og
minni kúabúin hættu hvert af öðru
og í dag fer þeim snarfækkandi
enn. Þá lögðu bæði stjórnvöld og
afurðastöðvar áherslu á að fylgja
mjólkurframleiðslunni miklu betur
eftir en áður og töldu það best gert
með því að koma á fót svokölluðum
stórbúum. Stórbú eða „megafarms“
eru þau bú sem eru með 5 þúsund
kýr eða fleiri. Uppbygging á svona
búum er styrkhæf en litlu búin fá
nánast enga slíka aðstoð.
Ná ekki að anna eftirspurninni
Í dag er umreiknuð mjólkurvöruneysla
Kínverja, yfir í kíló mjólkur, um það
bil 36 kg á hvern íbúa landsins eða
um 50 milljarðar lítra alls. Þar af
ná kúabúin í landinu að framleiða
um 80% eða um 40 milljarða lítra
á ári en restin er svo flutt inn til
landsins víða að úr heiminum.
Árið 2016 námu heildarverðmæti
innfluttra mjólkurvara til Kína
6,7 milljörðum bandaríkjadala
eða um 713 milljörðum íslenskra
króna! Um 49% af þessari upphæð
stafaði af innflutningi frá löndum
Evrópusambandsins en Nýja-
Sjáland eitt og sér ber þó höfuð
og herðar yfir einstök lönd en
þriðjungur verðmætanna var þaðan.
Önnur lönd eru mun smærri en
hlutdeild ástralskra afurðastöðva
í innflutninginum var 6,9% og
Bandaríkin voru svo með 6,2% af
verðmætunum.
Jógúrtin selst best
Tvö kínversk afurðafyrirtæki
berjast aðallega um hylli
kínverskra neytenda en það eru
Yili og Mengniu, bæði að stærstum
hluta í eigu hins opinbera. Bæði
fyrirtækin eru nokkuð ung að árum
en hafa vaxið gríðarlega hratt eins
og mörg önnur kínversk fyrirtæki
og eru þau í dag meðal 10 stærstu
afurðafyrirtækja í heimi! Sé litið
til einstakra mjólkurvara þá er það
hefðbundið jógúrt og drykkjarjógúrt
sem gengur best í Kínverjana en
aðrar mjólkurvörur eru einnig í
miklum vexti eins og t.d. notkun
á mjólkurdufti fyrir ungabörn.
Sá markaður er afar eftirsóttur af
erlendum fyrirtækjum enda mun
auðveldara að flytja mjólkurduft til
Kína en ferskar mjólkurvörur, enda
geymsluþolið allt annað. Þá hafa
Kínverjar áttað sig á kostum þess
að nota ost við matargerð og hefur
innflutningur á osti til matargerðar
tekið stakkaskiptum á síðustu
þremur árum og nú eru nokkrar
afurðastöðvar í Kína einnig byrjaðar
að framleiða osta.
Allir vilja bita af kökunni
Það er afar fróðlegt að fylgjast með
störfum alþjóðlegra fyrirtækja í Kína
en greinarhöfundur starfar einmitt
hjá einu slíku. Það vilja eðlilega allir
komast að neyslukökunni í Kína og
fá sinn skerf en það er hægara sagt
en gert og Kínverjar sjálfir vilja helst
sinna sínum heimamarkaði. Meira að
segja ríkisstjórnin hefur nú sett það
markmið fram að innflutningur fari
ekki yfir 25% af neyslunni, en það eru
talin öryggismörkin með fæðuöryggi
Snorri Sigurðsson
snsig@arlafoods.com
Trump vill refsitolla
Donald Trump, forseti Banda-
ríkjanna, vill setja refsitolla á spænska
ólífubændur vegna þess að þeir
þiggja styrki frá Evrópusambandinu.
Evrópusambandið bregst harðlega
við þessum aðgerðum og segir
ákvörðunina vera óásættanlega.
Ameríska verslunarráðuneytið
hefur samþykkt að setja á refsitolla
á spænskar ólífur vegna þess að
spænskir ólífubændur fá stuðning
og selja ólífurnar á lægra verði en
sanngjarnt er að mati bandarískra
stjórnvalda. Refsitollurinn verður
á bilinu 7–27 % og hefur spænski
landbúnaðarráðherrann, Luis
Planas, sagt fyrirætlanirnar mjög
ósanngjarnar. Aðgerðirnar eru hluti
af stefnu Trump í að auka útflutning
á vörum frá Bandaríkjunum og á sama
tíma minnka innflutning vara.
Hin þverpólitíska alþjóðlega
verslunarnefnd Bandaríkjanna (ITC)
mun taka lokaákvörðun í málinu
þann 24. júlí næstkomandi og ef
það staðfestir að innflutningur frá
Spáni skaði eða ógni framleiðslu í
heimalandinu mun refsitollurinn
verða settur á. Virði ólífuinnflutnings
frá Spáni til Bandaríkjanna á síðasta
ári voru rúmir 7 milljarðar íslenskra
króna. Evrópusambandið segir
aðgerðirnar ekki brjóta í bága við
reglur Alþjóðaviðskiptastofnunarinnar
(WTO), en samt sem áður hefur Trump
ekki leyfi til að leggja á aukarefsitolla
út frá alþjóðlegum reglugerðum. Þegar
Trump ásakar Evrópusambandið fyrir
að styðja sína bændur verður hann
að gera sér grein fyrir því að það er
einnig gert í Bandaríkjunum og að
amerískir bændur eru margir hverjir
stórir útflytjendur. Fram til 24. júlí
ríkir þó alger óvissa í málinu og geta
spænskir bændur lítið aðhafst í málinu
fram að þeim tíma. /ehg - Bondebladet
Neysla á mjólkurfitu
mun aukast næstu áratugi
Ný skýrsla frá Efnahags- og fram-
farastofnuninni, OECD, sýnir að
neysla á mjólkurfitu hefur aukist
til muna undanfarin ár og sú þróun
mun halda áfram næstu áratugi.
