Spássían - 2011, Síða 31

31
ég náð ákveðinni færni og slípast til. Hafi
ég verið predikari bið ég til Guðs að það
sé horfið, og líka að ég hafi hætt því, sem
við gerum öll í fyrstu, að segja of mikið. Í
fyrrasumar fólst síðasta umferðin á Ljósu
einungis í því að hreinsa út. Þess vegna er
svo gott að hafa nógan tíma. Maður á aldrei
að flýta sér með bók. Svo hef ég reyndar
líka lent í því að einhver sagði við mig: „Ekki
veit ég hvað er að gerast inni í hausnum á
þér, þú verður að segja hlutina“. Það getur
vel verið að einhverjir lesi bækurnar mínar
og finnist ég aldrei segja nema hálfsagða
sögu og séu fyrir bragðið ekki ánægðir.
Þá verð ég bara að taka því en þetta er sá
háttur sem ég hef kosið mér.“
Það er þó greinilegt að Kristín vill ekki
skilja lesandann eftir í lausu lofti. „Ég
verð sjálf pirruð ef ég les þannig bækur
og þess vegna finnst mér undirbyggingin
svo mikilvæg, byrjunin og fyrsti hluti
bókarinnar, eins og í Ljósu. Lesandinn þarf
að hafa forsendur til að skilja eftirleikinn.
Það er hægt að lesa Ljósu á ótal vegu.
Ég veit að hún hefur verið lesin út frá
stöðu konunnar, út frá geðveikinni, út
frá þjóðfélagsmyndinni, út frá togstreitu
borgar og sveitar og margt fleira. En alla
þessa þræði þarf að hnýta og ég vona að
mér hafi tekist það. Þó að fólk sé reyndar
sífellt að finna nýja fleti á bókinni. Í síðustu
viku var ég til dæmis spurð að því hvort
Pápi hafi kannski ekki bannað Ljósu að
giftast Sveini af illkvittni, heldur hafi hann
vitað að Sveinn var sonur hans? Pápi var jú
mikill kvennamaður, hann gat hafa komið
við hjá móður Sveins – og þá mætti draga
þá ályktun að Pápi hafi í raun verið góður
maður. En ég varð að viðurkenna að þótt
mér fyndist þetta æðisleg hugmynd hafði
mér ekki dottið hún í hug!“
BÆKURNAR ERU SYSTUR
Við erum skyndilega komnar á bólakaf í
Ljósu, þriðju og nýjustu skáldsögu Kristínar
sem hefur snert mjög við lesendum.
Þar vinnur Kristín úr lausum þræði úr
fyrstu bókinni, Sólin sest að morgni, sögu
föðurömmu sinnar, en hún háði langa og
erfiða baráttu við geðsjúkdóm, baráttu
sem setti mark sitt á alla fjölskylduna.
Á milli þessara bóka kom hins vegar út
sagan Á eigin vegum, sem var m.a. tilnefnd
til Norrænu bókmenntaverðlaunanna.
Sú bók fjallar um eldri konu sem býr ein í
kjallaraíbúð með köttum og blómum. Hún
lifir á ytra borðinu fábrotnu og einmanalegu
lífi en kemur svo lesandanum sífellt á
óvart, reynist búa yfir miklu hugrekki en
líka miklum harmi. Alla tíð hefur hún verið
munaðarlaus í tilverunni en stærst er þó
sorgin yfir andvana fæddu barni sem kemur
hvað sterkast fram í hljóðlátum senum á
mörkum ímyndunar og raunveruleika.
Á eigin vegum hefur ekki jafn augljósar
sjálfsævisögulegar tengingar og Sólin sest
að morgni og Ljósa en Kristín játar því að hún
brúi á ýmsan hátt bilið á milli þeirra. „Ég lít
svona þér að segja á þessar þrjár bækur sem
systur. Það er nú ekki hægt að kalla þetta
þríleik, en mér finnst svolítið að ein leiði
af annarri. Sigþrúður, aðalsögupersónan
í Á eigin vegum, er Austfirðingur eins
og ég. Afi hennar, sem verður úti á
Möðrudalsfjallgarði, er í raun langafi minn
þótt ég hafi gert hann að Fransmanni. Mér
hefur alltaf fundist gaman að nota gömlu
sögurnar að austan, um menn sem grófu
sig í fönn, og um alla frönsku sjómennina
en ég heyrði til dæmis að mamma hefði
verið dökk af því að hún var með franskt
blóð. Þetta er kannski voðaleg einfeldni hjá
mér, að nota alltaf eitthvað sem ég þekki.
En þetta er eitthvað sem ég hef hugsað svo
mikið um og mörgum sinnum lagt niður
fyrir mér í huganum þegar ég er að kaupa
inn eða úti að ganga, og svo skilar þetta sér
svona. Kannski er þetta bara minn háttur;
Sigþrúður kom í beinu framhaldi af Sólinni,
og leiddi svo áfram inn í Ljósu. Og nú er ég
á bömmer yfir því hvernig ég eigi að leiða
þetta áfram. Má nokkurn tímann vera
fjórleikur?“
Kristín virðist standa á krossgötum, er
með tvö handrit á byrjunarstigi og í öðru
segist hún sækja til baka, á svipaðar slóðir
og áður en þó ekki. Það komi þó ekki til
greina að skrifa framhald af Ljósu eða Á
eigin vegum eins og margir hafi beðið um.
