Morgunblaðið - 01.02.2020, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. FEBRÚAR 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Kórónaveiranhelduráfram að
breiðast út. Í gær
var tala smitaðra
farin að nálgast 10
þúsund manns og
var talað um að
fjöldinn hefði tífald-
ast á einni viku.
Nýja kórónaveiran
átti upptök sín í Kína fyrir ára-
mót og má ætla að tilfellin séu
mun fleiri, bæði vegna þess að
einkenni eru lengi að koma fram
og eins þar sem ekki er gefið að
allir þeir sem eru smitaðir gefi
sig fram.
Alþjóðaheilbrigðisstofnunin,
WHO, lýsti yfir neyðarástandi á
heimsvísu á fimmtudag og það
hafa yfirvöld í ýmsum löndum
einnig gert.
Ekki er nokkur leið að segja
til um afleiðingarnar af kóróna-
vírusnum á þessari stundu. Þær
gætu hæglega orðið minni en
verður af hinni hefðbundnu
flensu þegar hún fer sinn árlega
hring um heiminn. Veiran breið-
ist hins vegar hratt út og enn er
margt óvitað um hana, flugfélög
eru hætt að fljúga til Kína, var-
að er við ferðum þangað og byrj-
að er að loka landamærum að
landinu.
Nafnið kórónaveira festist
strax við sjúkdóminn. Um er að
ræða veiru sem heyrir til kór-
ónaveira líkt og margar aðrar,
til dæmis HABL (heilkenni al-
varlegrar bráðrar lungnabólgu),
sem olli faraldri 2003 og 2004
með þeim afleiðingum að tæp-
lega 800 manns létu lífið. Kór-
ónaveirur eru ein helsta ástæð-
an fyrir kvefi og er nú farið að
tala um nýju kórónaveiruna eða
2019-nkóv.
Ef veiran frá Wuhan á eitt-
hvað sammerkt með fyrri far-
öldrum er líklegt að rekja megi
hana til leðurblaka. Verður hún
þá ein af þeim veirum sem leð-
urblökur bera ásamt HABL,
Marburg-veirunni og fleirum án
þess að veikjast. Þol þeirra
gagnvart veirum er meira en
annarra spendýra og raunar
einkenni þeirra. Þær háma í sig
skordýr sem bera sjúkdóma.
Hæfileiki þeirra til að búa með
eða hýsa vírusa sem geta smit-
ast í önnur dýr og þá sérstak-
lega menn getur haft alvarlegar
afleiðingar þegar þær eru
komnar á matseðilinn hjá mönn-
um, ganga kaupum og sölum þar
sem lifandi dýr eru á markaði og
þegar maðurinn fer inn á vist-
svæði þeirra.
Í Kína hafa leðurblökur verið
rannsakaðar sérstaklega út af
þessari hættu. Í fyrra birtist
grein eftir kínverska vísinda-
menn um kórónaveirur í leður-
blökum þar sem sagt var að þær
myndu sennilega valda næsta
faraldri slíkra veira. „Hvað það
varðar er Kína líklegasti upp-
hafsstaðurinn,“ sagði í grein-
inni.
Vitaskuld er nauðsynlegt að
rannsaka atferli og
líffræði leðurblaka
um leið og gripið er
til ráðstafana til að
koma í veg fyrir
smit. Aðstæður á
útimörkuðum í Kína
bjóða hættunni
heim.
Manninum stafar
ekki aðeins hætta af
veirum, bakteríur eru einnig
skaðvaldur og gátu haft skelfi-
legar afleiðingar fyrir daga
sýklalyfjanna. Nú eru komnar
fram bakteríur sem eru ónæmar
fyrir sýklalyfjum.
Fyrir ári greindi Columbia-
háskóli í New York frá því að
fjórir sjúklingar á Irving-
læknamiðstöðinni, sem skólinn
rekur í borginni, hefðu sýkst af
óvenjulegu afbrigði af e.coli-
bakteríunni, sem er algeng og
skaðlaus í hefðbundnum heim-
kynnum sínum í meltingarveg-
inum en getur verið lífshættuleg
komist hún til dæmis í blóðrás-
ina. Vinni sýklalyf ekki á þeim
geta þær dregið allt að helming
sjúklinga með hana til dauða.
