Bændablaðið - 22.03.2018, Blaðsíða 21

21Bændablaðið | Fimmtudagur 22. mars 2018
hættulegra efna í landbúnaði. Meira
regluverk hefur verið í gangi innan
ESB sem miðar að sömu niðurstöðu
en að því er virðist með afar döprum
árangri. Þar er meira að segja um
hreinar tilskipanir að ræða eins
og tilskipun um sjálfbæra notkun
„varnarefna“ „The Directive on
Sustainable Use of Pesticides,“ frá
2009. Þessari tilskipun var ætlað að
virkja stýrða notkun á eiturefnum
„Integrated Pest Management
(IPM),“ sem átti að leiða til upptöku
sjálfbærari aðferða við plöntuvarnir.
Ekki nóg með það því á árinu
2015 lagði framkvæmdastjórn
ESB fram lista yfir virk efni sem
sambandsríkjunum var gert skylt að
draga úr notkun á.
Eins og að skvetta vatni á gæs
Ekki vantar því regluverk,
tilskipanir ESB og beinar skipanir
framkvæmdastjórnar, en það virðist
hafa verið litlu áhrifaríkara en að
skvetta vatni á gæs. Í skýrslu sem
gerð var um árangur af þessum
markmiðum og tilskipunum árið
2016 kom í ljós að þær voru ekki að
virka eins og til stóð. Það sem meira
er, enn frekari yfirferð á málunum
og enn ein skýrslan sem gefin var
út 2017 sýndi að aðildarríkin höfðu
ekki fylgt þessum málum eftir. Meira
að segja er ekki enn búið að útkljá
í sumum aðildarríkjunum hvort
þeim beri að innleiða reglugerðirnar
sem framleiddar eru í stórum stíl í
Brussel um þessu mál.
Stríðið við stórfyrirtækin um
bann við glýfósati
Til að kóróna allt saman hefur verið
uppi mikill tvískinnungur innan
sambandsins allt frá árinu 2015 um
bann sem þá átti að innleiða við
notkun á eiturefninu glýfósat, en
hefur ítrekað verið frestað. Á bak
við þær frestanir eru gríðarleg pressa
frá risafyrirtækjunum sem framleiða
slík efni þar sem Monsanto, Bayer
AG, DuPont og Syngenta hafa verið í
fararbroddi gegn banni. Leiddi það til
þess að banni við notkun á glýfósati
í landbúnaði í ríkjum ESB var enn
frestað um fimm ár í desember 2017.
Hafa fyrirtækin eytt gríðarlegum
peningaupphæðum gegn banninu.
Voru matvælaöryggisyfirvöld
Evrópusambandsins „EFSA“, þar
á öndverðum meiði við alþjóðlegu
krabbameinsrannsóknarstofnunina
„IARC“ sem vildi láta banna
notkunina.
Rannsóknir sýna fram á skaðsemi
efnanna á heilsu manna
Meðan þessi botnlausi
vandræðagangur er innan
Evrópusambandsins fer umræðan
vaxandi um allan heim um skaðann
af notkun eiturefna við ræktun
nytjajurta.
Hinn 15. ágúst 2017 var birt
grein í Medical Xpress þar sem
fjallað var um skaðsemi af notkun
eiturefna í landbúnaði. Var þar vísað
til skýrslu Berkeley-háskóla sem
sýni að börn á landbúnaðarsvæði í
Salinasdalnum þjáðust af heilsuleysi
sem tengt var við notkun eiturefna í
landbúnaði. Var þar einkum talað um
lungnaskaða og aukna tíðni asma í
börnum sem voru innan kílómetra
frá þeim svæðum sem verið var að
úða eiturefnum og dreifa áburði.
Þar var einnig minnst á skaðleg
áhrif af brennisteini á börn og
landbúnaðarstarfsmenn. Bent var
á að 21 milljón kílóa af hreinum
brennisteini hefði verið í efnum sem
notuð voru í landbúnaði í Kaliforníu
á árinu 2013. Brennisteinn hefði
mikið verið notaður í efnablöndur
vegna þess að hann væri talinn lítt
skaðlegur fyrir fólk.
Í ágúst 2017 bárust fréttir notkun
eiturefna í kjúklingabúum í Hollandi
og bann við dreifingu eggja sem
innihéldu eiturefni úr svokölluðum
„plöntuvarnarefnum“.