„Fólk langar svo að vita hvernig Sigþrúði
muni vegna. Fer hún upp í flugvélina, kemst
hún til Frakklands, kemur hún heim aftur?
Getur hún bjargað sér á íslenskuskotnu
frönskunni sem hún lærði upp úr bókinni
hans Magnúsar Jónssonar? Fólk hefur
afskaplega miklar skoðanir á því og ég segi
alltaf: „En gaman, þetta er skemmtileg
hugmynd. Vilt þú ekki bara halda áfram og
skrifa næstu bók, ég er hætt!“ Ég er búin
að skrifa þessa sögu frá mér en mér finnst
skemmtilegt að fólk skuli vilja glíma við hana
áfram. Undanfarið fæ ég svo ofboðslega
margar spurningar um það hvað gerist eftir
að Ljósu lýkur. Hvað með börnin? Hvernig
vegnar þeim nú þegar Ljósa er dáin? Fara
þær kannski til Reykjavíkur, Katrín og litla
Ljósa? Og hvað með Vigfús? Ég svara eins,
ég verði bara að biðja fólk um að halda sjálft
áfram sögunni. Ein vildi nú fá sögu Vigfúsar
en ég ætla ekki að skrifa hana. Það er alveg
útilokað. En ef það er gaman að fá verðlaun
þá er þetta ekki síður skemmtilegt. Að
skrifa bók og finna svona á fólki að það er
tilbúið að halda áfram.“
HNAKKRIFIST UM PERSÓNURNAR
Kristín fær ekki síst mikil viðbrögð í
leshópum sem hún les upp fyrir. „Það er
afskaplega skemmtilegt og ég hef upplifað
ótrúlegustu hluti. Ég stíg alveg til hliðar
stundum því fólk hefur miklar skoðanir
á Ljósu. Allir sem tala við mig segja: „Góð
bók“. Sumir segja að sér hafi gengið illa
að komast inn í hana, hún hafi verið erfið í
fyrstu og þurft margar atrennur, eða þá að
fólk hefur grátið mikið. Menn skiptast líka
mikið í hópa eftir því hvaða afstöðu þeir
taka til persónanna. Það eru þeir sem eru
alveg brjálaðir út í Pápa. Ekki nóg með að
hann sé flagari; hann er hórkarl og hann er
nauðgari, það hefur gengið svo langt. Svo
eru þeir sem eru ofboðslega fúlir út í Ljósu
fyrir það hvað hún er vond við Vigfús. Aðrir
eru hundfúlir út í Vigfús fyrir það hvað hann
er vondur við Ljósu. Og ég var á einum
stað í vetur, ég er ekki að skrökva, þar
sem fylkingunum hreinlega laust saman.
Tvær litlar konur stóðu upp og þær titruðu
frá hvirfli til ilja. Það gekk svo mikið á að
það lá við að það kæmi til handalögmála.
Ég horfði bara á þær og hugsaði með
mér „Hvað er að gerast?“ Fólkið upplifir
sögupersónurnar mínar sem lifandi verur.
Og hvað heldur þú að margir komi til mín
ef ég fer í útför og erfidrykkju? Það eru allir
að tala við mig um Sigþrúði – og hvort að
græni hatturinn hafi nú verið í kirkjunni í
dag! Ég upplifi þetta sem svo að eitthvað
hafi tekist hjá mér, þegar fólk er enn að
vitna í bók sem kom út árið 2006. Og eftir á
sest ég niður og hugsa með mér: „Vá hvað
þetta er gaman. ““
Viðbrögð lesenda eru kannski
skiljanleg þegar haft er í huga að Kristín
dregur lesandann markvisst inn í heim
sögupersónanna og fær hann til að sjá
heiminn með þeirra augum. En að auki
Þegar hún er ein heima bankar
glókollur upp á eða læðist bara inn
um dyrnar sem aldrei eru læstar.
Hann situr ævinlega á sama stól
í borðkróknum og brosir en hún
gefur honum mjólk og matarkex,
stundum kremkex. Svo tyllir hún
sér hjá honum með kaffibolla. Það
kemur fyrir að hann missir niður,
en það gerir ekkert til því hún
kaupir þykkan, rósóttan vaxdúk
sem auðvelt er að strjúka af. Hann
sleikir kremið ofan af kexinu, en
leifir afganginum. Hún atyrðir
hann ekki en þurrkar honum með
blautum þvottapoka. Nýtur þess
að þvo granna fingurna. Suma
daga er hann úfinn og þá greiðir
hún silkimjúka lokkana.
...
Tómas átti erfitt með að skilja
mjólkurglösin og kexkökurnar
sem hann var að finna út um allt
hús. Hún svaraði litlu, vissi ekkert
hvernig stóð á þessu frekar en
hann.
(Á eigin vegum, 112-113)