Rannsóknir sem sýna fram á góð
áhrif mjólkurfitu í hollu mataræði er
talin vera stór áhrifavaldur aukinnar
neyslu. Formaður sambands alþjóða
mjólkuriðnaðarins, IDF, Caroline
Emond, segir skýrsluna innihalda
mikilvæg gögn og greiningar og sé
góð viðbót við skýrslu sem samtök
hennar gefa út árlega.
„Eftirspurn eftir mjólkurvörum
í þróunarlöndunum hefur breyst
undanfarin ár í átt að smjöri og
mjólkurfitu í staðinn fyrir vörur sem
byggjast á jurtaolíum. Þessa þróun er
hægt að rekja til jákvæðara umtals
á hollustu mjólkurfitu og breytingu
á smekk,“ segir Caroline Emond.
Skýrslan gefur einnig til kynna að
verð á smjöri muni áfram haldast
hátt en árleg eftirspurn á smjöri er
áætlað að hækki um 2,2% á ári næstu
árin.
Eftirspurnin eykst mest í Asíu
Spáin í skýrslunni bendir einnig til
þess að neytendur í þróunarlöndunum
muni neyta töluvert meira af smjöri
árlega vegna breyttrar neysluhegðunar
í stað annarrar olíu og fitu. Því virðist
sem nýlegar rannsóknir sem varpa
jákvæðara ljósi á hollustu mjólkurfitu
ásamt breytingum á smekk og óskum
um minna unnin matvæli hafi aukið
notkun á smjöri í uppskriftum og í
vörum frá bakaríum.
„Þessi þróun er mjög jákvæð og
sýnir að jákvæð vísindi hafa áhrif eins
og þegar því er haldið fram að neysla
á mjólkurvörum eins og mjólk, jógúrti
og ostum sem hluti af hollu mataræði
geti haft jákvæð áhrif á heilsuna. Á
meðan áætlað er að neysla á mörgum
vörum muni halda áfram að fara niður
á við á alþjóðavísu heldur OECD því
fram að neysla á mjólkurvörum verði
undantekning og muni aukast hraðar
en fólksfjölgun á næstu áratugum,“
segir Caroline Emond.
Samband alþjóða mjólkur iðnað arins
hvetur OECD og Matvæla- og land-
búnað arstofnunina (FAO), að fylgjast
með áhrifum á lækkun verðs til bænda
í ljósi mikils kostnaðar við að reka
kúabú. Stærstur vaxtamarkaður fyrir
mjólkurvörur og eftirspurn er áætlað að
muni koma frá Asíu á næstu árum þar
sem mesta aukning verður á Indlandi
og í Pakistan. /ehg – OECD/FAO
Bresk lög um góða
viðskiptahætti virka
Fimm árum eftir stofnun umboð s-
manns breskra verslunarhátta getur
forsvarsmaður þess, Christine Tacon,
fullyrt að heildsalar kvarta minna
og verslunarkeðjurnar upplifa að
sambandið við heildsalana sé orðið
betra en áður.
Árið 2013 var Christine Tacon
tilnefnd sem umboðsmaður til að vaka
yfir því að verslunarkeðjurnar komi
fram við heildsala á löglegan og réttlátan
hátt eins og segir til í breskum lögum
um góða viðskiptahætti. Lögin eiga
við um 10 stærstu verslunarkeðjurnar
í Bretlandi en hjá Christine starfa
5–10 starfsmenn til að fylgjast með
en starfsmenn skrifstofunnar eru
sjálfstæðir.
Nauðsynlegir samningar við
bændur
Á hverju vori heldur Christine
ráðstefnu þar sem hún leggur fram
skýrslu um þróunina og kynnir
spurningakönnun sem fer fram árlega.
Könnunin á þessu ári sýnir að lögin
og starf sjálfstæða umboðsmannsins
bera árangur. Fjöldi mála þar sem
heildsölum finnst verslunin hafa
brotið lög hefur lækkað úr um 80%
frá 2014 í kringum 40% árið 2017.
Langflestar verslunarkeðjurnar hafa
bætt hegðun sína. Umboðsmaðurinn
Christine er einnig upptekin af því að
það sé ekki eingöngu fjöldi mála sem
telji heldur séu það viðræður, kennsla
og góð dæmi sem hægt er að vitna í
sem skipti sköpum. Einnig virki það
að hóta því að gripið verði inn í sé ekki
rétt að öllu staðið, í sumum tilfellum
þurfi að breyta menningu fyrirtækja.
Mál sem koma inn á borð
umboðsmannsins eru til dæmis um
of seinar greiðslur, greiðslur fyrir
hillupláss, vörur sem fjarlægðar eru
úr hillum án ástæðu, söluherferðir
og fleira. Lögin hafa einnig leitt til
breytinga á fleiri sviðum eins og nú eru
komnir á nauðsynlegir samningar milli
bænda og iðnaðarins um mjólkurverð
og kjötflokka sem dæmi. /ehg-BL
UTAN ÚR HEIMI
Donald Trump. Mynd / Sunday Express
Mikill vöxtur er í notkun á mjólkurdufti fyrir ungbörn. Sá markaður er afar eftirsóttur af erlendum fyrirtækjum enda
mann á ári.