Honn 19. október 2017 var frétt í
The Times of India um að sjö banvæn
eiturefni sem búið væri að banna
á heimsvísu væru enn notuð við
landbúnaðarframleiðslu á Indlandi.
Varð andlát bónda í Yavatmal-héraði
sem lést af eitrun slíkra efna kveikjan
að þeirri frétt. Í kjölfar andlátsins
birti umhverfisvísindastofnun í
Delhí lista yfir sjö mjög hættuleg
efni sem enn væri verið að nota í
indverskum landbúnaði til að drepa
óværu sem herjaði á jurtir og til
eyðingar á illgresi.
Yfir 20 tegundir eiturefna á
jarðarberjum í Bandaríkjunum
Hinn 30. október 2017 birti
sjónvarpsstöðin CNN frétt um
lista yfir óhreinu afurðirnar í
ræktun ávaxta og grænmetis í
Bandaríkjunum. Þar kom fram
að jarðarberin trónuðu á toppi
þess vafasama lista. Í einu sýni
af jarðarberjum fundust yfir 20
tegundir eiturefna.
Rannsókn staðfestir að eitruð
varnarefni valda ófrjósemi hjá
mannfólkinu
Er þetta litið mjög alvarlegum
augum þar sem ávextir og grænmeti
eru talin mikilvæg í fæðu kvenna
á meðgöngutíma. Hafði mikil
neysla grænmetis og ávaxta einmitt
verið tengd ófrjósemi kvenna í
rannsóknum á konum sem áttu í
erfiðleikum með að eignast börn.
Er þar vísað í rannsókn sem birtist
í tímaritinu JAMA International
Medicine 27. október 2017.
Bent er á í frétt CNN að
varnarefnin svokölluðu [e.
pesticides] séu óværudrepandi efni
sem oft sé úðað yfir ávaxtaræktun
og grænmeti til að reyna að verja
uppskeruna fyrir myglu, skaðlegum
sveppagróðri, rotnun, illgresi og
skordýrum. Vaxandi áhyggjur séu nú
yfir að notkun þessara efna tengist
bráðatilfellum í heilsutjóni fólks.
Vitnað er í doktor Yu-Han
Chiu sem starfar við næringar-
efnafræðideild Harvard T.H. Chan
School of Public Health. Hann sagði
m.a.:
„Það hafa verið uppi áhyggjur af
því í nokkurn tíma að ef fólk kemst
í snertingu við jafnvel mjög litla
skammta af þessum varnarefnum
[eiturefnum], eins og rannsóknir
sýna, þá geti það haft neikvæð
áhrif á heilsu manna. Einkum hjá
ákveðnum hópum eins og óléttum
konum. Á fóstur og stálpuð börn.
Okkar rannsóknir sýna að þessar
áhyggjur eru ekki ástæðulausar.“
Í rannsókninni sem tóku þátt 235
konur á aldrinum 18 til 45 ára sem voru
að undirgangast frjósemismeðferð
á almenningssjúkrahúsi í
Massachusetts. Farið var vandlega
í gegnum matarræði kvennanna og
metið hversu mikið af eiturefnum
konurnar höfðu innbirt við neyslu
ávaxta og grænmetis. Var þar stuðst
við opinberar tölur um notkun þessara
efna frá landbúnaðarráðuneyti
Bandaríkjanna og samkvæmt
notkunaráætlun þar sem fylgst
er með notkun slíkra efna um öll
Bandaríkin.
Hátt hlutfall eiturefna í
ávaxtarækt
Þarna kom fram að tiltölulega lágt
hlutfall eiturefna fannst á lárperum
(avókadó), lauk, þurrkuðum
plómum eða sveskjum, korni og í
appelsínusafa. Hins vegar mældist
hátt hlutfall í ferskum plómum,
ferskjum, jarðarberjum sem og í
spínati og piparávöxtum.
Enn sterkari eitur fyrir
erfðabreytt soja
Þrátt fyrir staðreyndirnar um
skaðsemi efnanna halda stór-
fyrirtækin áfram baráttu sinni fyrir
innleiðingu jafnvel enn skaðlegri
efna. Þann 12. desember 2017 birti
Reuters frétt um að Monsanto hefði
boðið bændum peningagreiðslu
sem næmi helmingsverðmæti
sojabaunauppskeru þeirra. Það
eina sem þeir þurftu að gera var að
leggja fram sannanir fyrir því að
þeir hefðu úðað sojaakra sína sem
ræktaðir eru upp af erfðabreytta
afbrigðinu XtendiMax með eitraða
varnarefninu VaporGrip.