Bandaríska sóttvarnar-
miðstöðin hefur greint frá því að
í Bandaríkjunum veikist um
tvær milljónir manna á ári af
bakteríum eða sveppum sem eru
ónæmir fyrir sýklalyfjum og 23
þúsund manns láti lífið af þeirra
völdum. Sumir telja að þetta sé
vanmat vegna ófullkomins
skráningarkerfis.
WHO telur að fjöldi dauðs-
falla vegna ónæmra baktería
muni margfaldast á næstu ár-
um. Nú deyja um 700 þúsund
manns á ári vegna fjölónæmra
baktería, en stofnunin telur að
árið 2050 verði sú tala komin í 10
milljónir og verði þær þá orðnar
helsta dánarorsökin – banvænni
en krabbamein og hjarta-
sjúkdómar. Þetta gæti valdið
því að ekki verði hægt að græða
líffæri í sjúklinga og jafnvel
verði ekki óhætt að gera lið-
skiptaaðgerðir vegna sýking-
arhættu.
Þessi hætta er ástæðan fyrir
þeim efasemdum sem margir
lýstu í aðdraganda þess að
rýmkaðar voru heimildir til að
flytja inn landbúnaðarvörur til
landsins. Notkun sýklalyfja í
landbúnaði er ein meginástæðan
fyrir því hvað bakteríur sem eru
ónæmar fyrir þeim eru orðnar
algengar. Hér á landi hefur tek-
ist að sneiða hjá þessari miklu
notkun og ástæðulaust að taka
áhættuna á að gera þann árang-
ur að engu með því að opna allar
gáttir.
Þótt ekki sé hægt að bera
saman opna kínverska markaði
og dreifingu og sölu matvæla í
Evrópu er full ástæða til að hafa
varann á og skoða þessi mál að
nýju.
Útbreiðsla kórónaveirunnar
og hin bráða hætta af fjölónæm-
um bakteríum undirstrika mik-
ilvægi þess að leggja áherslu á
fyrirbyggjandi aðgerðir.
Útbreiðsla kóróna-
veirunnar og hin
bráða hætta af fjöl-
ónæmum bakteríum
undirstrika mikil-
vægi fyrirbyggjandi
aðgerða}
Háskalegur faraldur
F
yrir flesta kjósendur skipta heil-
brigðismálin einna mestu máli.
Síðustu alþingiskosningar sner-
ust fyrst og fremst um heilbrigð-
ismálin og allir stjórnmálaflokkar
lofuðu upp í rjáfur þegar kom að þessum
málaflokki. Nú þegar einungis rúmt ár er eftir
af kjörtímabilinu er afrakstur þessarar ríkis-
stjórnar hins vegar afskaplega rýr. Förum yfir
nokkur atriði:
Vissuð þið?
1. Vissuð þið að raunaukning fjármuna til
Landspítalans á þessum þremur árum að
teknu tilliti til íbúafjölgunar er einungis 5% á
sama tíma og ríkisstjórnin kallar sín eigin
verk „stórsókn“? Í hvaða orðabók telst 5% á
þremur árum vera stórsókn?
2. Vissuð þið að um 400 eldri borgarar eru á biðlista
eftir hjúkrunarrýmum á sama tíma og forgangsmál rík-
isstjórnarinnar er að afnema sérstaklega skatt (stimp-
ilgjöldin) af stórfyrirtækjum sem vilja kaupa stór skip?
3. Vissuð þið að þessi ríkisstjórn hefur ákveðið að
lækka bankaskatt um 8 milljarða kr. á sama tíma og
ástandinu á Landspítalanum hefur verið lýst sem „neyð-
arástandi“ af starfsfólki og sjúklingum?
4. Vissuð þið að kostnaðurinn við að reka bráðamóttöku
Landspítalans er um 4,7 milljarðar kr. sem er lægri upp-
hæð en það sem veiðileyfagjöldin hafa lækkað síðan þessi
ríkisstjórn tók við?
