Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.12.1995, Síða 6

Magnús Þorgrímsson framkv.stj.:
Um geðheilbrigðismál
Félagið Geðhjálp er félag neyt-
enda. Það var stofnað af
áhugasömum aðstandendum,
sem vildu að gert yrði betur við þá
sem veikst höfðu af geðsjúkdómum
og vildu að framlag aðstandenda fengi
meira vægi.
Geðhjálp hefur þróast í að vera
meira félag sjúklinga og því miður
hafa aðstandendur dregið sig til baka
í starfsemi þess. Félag eins og Geð-
hjálp er fyrst og fremst það sem með-
limir þess gera það að. Ef neytend-
urnir eru ekki tilbúnir til að glæða
svona félag lífi þá er og verður það
dautt. Ég lýsi því hér og nú eftir fólki
til starfa að hagsmunamálum geð-
sjúkra og aðstandenda þeirra.
Það getur verið að fólk sætti sig
betur við það sem það fær í dag en
áður. Því miður er það óskhyggja, að
þjónusta við geðsjúka sé viðunandi.
Það getur verið að sumum finnist að
það þýði ekkert að gera meiri kröfur.
Líklegast er þó að margir hafi ekki
orku til að sinna öðru en sínum brýn-
ustu þörfum. Orkan fer öll í hlutverk-
in að vera aðstandandi eða sjúklingur.
Það er nauðsynlegt að fólk komist út
úr slíkurn vítahring. Það er nauðsyn-
legt að fólk láti í sér heyra, geri kröfur
og reyni að hafa áhrif á þróun þeirrar
þjónustu sem veitt er.
Umræður urn stefnu og innihald
þjónustunnar eru nauðsynlegar til
þess að hún staðni ekki. Stundum er
tilhneiging til þess að líta á gagnrýni
sem árás. Oft er það líka þannig að
sá sem gagnrýnir er fullur af sársauka
eða reiði og þær tilfinningar geta orðið
leiðandi í gagnrýninni. Sá sem fær
gagnrýnina lendir þá í þeirri stöðu að
þurfa að verja sig fyrir þessum tilfinn-
ingum. Gagnrýnin getur þannig misst
marks. Gagnrýni á hins vegar að vera
rýni eða skoðun sem á að gagnast til
framþróunar, eins og felst í orðinu:
gagnrýni. Ef einhver þjónusta ætlar
ekki að staðna, þá verður hún að vera
opin fyrir nýjum hugmyndum og
skoðunum, upplifunum og gagnrýni
þeirra sem nýta sér þjónustuna.
Magnús Þorgrímsson.
Með stefnu eins og t.d. altækri
gæðastjórnun hafa sum fyrir-
tæki og stofnanir áttað sig á því að
þau eru að þjóna neytendum sem hafa
skoðanir á þeirri þjónustu sem þeir fá.
Ef neytandinn fær ekki þá þjónustu
sem hann hefur borgað fyrir, þá snýr
hann sér annað. I skjóli þess að neyt-
andinn geti ekki snúið sér annað og
sé algjörlega upp á þjónustuna kom-
inn, er hægt að hundsa hann. En slík
stefna leiðir til stöðnunar og hlýtur að
kollvarpast fyrr eða síðar.
Allir sem ég þekki og vinna að
málum geðsjúkra, vinna eins vel og
þeir frekast geta. Fólk gerir almennt
góða hluti og sinnir starfi sínu af bestu
samvisku. Þjónustan hefur batnað
mikið á síðustu árum. Hún hefur al-
mennt aukist og tilboðin orðið fleiri.
Þrátt fyrir allt þetta jákvæða, þá
vantar samt verulega á að þjónustan
sé viðunandi. Þrátt fyrir að t.d. að-
standendur séu ekki settir eins út í
horn og áður, er það engu að síður
alltof algengt að fólki finnist að það
sé ekki hlustað á það. Það er alltof
algengt að fólk sitji eftir eitt, með
ósvaraðar spurningar, í stöðu sem það
ræður ekki við og sitji uppi með yfir-
þyrmandi álag. Hvernig má það þá
vera að fólk fær ekki þá þjónustu sem
það þarf á að halda? Getur verið að
það vanti, eins og í svo margri annarri
opinberri þjónustu, opnun fyrir skoð-
unum, viðhorfum og þörfum neyt-
andans?
Alltof oft heyrir maður sögur af því
að starfsfólk sem á að hjálpa skilji
ekki, heyri ekki, misskilji eða taki
ekki mark á því sem verið er að reyna
að segja þeim. Með þessum orðum á
ég ekki við að starfsfólk sé vanhæft.
Hins vegar stendur það oft í erfiðu
hlutverki og það er spurning hvernig
hægt sé að styrkja það í þessu hlut-
verki. Þegar við getum svarað þessari
spurningu þá komumst við langt. Ég
hef þá skoðun að svarið sé að finna
að stórum hluta hjá neytendunum,
sjúklingum og aðstandendum.
að hafa orðið miklar framfarir
með bættri lyfjameðferð. Sam-
talsmeðferð er stöðugt að þróast og
er nauðsynlegur þáttur í allri góðri
meðferð. Stöðugt meiri áhersla er á
að styrkja stöðu geðsjúkra í þjóðfélag-
inu. Stuðningsþjónusta sveitarfélaga
og svæðisskrifstofa málefna fatlaðra
er fyrir marga forsenda þess að geta
lifað í sátt við umhverfið og þær kröf-
ur sem gerðar eru til þeirra. Þessi þró-
un er á fullu skriði. Átök fræðikenn-
inga og vísindagreina eru mikilvæg í
þessari framþróun, en ef hún á að skila
nauðsynlegum árangri, þurfa neytend-
urnir að koma beint inn í mótun þjón-
ustunnar.
Þróun byggist á því að hugsa út
fyrir þá ramma sem við setjum okkur
dagsdaglega. Þróun í geðheilbrigðis-
þjónustunni byggist einnig á því að
hugsa út fyrir þá ramma sem þjónust-
an setur sér. Hvernig er það t.d. þegar
fólk veikist á geði, er til teymi sem er
reiðubúið til þess að koma heim til
fólks og styðja bæði þann veika og
aðstandendur hans? Þeir sem til
þekkja, ættu að vita að það er mikið
álag og áfall fyrir fólk að veikjast og
það er líka mjög mikið álag og áfall
fyrir aðstandendur. Þess vegna skiptir
það mjög miklu máli að stuðningur
komi út til fólks, þar sem hlutirnir eru
að gerast. Hvenær verður slík grund-
vallarþjónusta fyrir utan veggi sjúkra-
húsanna sjálfsögð?
Eins og í svo mörgum öðrum veik-
indum, þá situr fólk uppi með fjöldann
6