Morgunblaðið - 01.02.2020, Blaðsíða 13

DAGLEGT LÍF 13
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. FEBRÚAR 2020
STARFSMANNAMÁL
OG KJARASAMNINGAR
FRÆÐSLUFUNDIR SA
2020
Samtök atvinnulífsins bjóða félagsmönnum sínum upp á fræðslufundi um starfsmannamál
og kjarasamninga sem gagnast öllum sem hafa starfsmannamál á sinni könnu. Farið verður
yfir fjölbreytt efni og fyrirspurnum svarað. Fundað verður um allt land.
Meðal þess sem verður fjallað um:
• Ráðning starfsmanna
• Helstu réttindi og skyldur starfsmanna og vinnuveitanda
• Vinnutímastytting Lífskjarasamningsins 2019-2022
• Uppsagnir og starfslok
• Orlofsréttur
• Veikindi og vinnuslys
Lögfræðingar á vinnumarkaðssviði Samtaka atvinnulífsins sjá um fræðsluna.
Fundirnir eru opnir starfsfólki aðildarfyrirtækja SA.
Vinsamlegast skráið þátttöku á www.sa.is.
Sjá nánar á www.sa.is
Reykjanesbær Þriðjudagur 4. febrúar kl. 9.00-12.30
Borgarnes Fimmtudagur 6. febrúar kl. 12.30-16.00
Akureyri Fimmtudagur 13. febrúar kl. 10.00-13.30
Sauðárkrókur Föstudagur 14. febrúar kl. 10.00-13.30
Reykjavík Þriðjudagur 18. febrúar kl. 9.00-12.30
Ísafjörður Fimmtudagur 20. febrúar kl. 12.00-15.30
Selfoss Fimmtudagur 5. mars kl. 12.30-16.00
Vestmannaeyjar Miðvikudagur 11. mars kl. 9.00-12.30
Egilsstaðir Fimmtudagur 12. mars kl. 12.30-16.00
Höfn í Hornafirði Miðvikudagur 18. mars kl. 12.30-16.00
HRÍSEY
PATREKSFJÖRÐUR
ÓLAFSVÍK
GRUNDARFJÖRÐUR
STYKKISHÓLMUR
HÓLMAVÍK
SKAGASTRÖND
STÓRUTJARNIR
VATNAJÖKULL
HOFSJÖKULL
LA
NG
JÖ
KU
LL
MÝRDALSJÖKULL
SNÆFELLSJÖKULL
EYJAFJALLAJÖKULL
KÓPASKER
RAUFARHÖFN
ÞÓRSHÖFN
VOPNAFJÖRÐUR
DJÚPIVOGUR
KIRKJUBÆJARKLAUSTUR
VÍK Í MÝRDAL
HVOLSVÖLLUR
HELLA
ÞORLÁKSHÖFN
SELFOSS
HVERAGERÐI
BÚÐARDALUR
BLÖNDUÓS
SAUÐÁRKRÓKUR
SIGLUFJÖRÐUR
ÓLAFSFJÖRÐUR
DALVÍK
AKUREYRI
HÚSAVÍK
NESKAUPSTAÐUR
EGILSSTAÐIR
REYÐARFJÖRÐUR
ESKIFJÖRÐUR
HÖFN
VESTMANNAEYJAR
HEIMAEY
GRINDAVÍK
REYKJANESBÆR
BORGARNES
REYKJAVÍK
AKRANES
BOLUNGARVÍK
SÚÐAVÍK
ÍSAFJÖRÐUR
SEYÐISFJÖRÐUR
FLATEYRI
ÞINGEYRI
HVAMMSTANGI
STÖÐVARFJÖRÐUR
Látrabjarg
Hornbjarg
Brjánslækur
Drangjökull
SKÓGAR
Þingvellir
Kjölur
Hve
rave
llir
Sp
ren
gis
an
du
r
Dyrhólaey
Grímsvötn
Ör
æfa
jök
ull
Skaftafell
Ingólfshöfði
Hvannadalshnjúkur
Bárðarbunga K
ve
rkf
jöl
l
Torfajökull
ÞórisvatnFlúðir
Geysir
Hekla
Gullfoss
Tungnafellsjökull
Askja
Herðubreið
Snæfell
Laki
EIÐAR
Mývatn
Fontur
Ásb
yrgi
Varmahlíð
Reykholt
Hallormsstaður
ÍKÍ LAUGARVATN
ML LAUGARVATN
uðust upp úr hungri og kulda. Þarna
erum við enn í vistarbandinu og
vinnuhjúum bannað að giftast, en til
að fá að giftast þurfti fólk að vera
skuldlaust við hreppinn. Þetta varð til
þess að meira var um óvígða sambúð,
sem var mjög erfið. Kona sem ég las
um hafði búið með sínum manni ára-
tugum saman, en hún fékk ekki að
vera eiginkona hans heldur ráðskona.
