Spássían - 2011, Síða 15

15
ÞÓTT vafasamt sé að fullyrða að verk séu „fyrst sinnar
tegundar“ er ljóst að vísindaskáldsögur voru ekki vel þekkt
bókmenntagrein á Íslandi um miðja 20. öld, nema helst
í þýðingum.1 Kristmann skrifaði tvær vísindaskáldsögur í
viðbót (undir eigin nafni) sem fjalla um sama söguheim og
Ferðin til stjarnanna og að vissu marki sömu sögupersónur,
Ævintýri í himingeimnum (1959) og Stjörnuskipið (1975).
Ef einhver höfundur getur talist frumkvöðull í íslenskri
vísindaskáldsagnagerð hlýtur það að vera Kristmann en
þessum bókum hefur þó ekki verið veitt mikil athygli og þeirra
er t.d. ekki getið í 4. eða 5. bindi Íslenskrar bókmenntasögu
Máls og menningar (2006). Allar greina þær frá íslenskum
karlmönnum sem ferðast út í geiminn, kynnast fólki á öðrum
hnöttum og fá þannig aðra sýn á lífið á jörðinni, sem ekki
kemur vel út úr þeim samanburði. Hér á eftir verður greint
frá samfélagsádeilunni sem birtist í Ferðinni til stjarnanna og
tekur á sig mynd fyrirmyndarsamfélagsins á plánetunni Laí.
FYRIRMYNDARPLÁNETAN LAÍ
Ferðin til stjarnanna fjallar í stuttu máli um
framhaldsskólakennarann Inga Vítalín sem skyndilega finnur
hjá sér þörf til að ganga á Esjuna en þar uppi hittir hann
mann frá plánetunni Laí sem býður honum í heimsókn. Ingi
flýgur með geimfari Laímanna vítt og breitt um geiminn og
sér fjölmarga hnetti og kynnist margs konar menningu og
samfélögum. Ástæðan fyrir því að Laíbúar bjóða Inga til sín er
þó miður gleðileg því þannig er mál með vexti að jarðarbúar
stofna samfélagi alheimsins í hættu með grimmd sinni,
miskunnarleysi og skorti á andlegum þroska, og skýrt dæmi
um það eru kjarnorkuvopn þeirra. Ef ekki er hægt að koma
vitinu fyrir jarðarbúa munu Laíbúar og aðrar háþróaðar þjóðir
alheimsins grípa inn í og senda jarðarbúa aftur á steinaldarstig.
Inga er boðið að kynnast öðrum samfélögum til að hann geti
síðan breitt út boðskapinn á jörðu niðri og reynt að koma
vitinu fyrir aðra jarðarbúa.
Eins og í mörgum vísindaskáldsögum er hluti af sögusviði
Ferðarinnar til stjarnanna staðleysa, nánar til tekið góð
staðleysa eða útópía. Ingi kynnist fjölmörgum og misþróuðum
menningarsamfélögum á ferðum sínum en aðal sögusviðið
er fyrirmyndarsamfélagið á Laí. Á Laí eru engin stjórnvöld
heldur ríkir þar sameignarsamfélag, eða „bræðralag manna“,
sem þó er skýrt tekið fram að sé ekki kommúnismi.2 Þar er
óhugsandi að drepa aðra lifandi veru viljandi og glæpir eru
óþekktir nema hjá sjúklingum, enda heyrir lögreglan á Laí
undir heilbrigðiskerfið. Laíbúar borða ekkert sem hefur slæm
áhrif á líkama þeirra og drekka því ekki áfengi, andrúmsloftið
er gerilsneytt og þar þrífast því engir sjúkdómar. Síðast en ekki
síst eru hugar íbúa Laí svo þróaðir að þeir geta haft samband
hver við annan með hugboðum sem krefjast ekki tungumáls,
auk þess sem spíritismi er eðlilegur hlutur í þeirra augum en
Bræðralag manna
á plánetunni Laí
Eftir Ástu Kristínu Benediktsdóttur
„Ferðin til stjarnanna. Fyrsta
„vísinda-skáldsagan“ sem hér hefur
verið rituð“ segir í auglýsingu sem
birtist í íslenskum dagblöðum í
byrjun mars árið 1959. Höfundur
skáldsögunnar skýldi sér á bak við
dulnefnið Ingi Vítalín en nokkrum
vikum eftir útgáfu bókarinnar var
gert opinbert að höfundurinn væri
Kristmann Guðmundsson.
Brædralag manna á plánetunni Laí