Morgunblaðið - 01.02.2020, Qupperneq 16

16 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. FEBRÚAR 2020
Eltak sérhæfir sig í sölu
og þjónustu á vogum
Bjóðum MESTA úrval
á Íslandi af smáum
og stórum vogum
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Fyrir um hundrað árum lögðu 4.000-
5.000 manns leið sína til Þingvalla á
hverju sumri. Á síðasta ári sýndu
talningar að um 1,3 milljónir gesta
gengu um Almannagjá, stór hluti
þeirra erlendir ferðamenn. Þjóðgarð-
urinn á 90 ára afmæli á þessu ári og á
afmælisárinu er
stefnt að því að fá
Íslendinga til að
heimsækja Þing-
velli og því er yfir-
skrift afmælisins
Þingvellir – þjóð-
garðurinn okkar.
Einar Á.E. Sæ-
mundsen þjóð-
garðsvörður segir
að margt verði á
dagskrá og stefnt
sé að því að draga sérkenni Þingvalla
fram með ýmsum hætti. Fyrst sé að
nefna að í næstu viku muni lands-
mönnum berast aðgöngumiði á nýja
grunnsýningu þjóðgarðsins á Þing-
völlum í fjölpósti inn á öll heimili. Í
raun sé um afmælisgjöf þjóðgarðsins
til þjóðarinnar að ræða og gildir mið-
inn í eitt ár. Sýningin er í gestastof-
unni á Hakinu og hlaut nýlega Red-
Dot-verðlaun í sýningarhönnun.
Einar segir að full ástæða sé til að
hvetja fólk til að gera sér ferð til Þing-
valla til að skoða þessa glæsilegu sýn-
ingu. Margt annað sé að skoða í þjóð-
garðinum tengt sögu, menningu og
einstakri náttúru og vonandi fjöl-
menni Íslendingar til Þingvalla á
þessu ári.
„Þótt landslagið sé enn svipað og
var fyrir 90 árum hafa Þingvellir líka
tekið breytingum,“ segir Einar.
„Þjóðgarðurinn hefur stækkað í
gegnum tíðina, innviðir fyrir ferða-
menn verið stórbættir, vegir verið
lagðir og hús byggð,“ segir Einar.
Hann rifjar upp að 2004 hafi Þingvell-
ir orðið hluti af heimsminjaskrá
menningarstofnunar UNESCO sem
einstakur staður á heimsvísu fyrir
þær menningarminjar sem hann
geymir.
Þingvalladagur,
málþing og sýningar
Stefnt er að því að halda Þingvalla-
dag fjölskyldunnar helgina 20.-21.
júní þar sem áhersla verður lögð á að
kynna möguleika Þingvalla til útivist-
ar og upplifunar. Í því sambandi nefn-
ir hann stangveiði, fuglaskoðun,
hestamennsku, fjallgöngu, ljós-
myndun og myndlist. Þá verða nokkr-
ar lengri gönguferðir í samstarfi við
Ferðafélag Íslands á Þingvöllum á
árinu.
Nokkur málþing verða haldin, það
fyrsta núna 15. febrúar og fjallar um
fornleifar og fornleifarannsóknir á
Þingvöllum. Það verður haldið í fyr-
irlestrarsal Þjóðminjasafns Íslands
við Suðurgötu. Í maí er stefnt að mál-
þingi í gestastofu á Haki þar sem
verður fjallað um lífríki Þingvalla-
vatns og vöktun þess. Í haust verður
sjónum beint að umferð og fjölda
ferðamanna á Gullna hringnum og
hvernig framtíðarhorfur eru með
fjölgun ferðamanna á þeirri þekktu
leið.
Í nýrri gestastofu þjóðgarðsins,
sem var opnuð 2018, eru möguleikar á
að nýta rými hússins fyrir listsýn-
ingar og aðra menningartengda við-
burði. Nokkrar minni innsetningar
verða í gestastofu á árinu og á næst-
unni verður opnuð sýningin Eftir-
lýstir Íslendingar á 17. og 18. öld. Hún
samanstendur af 30 teikningum nem-
enda á teiknibraut við Myndlistaskól-
ann í Reykjavík (MíR) og er sprottin
úr samstarfi skólans og Daníels G.
Daníelssonar sagnfræðinema.
Í sumar verður opnuð ljósmynda-
sýning í samvinnu við Ljósmyndasafn
Þjóðminjasafns Íslands þar sem ljós-
myndum af Alþingishátíðinni 1930
verður komið upp í gestastofu og
einnig á völdum stöðum í þinghelg-
inni. Tvær aðrar innsetningar eru í
undirbúningi.
Nefna má einnig að skíðagöngu-
brautir hafa verið troðnar í þjóðgarð-
inum og hafa þær verið vinsælar með-
al gesta. Stefnt er að því að halda
þeim opnum eins lengi og snjóalög
leyfa í vetur.
Landsmönnum boðið á sýningu
 Yfirskrift 90
ára afmælis er
Þingvellir – þjóð-
garðurinn okkar
Ljósmynd/Þjóðgarðurinn á Þingvöllum
Fræðsla Landsmönnum er boðið að skoða grunnsýningu þjóðgarðsins í gestastofunni á Hakinu og ber hún heitið Hjarta lands og þjóðar.