5. Vissuð þið að um 100 eldri borgarar þurfa að „búa“ á
Landspítalanum vegna skorts á hjúkrunarrýmum á sama
tíma og rekstrarfé til hjúkrunarrýma er einungis að
aukast um 3% á fimm ára gildistíma fjár-
málaáætlunar þessarar ríkisstjórnar?
Banki frekar en bráðamóttaka
Í þessu samhengi myndi flest fólk spyrja:
Ætti ekki byrja á að bjarga bráðamóttöku
Landspítalans, af öllum stöðum, áður en kom-
ið er að stórútgerðinni og bönkum? Og hvern-
ig stendur á að það er hægt að byggja hér upp
hótel á methraða en ekki nauðsynleg hjúkr-
unarrými? Þarf gamla fólkið alltaf að mæta af-
gangi?
Ef við erum heppin þá eldumst við. Fjöldi
eldri borgara mun tvöfaldast á næstu 25 árum.
Við þurfum því að gera miklu betur en nú er
gert. Íslendingar eru 10. ríkasta þjóð í heimi.
Peningarnir eru svo sannarlega til en þeim er
einfaldlega ráðstafað annað.
Hlustum á starfsfólk og sjúklinga
Tölur eru þó eitt. Annað er að hlusta á starfsfólkið sem
er á gólfinu og hlusta á sjúklingana sem eru látnir liggja
nánast á gólfinu vegna þess að það er skortur á öðrum úr-
ræðum. Gott og vel ef Bjarni og Þórdís, Katrín og Svan-
dís, Lilja og Sigurður vilja ekki hlusta á Samfylkinguna.
Það er þó lágmark að þau hlusti á starfsfólkið og sjúk-
lingana.
Ef ekkert breytist þá breytist einfaldlega ekkert. Þetta
er ekkert flókið. Það þarf ekki fleiri nefndir heldur aðeins
efndir. Reyndar þarf líka nýja ríkisstjórn og það er gott
að það er aðeins eitt ár í kosningar. agustolafur@althingi.is
Ágúst Ólafur
Ágústsson
Pistill
Óheilbrigð ríkisstjórn
Höfundur er alþingismaður Samfylkingarinnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Stefán Gunnar Sveinsson
sgs@mbl.is
Forval bandaríska demó-krataflokksins fyrir for-setakosningarnar 3. nóv-ember næstkomandi hefst
á mánudaginn næsta þegar kjós-
endur flokksins í Iowa-ríki koma
saman og ákveða hvern af frambjóð-
endum flokksins þeir vilja styðja.
Ljóst er að seta í Hvíta húsinu
hefur sjaldan verið eftirsóttari en
nú, en upp undir fjörutíu manns
lýstu yfir vilja sínum á síðasta ári til
þess að verða næsta forsetaefni
Demókrataflokksins í slagnum gegn
Donald Trump, sitjandi forseta.
Ekki hafa allir þó haft erindi
sem erfiði og nú þegar fyrsta for-
valið er rétt handan við hornið eru
bara ellefu frambjóðendur eftir í
kapphlaupinu.
Skoðanakannanir benda til þess
að slagurinn um efsta sætið standi á
milli þeirra Joes Bidens, fyrrverandi
varaforseta Baracks Obama, og öld-
ungadeildarþingmannsins Bernies
Sanders, er velgdi Hillary Clinton
verulega undir uggum í baráttunni
fyrir fjórum árum. Biden og Sanders
hafa mælst að undanförnu með á
bilinu 22-25% fylgi í Iowa, en nýjustu
kannanir benda til þess að Sanders
verði ögn hlutskarpari. Þess má geta
að litlu munaði að hann næði meiri-
hluta í kapphlaupinu gegn Clinton
fyrir fjórum árum, en einungis mun-
aði um 0,25 prósentustigum á þeim.
