Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.12.1995, Qupperneq 22

Matthías Kristiansen form. Foreldrafél. misþroska barna:
• •
Misþroski - Orstutt umfjöllun
Fátt snertir fjölskylduna meira en
barn sem eitthvað er að. Allt
lífsmynstur fjölskyldunnar gerbreyt-
ist. Stundum eru fatlanir öllum
sýnilegar en í öðrum tilfellum er um
að ræða svokallaðar duldar fatlanir og
þá þarf fjölskyldan að búa við það
aukna álag sem fylgir því að vera
stöðugt að verja það fyrir umhverfinu
að eitthvað sé að sem ekki er hægt að
rekja til uppeldis eða kringumstæðna
í fjölskyldunni sjálfri. Ein af þessum
duldu fötlunum er misþroskinn.
Misþroska hafði lítt borið á góma
í íslenskri umræðu fyrr en á árunum
1985 til 1986 og margir eru enn
ókunnugir bæði hugtakinu og þeim
einkennum sem því er ætlað að lýsa.
Hér verður reynt að bæta úr því.
A erlendum tungum eru notuð
ýmis hugtök og skilgreiningar, allt
eftir því í hvaða landi leitað er fanga.
Y firhugtakið á Norðurlöndunum er nú
DAMP eða Disorder of Attention,
Motor function and Perception. Þetta
má þýða sem truflun á athygli,
hreyfigetu og skynúrvinnslu. DAMP
ryður sér stöðugt meira til rúms í
Matthías Kristiansen.
alþjóðlegri umræðu um vandann og
hefur nær alveg komið fyrir gamla
hugtakið MBD, Minimal Brain Dys-
function, því efast má um að truflun
á heilastarfsemi geti nokkurn tíma
verið væg.
Bandaríkjamenn nota gjarnan
orðið ADHD eðaAttention Defi-
cit Hyperactivity Disorder, sem á
íslensku leggst út sem AMO eða
Athyglibrestur með ofvirkni. Það er
því greinilegt að vísindamenn eru enn
að reyna að átta sig á eðli vandans og
nú er mjög leitað á sviði boðefna
heilans. Rannsóknir benda til að í
töluverðum meirihluta tilvika megi
rekja misþroska til arfgengra þátta,
þótt umhverfisþættir hafi einhverja
þýðingu líka.
Orðinu misþroski er ekki ætlað að
lýsa sjúkdómi heldur er það fremur
eins konar regnhlíf yfir fjöldamörg
einkenni, skaða eða skemmdir í mið-
taugakerfi sem valda því að hinir
ýmsu þroskaþættir komast mishratt og
misvel til skila. Orðið er í raun lýs-
andi fyrir fötlunina. Þroskamynstur
einstaklingsins er gloppótt og götótt.
Ein skýringin er talin vera truflun á
starfsemi dreifar í heilastofni. Þetta
veldur því að skynhrif þau sem hver
einstaklingur stöðugt verður fyrir,
berast til heilans í einum hrærigraut
og því getur verið mjög erfitt eða
ómögulegt að vinna úr þeim. Það
einkennir oft misþroska og ofvirk
börn að ekki er hægt að treysta á
viðbrögð þeirra, einkum við óvæntar
aðstæður, því þau eiga mjög bágt með
að yfirfæra reynslu sína af einu yfir á
annað.
Greind er innan almennra greind-
armarka og oft góð en erfið-
leikar við hreyfigetu, sjónúrvinnslu og
einbeitingu eru algengir. Einkenni
misþroska má einkum sjá á sviðum
hreyfitruflana, einbeitingartruflana,
hegðunartruflana, námserfiðleika og
truflunar á félagslegri aðlögun. Allir
þessir þættir eru ómissandi í lífi og
þroskamynstri sérhvers einstaklings
og því má nærri geta hvort barnið á
ekki oft í erfiðleikum. í stuttu máli
má segja að misþroska barn nái að
jafnaði ekki að fullnýta sér þá hæfi-
leika sem því eru meðfæddir.
Til þess að hægt sé að standa rétt
að málum þarf að eiga sér stað grein-
ing á eðli vandans. Þegar frumgrein-
ing hefur átt sér stað þarf svo ná-
kvæmari greiningu á ástandinu til þess
að auðvelda alla meðferð. Nauð-
synlegur þáttur hér er bæði líkams-
Jón Þorleifsson:
Þankar
Liðnir dagar
til lítils urðu
og flestir horfnir
í gleymsku gröf,
þó frá öðrum,
endurminningar
hafi ennþá
hjá mér töf.
Líf mitt hefur
heiminum orðið
lítils virði
og vandræðagjöf,
en í því máli
er eina vonin,
að það sé komið
á ystu nöf.
Jón er verkamaður á níræðisaldri.
22