Lög um þjóðgarðinn á Þingvöllum
sem samþykkt voru 1928 tóku
gildi árið í ársbyrjun 1930 og
fagnar þjóðgarðurinn á Þingvöll-
um því 90 ára afmæli í ár. Á
heimasíðu þjóðgarðsins segir: „Í
lögunum segir að Þingvellir við
Öxará skuli vera friðlýstur helgi-
staður allra Íslendinga, hið frið-
lýsta land skuli ævinlega vera
eign íslensku þjóðarinnar undir
vernd Alþingis og landið megi
aldrei selja eða veðsetja.“
Þjóðgarðsvörður rifjar upp að
nokkur aðdragandi hafi verið að
stofnun þjóðgarðsins þar sem
ýmis rök hafi verið tínd til, meðal
annars um kostnað, stærð og
nauðsyn þjóðgarðs. Samhljómur
margra aðila t.d. ungmenna-
félaga, ýmissa áhugahópa og ein-
staklinga ásamt meirihluta þing-
manna hafi orðið til þess að lögin
um Þingvelli voru samþykkt 1928
og með þeim skyldi varðveita ein-
stakan sögustað og fallega nátt-
úru staðarins.
Það voru margir sem lögðu
málinu lið en aðalhvatamaður var
barnakennarinn Guðmundur Dav-
íðsson sem ýtt málinu úr vör og
fylgdi því eftir í ræðu og riti.
Hann var ráðinn fyrsti þjóðgarðs-
vörður á Þingvöllum 1930 og
sinnti starfinu næsta áratuginn.
Ævinlega eign þjóðarinnar
LÖG UM ÞJÓÐGARÐ Á ÞINGVÖLLUM TÓKU GILDI 1930
Einar Á.E.
Sæmundsen
Ljósmynd/Kulturmiljöbild/Berit Wallenberg
Á Þingvöllum Kristján konungur X. skoðar tjaldbúðir stúdenta á Alþingis-
hátíðinni 1930. Lög um þjóðgarðinn tóku gildi það sama ár.
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
„Friðlýsingin í Þjórsárdal er löngu tímabær,“ segir
Sigþrúður Jónsdóttir náttúrufræðingur í Eystra-
Geldingaholti í Skeiða- og Gnúpverjahreppi. Í vik-
unni undirritaði Guðmundur Ingi Guðbrandsson
umhverfisráðherra skjal sem kveður á um friðlýs-
ingu hluta Þjórsárdals, það er Gjárinnar, Háafoss,
Granna og Hjálparfoss. Þeir staðir teljast nú frið-
lýst náttúrusvæði, en það svæði er fyrsti staðurinn
á landinu sem fær stimpil sem landslagsverndar-
svæði.
Gjáin er innarlega í Þjórsárdal, skammt frá hin-
um fornu rústum að Stöng. Þetta er dalverpi sem
um falla lækir og fossar í þröngum giljum innan um
sérstæðar hraunmyndanir og gróður. Háifoss er
innar í dalnum, 122 metra hár og fellur fram af há-
lendisbrúninni. Skammt frá er svo annar vatns-
minni foss sem heitir Granni.
Báðir tilheyra Fossá, en Hjálp-
arfoss, sem er talsvert framar í
dalnum og nærri Búrfellsvirkj-
un, er einnig friðlýstur. Sá fell-
ur fram í tveimur áþekkum
kvíslum fram af hraunbrún of-
an í hyl.
Sátt um málið í sveitinni
Greiður vegur er að Hjálpar-
fossi sem er vinsæll áfangastað-
ur og þar hafa á síðustu árum verið gerðar ýmsar
umhverfisbætur í verndarskyni. Hið sama hefur
einnig verið gert í Gjánni og við Hjálparfoss og
Granna – svæði þar sem nú er reglulega landvarsla
frá vori og langt fram á haust. Var þá farið í viðhald
á gönguleiðum og villustígum lokað, settar voru upp
girðingar og settar upp skilti og stikur.
„Ég trúi því að góð sátt sé um friðlýsinguna með-
al fólks hér í sveit,“ segir Sigþrúður Jónsdóttir.
Hún átti á sínum tíma sæti í umhverfisnefnd
Skeiða- og Gnúpverjahrepps, en sveitarfélagið átti
frumkvæðið að þeim ráðstöfunum sem nú hafa ver-
ið gerðar. Sigþrúður segist sakna þess helst að frið-
lýsingin nú nái ekki yfir víðfeðmara svæði. Æski-
legt hefði verið að birkitorfur þar sem heita
Áslákstungur hefðu einnig verið teknar með. Þá sé
sömuleiðis þarft að gera ráðstafanir í Fossárdal
neðan við Háafoss og Granna; það svæði er fjölfarið
en umferð þar lítið stýrt.
Friðlýstur Þjórsárdalur
 Hjálparfoss, Gjáin, Háifoss og Granni  Álagi stýrt
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Gjáin Lækir og fossar falla fram í dalkvosinni.
Sigþrúður
Jónsdóttir