Sanders myndi líta á sigur sem
ávísun á góðan meðbyr með fram-
boði sínu, þar sem næsta forval verð-
ur prófkjör í New Hampshire, sem
er nágrannaríki Vermont, heima-
kjördæmis Sanders. Þar vann hann
óvæntan en öruggan sigur á Clinton
fyrir fjórum árum.
Flokkurinn færst til vinstri
Barátta Sanders og Bidens er
að einhverju leyti tákn um hina hug-
myndafræðilegu baráttu sem nú
stendur yfir í Demókrataflokknum,
en Sanders hefur verið talinn yst á
vinstri væng flokksins.
Þá hefur hinn 78 ára gamli
Sanders náð að stilla sér upp, líkt og
hann gerði fyrir fjórum árum, sem
frambjóðandi þeirra sem andvígir
eru „kerfinu“ og „flokkseigendum“
Demókrataflokksins og notið gríð-
arlegra vinsælda fyrir, m.a. hjá
yngri kjósendum flokksins.
Joe Biden, fyrrverandi varafor-
seti og öldungadeildarþingmaður til
þriggja áratuga, getur hins vegar
ekki stillt sér upp sem andstæðingi
„kerfisins“. Biden, sem er nú 77 ára,
ákvað eftir langan íhugunartíma að
gefa ekki kost á sér árið 2016, en
hann hefur tvisvar áður sóst eftir
forsetaembættinu en ekki haft erindi
sem erfiði.
Ná aðrir fótfestu?
Fæstir hinna frambjóðendanna
níu eiga von á að ríða feitum hesti frá
kjörfundunum í Iowa, en einungis
þrír af þeim mælast með meira en
um það bil 3% í könnunum. Þeir
frambjóðendur munu hins vegar
vonast til þess að fylgi þeirra verði
ekki svo lítið að ekki taki því að halda
slagnum áfram.
Bæjarstjórinn Pete Buttigieg
frá Indiana-ríki virðist hafa fest sig í
sessi í þriðja sætinu, en hann mælist
nú með um það bil 17% fylgi í könn-
unum. Buttigieg er talinn fulltrúi
hófsamari afla innan Demókrata-
flokksins, líkt og Biden.
Buttigieg, sem er nýorðinn 38
ára gamall, sker sig nokkuð úr hvað
aldur frambjóðenda varðar, en hann
er fyrrverandi hermaður og trúræk-
inn. Buttigieg er einnig fyrsti for-
setaframbjóðandinn sem nær
nokkru fylgi sem er samkyn-
hneigður og hafa því vaknað spurn-
ingar um hvort hann geti höfðað til
óánægðra repúblikana þegar kemur
að slagnum við Trump.
Öldungadeildarþingmaðurinn
Elizabeth Warren mælist nú með
u.þ.b. 13,5% fylgi í könnunum í Iowa.
Warren er líkt og Sanders á vinstri
væng Demókrataflokksins, en hún
hefur sagt sig vera raunhæfari kost
fyrir flokkinn, sér í lagi þar sem hún
skilgreinir sig, ólíkt Sanders, sem
„kapítalista“. Sanders og Warren
hafa tekist hatrammlega á, enda að
fiska á sömu miðum, en Warren hef-
ur m.a. lagt til að hinir „ofurríku“
þurfi að greiða 2% af tekjum sínum í
hátekjuskatt.
Aðrir frambjóðendur eiga lítið
upp á dekk hjá kjósendum í Iowa.
Þeir hugga sig þó við að velgengni
þar tryggir einungis stuðning um 41
fulltrúa af þeim tæplega 4.000 sem
munu hafa endanlegt val um það
hver frambjóðandi Demókrata-
flokksins verður. Áhrifin af Iowa
gætu þó orðið einkum sálræn, þar
sem enginn af frambjóðendum vill
byrja mikilvægustu stjórnmála-
baráttu ævi sinnar á tapi.
Baráttan helst milli
Bernies og Bidens
AFP
Barátta Frambjóðendur demókrata hafa staðið í ströngu að undanförnu.
F.v.: Pete Buttigieg, Elizabeth Warren, Joe Biden og Bernie Sanders.