Það efni er byggt á eiturefninu
Dicamba (3,6-díklóró-2-
metoxýbensósýra) sem er sagt mun
sterkara efni en Roundup sem byggir
á hinu virka eiturefni glýfósat. Í
fréttinni var sagt að Monsanto hefði
í kyrrþey fjárfest fyrir um 1 milljarð
dollara í framleiðslu á efnum sem
byggðar eru á notkun Decamba.
Decamba inniheldur efnið 2,4D
(2,4-díklórófenoxýediksýra) sem
einnig er kallað Agent Orange og
var notað að bandaríska hernum til
að eyða skógum í Víetnamstríðinu.
Erfðabreytta sojaafbrigðinu er
ætlað að þola slíkt eitur. Yfir
1.100 „varnarefni“ sem innihalda
Decamba eru nú sögð komin á
markað í Bandaríkjunum.
Neysla mengaðra ávaxta og
grænmetis hættuleg ófrískum
konum
Rannsóknin sýndi að konur sem
borðuðu meira en 2,3 skammta
á dag af ávöxtum eða grænmeti
sem innihélt mikið af eiturefnum
höfðu 18% minni líkur á að geta
orðið óléttar en þær sem borðuðu
minna en einn skammt á dag. Þá
voru 26% minni líkur hjá þeim á að
geta fætt lifandi barn en hinna sem
neyttu eiturefnamenguðu ávaxtanna
í litlum mæli.
„Allavega fundum við út að
inntaka á mikið menguðum ávöxtum
og grænmeti tengist beint minni
frjósemi og árangri við að fjölga
sér,“ sagði Yu-Han Chiu.
Hann segir skynsamlegt í
ljósi þessara rannsókna að fólk
forðist neyslu mengaðra ávaxta
og grænmetis. Annar kostur sé að
leita uppi lífrænt ræktaða ávexti og
grænmeti.
„Það er mjög mikilvægt að hafa
það í huga að þetta er í fyrsta sinn
sem svona tengsl [um áhrif neyslu
mengaðra ávaxta og grænmetis á
meðgöngu] eru staðfest. Það er því
afar mikilvægt að okkar niðurstöður
verði metnar í endurteknum
rannsóknum.“
Varnarefni verði rannsökuð
og meðhöndluð ekki síður en
eiturlyf
Dr. Philip Landrigan, deildarstjóri
við Icahn School of Medicine at
Mount Sinai fjallar um rannsókn
JAMA Internal Medicine og segir
hann m.a.:
„Við höfum ekki lengur efni á
að álykta sem svo að ný varnarefni
séu hættulaus heilsu manna fyrr það
er örugglega sannað að þau valdi
fólki engum skaða. Við verðum
að þora að takast á við framgöngu
framleiðenda, viðurkenna dulinn
kostnað af lélegu regluverki.
Einnig að efla kröfur bæði varðandi
prófanir á nýjum efnum sem og á
eftirmarkaði og vegna snertinga
við gerum varðandi aðra líffræðilega
virka efnaflokka eins og eiturlyf.“
Í ljósi þessa hljóta menn í
framhaldinu að spyrja sig um virkni
opinbers eftirlits með innflutningi
ávaxta og grænmetis til Íslands.
Ekki síst varðandi innflutning á
jarðarberjum í ljósi gríðarlegrar
sölu hinnar nýju verslunar Costco
á jarðarberjum á sínu fyrsta starfsári
á Íslandi.
Í Bandaríkjunum hefur mest af eiturefnum fundist á jarðarberjum.
Dicamba-varnarefnum er líkt við
Agent Orange sem notað var í
stórum stíl í Víetnamstríðinu og olli
miklum skaða. Ein afleiðingin var
að fjölmörg börn í landinu fæddust
vansköpuð.
MEÐ EXIDE RAFGEYMUM
Áreiðanlegir og sterkbyggðir rafgeymar fyrir flestar
gerðir traktora. Veldu þaulreynda vöru frá gæða-
framleiðanda sem hentar íslenskum aðstæðum.
PI
PA
R\
TB
W
A
•
S
ÍA
•
1
70
3
0
2
BETRA START
Hafið samband við sérfræðinga Olís í síma 515 1100
eða pontun@olis.is og fáið nánari upplýsingar.
Eitruðum varnarefnum úðað á akra.