Þegar hann dó varð hún að kaupa
hjónasængina þeirra úr dánarbús-
uppboðinu. Ef maðurinn dó á undan
höfðu konurnar töluvert mörg úrræði,
sérstaklega þarna í Hafnarfirði, þar
verður til samfélag ekkna, því annar
hver maður drukknaði á sjó. Ef kona
aftur á móti veiktist eða dó frá manni
með fullt hús af börnum blasti algjör
úrræðaskortur við heimilinu, mað-
urinn komst ekki að heiman til að
vinna vegna barnanna. Maður sér að
þetta gengur ofboðslega nærri mönn-
um, konur stóðu meira saman og
hjálpuðu hver annarri. Þær tóku að
sér niðursetninga frá hreppnum, há-
aldrað fólk eða ung börn, og höfðu í
horninu hjá sér, og þær fengu eitt-
hvað borgað með því fólki. Konur
bjuggu líka saman í einhvern tíma á
meðan sárasta sorg vinkvenna stóð
yfir eða vertíð. Oft var hjúkrun hlut-
skipti kvenna sem voru að reyna að
finna sér eitthvað til að sjá sér og sín-
um farborða.“
Byrjaði búskap í hraungjótu
Sólveig segir að bæjarstæðið
Hafnarfjörður sé fallegt í huga okkar
sem lifum í vellystingum núna, en það
hafi verið rosalega harðneskjulegt
fyrir það fólk sem ætlaði að koma sér
fyrir í hrauninu.
„Dæmi voru um fólk sem kom
sér fyrir í hraungjótum sem húsa-
skjóli. Skráð er frásögn af konu í bók-
inni okkar sem byrjaði sinn búskap í
hraungjótu í Hafnarfirði. Maður sér
hvernig bæjarstæðið var um aldamót-
in 1900; þessir hraunbollar hafa verið
nýttir til að koma þar einhvers konar
mannabústöðum fyrir, eitthvað var
sett til að búa til þak eða skjól,“ segir
Sólveig sem ákvað að láta sig detta
niður í Hafnarfjörð árið 1902 og horfa
og skoða með augum þess sem ekki
þekkir neitt til.
„Ég er núna að skrifa doktors-
ritgerð um líkamlega og andlega fatl-
að fólk í fortíðinni, áður en hugtakið
fötlun varð til, og ég nota bæði í þeirri
rannsókn og í híbýlarannsókninni
opinberar samtímaheimildir til dæmis
frá hreppsnefndum, sýslumanni eða
presti, því auðvitað var það meira
vaktað en aðrir fátæka fólkið og fatl-
aða sem hið opinbera átti von á að
kæmi í þeirra umsjá. Maður veit fyrir
vikið meira um þetta fólk og aðstæður
þess.“
Afneitunin og skömmin
Sólveig segir að fyrrnefndur Sig-
urður Guttormsson hafi líka tekið
myndir á ferðum sínum um sveitir
landsins og þar sjáist þróun torfbæj-
anna vel.
„Byggt var við torfbæina,
timburþil, timburbíslag eða stein-
tröppur. Ákveðnir aðilar innan og ut-
an akademíunnar halda því fram að
það vitlausasta sem við höfum gert
hafi verið að fara úr torfbæjunum, af
því steinbæirnir voru svo kaldir og
timburhúsin gisin, en við sjáum á
myndum Sigurðar að tímabilið frá
1930 til 1945, áður en við hoppum með
einu heljarhoppi beint inn í nútímann
með seinni heimsstyrjöldinni, þá er
verið að nýta allt sem mögulega er
hægt að nýta. Kannski einn gluggi á
torfbæinn, tjörupappi á timburþil, ein
bárujárnsplata og svo framvegis. Það
er ekki verið að taka niður það sem
fyrir er, gömlu baðstofuna eða annað,
heldur er allt nýtt í þaula til að bæta.
Það var ekki verið að taka myndir af
þessu því eftir stríð sneri fólk alfarið
baki við þessari fortíð okkar. Við för-
um í brjálæðislega afneitun og fólk
hafði skömm á torfbæjunum, tengdi
þá við fátækt og basl. Svo fáum við
braggafordæminguna yfir okkur eftir
stríð, en þá átti fátækt fólk kost á því
að flytja í bragga. Þá kemur smánar-
bletturinn; talað um braggalykt, kofa-
fýlu, rottugang og fleira. Ef fólk var
heppið fékk það tréfjalirnar utan af
bílum sem fluttir voru til landsins í
trékössum og nýtti til húsbygginga.
Toppurinn var að ná í húsbygging-
arefni úr píanókassa.“
Ljósmynd/Sigurður Guttormsson
Kofaræksni Hér má sjá tvö dæmi um heldur dapurlega mannabústaði úr safni Sigurðar Guttormssonar, sannarlega kofaræksni.
Ljósmynd/Sigurður Guttormsson