Bændablaðið - 02.07.2020, Blaðsíða 16

Bændablaðið | Fimmtudagur 2. júlí 202016
Hjónin Hannes Sigurðsson og Þórhildur Ólafsdóttir á Hrauni í Ölfusi
eru eigendur Hafsins bláa og áttu hugmyndina að listaverkinu,
sem hefur vakið mikla athygli eftir að það var afhjúpað 17. júní
síðastliðinn. Myndir / Magnús Hlynur Hreiðarsson
Á þjóðhátíðardaginn, 17. júní, var
nýtt listaverk formlega afhjúpað
við veitingastaðinn Hafið bláa í
Ölfusi.
Um er að ræða sex metra langan
humar sem er yfir mannhæðar hár
eftir listamanninn og skipstjórann
Kjartan B. Sigurðsson í Þorlákshöfn.
Það tók Kjartan fjóra mánuði að
útbúa verkið, sem er úr trefjaplasti.
Verkið er tileinkað hetjum hafsins
og heitir „Humar við hafið“.
Humarinn, sem er glæsilegt lista­
verk við veitingastaðinn Hafið bláa í
Ölfusi, stendur þar á þurru landi og
vekur mikla athygli þeirra
vegfarenda sem fara þar hjá
eða koma við á veitinga­
staðnum. /MHH
Samkvæmt því sem ég heyrði
á RÚV, útvarpi allra lands­
manna, í vor fer lúsmý yfirleitt
á stjá í júní. Útbreiðsla lúsmýs
í heiminum er mest í Mið­ og
Norður­Evrópu og austur í
Rússlandi. Á Íslandi er útbreiðsla
þess mest á Suðvestur landi, í
Borgarfirði og í Fljótshlíð. Tími
lúsmýs er frá því snemma í júní
og til loka ágúst.
Á heimasíðu Náttúru fræði­
stofnunar Íslands er að finna
greinargóðar og gagnlegar upplýs­
ingar um lúsmý og útbreiðslu þess.
Er það sem á eftir fer er að mestu
fengið þaðan.
Lúsmý er blóðsuga á mönnum
og öðrum spendýrum. Kvendýrin
þurfa blóð til að þroska egg sín. Að
öðru leyti eru lífshættir þessarar
tegundar nánast óþekktir. Ekki er
vitað hvort um sé að ræða eina
kynslóð yfir sumarið eða tvær
en flugtíminn er langur og gæti
bent til að um tvær kynslóðir sé
að ræða.
Í lok júní 2015 fór að bera
á óvæntum bitvargi í sveitum
beggja vegna Hvalfjarðar.
Á örfáum dögum varð fólk í
sumarhúsum í Kjós og Svínadal
fyrir skordýrabitum sem aldrei fyrr
og kannaðist enginn við að neitt
viðlíka hefði gerst áður.
Þegar lúsmý fyrst blossaði
upp sem illvígur bitvargur
sumarið 2015 beindist athyglin
að Kjósinni og Svínadal norðan
megin Hvalfjarðar. Í kjölfarið
tóku ábendingar að berast víðar
að af Suðvesturlandi, og Laugardal
og Biskupstungum í uppsveitum
Suðurlands.
Strax þótti ólíklegt að nýr
landnemi birtist á þennan hátt á
einu sumri. Var líklegra talið að
breytingar á veðurfari hafi orðið
þess valdandi að lúsmýið komst
yfir þröskuld og náði sér á ærlegt
flug. Í ljós kom að þetta skot var
ekki bundið við þetta eina sumar.
Sagan endurtók sig árið eftir
og var þá sama svæði undir og
útbreiðslusvæðið hafði stækkað
og er lúsmý núna plága víða um
land.
Lúsmý leggst einkum á fólk í
svefni, sækir inn um opna glugga
á kvöldin og nóttunni. Það þarf
lognstillur til að athafna sig,
hverfur ef vindur blæs. Þéttvaxinn
garðagróður í byggð skapar skjól
og hagstæð lífsskilyrði fyrir
lúsmý, einnig hávaxinn trjágróður
umhverfis sumarhús. Þekkt er
tilfelli þar sem fólk í umgirtu
sumarhúsi varð illa útleikið á
meðan fólk í nálægu húsi þar sem
enginn var skjólgarðurinn slapp
að mestu.
Með ofurnæmum skynjurum
skynja flugurnar koltvísýring
frá útöndun fólks og staðsetur
blóðgjafa sína. Líkamshlutar sem
standa berir út undan sængum, svo
sem andlit og herðar, handleggir
og fótleggir gefa flugunum
sóknar færi.
Fljótlega eftir bit koma fram
bólur og útbrot með tilheyrandi
óbærilegum kláða sem staðið
getur yfir í allnokkra daga. Þá er
ráðlegt að bera á húðina kælikrem
og jafnvel taka inn ofnæmislyf.
Til að verjast lúsmýi enn frekar
er ráðlegt að hafa glugga lokaða,
til vara að líma mjög fínriðið
gardínuefni fyrir opnanleg fög á
flugtíma mýsins. Vifta sem heldur
lofti á hreyfingu í svefnherbergi
kann að hjálpa, hugsanlega
einnig vifta sem blæs út á móti
opnum gluggum. Ráðlegt er að
sofa í náttfötum. Því hefur verið
haldið fram að þessar agnarsmáu
og veikbyggðu mýflugur bíti í
gegnum fatnað en svo er ólíklegt.
/VH
STEKKUR NYTJAR HAFSINS
Lúsmý
Sex metra humar á
þurru landi
Dökk skýrsla Hafrannsókna­
stofn unar leit dagsins ljós 16.
júní sl. Þar ráðleggur stofnunin
sjávarútvegsráðherra að heimila
ekki meiri þorskafla á næsta
fiskveiðiári en 256.593 tonn. það
er 15.818 tonn minna en nú er, þ.e.
5,8%.
Útflutningsverðmæti þessa afla
gæti vel numið 10 milljörðum þannig
að mikið er í húfi að ráðherra haldi
rétt á spilum við ákvörðun um hversu
mikið má veiða af þorski á næsta
fiskveiðiári. Í þau tvö skipti sem
Kristján Þór hefur staðið í þessum
sporum hefur skammur tími liðið frá
því að ráðgjöfin hafi verið birt þar
til ráðherra hefur tilkynnt ákvörðun
sína. Án undantekningar hefur hann
fylgt ráðleggingum stofnunarinnar í
einu og öllu.
Mikið í húfi
Í fréttum Sjónvarps sama dag og
ráðgjöfin var tilkynnt mátti merkja
í viðtali við ráðherra að hann ætli
sér tíma til að gaumgæfa og fara yfir
ráðgjöfina með Hafrannsóknastofnun
og spyrja ákveðinna spurninga sem
hann vilji fá skýrari svör við áður
en hann tekur ákvörðun. Aðspurður
um efni spurningar, nefndi hann
ákvörðun stofnunarinnar að bæta
við árgöngum inn í vísitöluna, að
nú verði miðað við 1–14 ára í stað
þess að numið hefur verið staðar við
10 ára.
Ástæður þessa er samkvæmt
skýrslu Hafró að hlutfallsleg sókn í
elsta og stærsta fiskinn, 11–14 ára er
nú metinn hærri en í þann sem yngri
er og léttari, en hefur fram að þessu
verið metinn lægri, eins og segir í
skýrslu Hafrannsóknastofnunar.
Undirritaður fagnar ákvörðun
ráðherra að ætla sér tíma til
ákvörðunar, enda hér um gríðarlega
mikilvægt verkefni að ræða.
Milljarðarnir fljótir að telja þar sem
þorskur er annars vegar.
Á síðasta ári var útflutnings­
verðmæti þorsks 117,5 milljarðar.
Heildar útflutningsverðmæti sjávar­
afurða var hins vegar 260 milljarðar
og því þorskurinn hvorki meira né
minna en 45% af heildarverðmætinu.
Aflareglan
Til þessa hefur heildarafli í þorski
stjórnast af aflareglu sem ætlað er
að tryggja nýtingarstefnu stjórn­
valda. Forsendur hennar eru
fengnar úr niðurstöðu úr vorralli
Hafrannsóknastofnunar á stærð
veiðistofns. Útkoma af meðaltali
útgefins heildarafla fiskveiðiársins
og 20% af stærð veiðistofnsins er
tillaga stofnunarinnar til ráðherra.
Nú er stærð veiðistofns sögð
vera 1.207 þúsund tonn og úthlutað
aflamark á fiskveiðiárinu er 272.411
tonn.
Reiknaður heildarafli samkvæmt
aflareglu:
(1.207.663 x 0,2 + 272.411) /2
= 256.971 tonn
Hefði spá Hafrannsóknastofnunar
frá í fyrra gengið eftir væri tillagan
272.480 tonn, eða nánast upp á tonn
það sem nú er leyfilegt að veiða af
þorski.
Sjónarmið sjómanna
fái hljómgrunn
Mikilvæg og réttmæt gagnrýni sem
komið hefur fram á aflareglu er að
ekki sé tekið tillit til sjónarmiða
sjómanna. Aflaregla fyrir næstu
5 árin er nú til endurskoðunar.
Undirritaður, sem er í nefnd sem
vinnur að endurskoðun hennar, hefur
lagt áherslu á sveigjanleika, plús
mínus einhver prósent til eða frá sem
endurspegli sjónarmið sjómanna.
Sjómenn stunda sín vísindi á hafi
úti allan ársins hring. Þeirra reynsla
og þekking er því afar verðmæt.
Ekki hef ég heyrt annað en að þeir
telji þorskstofninn vera mjög sterkan
og því óhætt að heimila meiri veiði
en gert hefur verið á undanförnum
árum. Aðspurðir um breytingu á
sókn, að meira sé sótt í stærri fisk,
segja þeir felast í verðmæti hans
og hversu mikið sé af honum á
miðunum.
Hvað hefur orðið
um tvo árganga?
Það er mín skoðun að ákvörðun
Hafrannsóknastofnunar, að meta
nú veiðistofninn á annan hátt en
gert hefur verið, kalli á rannsóknir
og samráð áður en ráðherra tekur
ákvörðun. Þá er nauðsynlegt að fá
því svarað hversu ábyggilegar tölur
úr rallinu sem sýna að millifiski
hefur fækkað það mikið milli ára
að orðið hrun kemur upp í hugann.
Hér er um að ræða árganga 2014
og 2015 sem mældust nálægt
langtímameðaltali í fyrra en nú
ári síðar einungis helmingur af
meðaltalinu. Í 36 ára sögu rallsins
eru aðeins tvö dæmi um slíkt, árin
1986 og 1990, árgangar 1981, 1982,
1985 og 1986. Mælingar nú gefa því
fullt tilefni til ítarlegrar skoðunar. Í
skýrslu Hafrannsóknastofnunar eru
ekki að finna tilgátur um ástæður
þessa.
Örn Pálsson
framkvæmdastjóri
Landssambands smábátaeigenda
orn@smabatar.is
Ráðgjöf Hafró – er rétt mælt?
Örn Pálsson.