Samtökin '78 - 30 ára Afmælisrit Samtakanna '78 - 01.06.2008, Qupperneq 28

í desember árið 1981
héldu Samtökin 78
ball á Manhattan
í Kópavogi sem
varð hið fyrsta af
mörgum, enda þótti
ýmsum félögum sem
félagslífið væri orðið
full mikið bundið við
fjölritunarvélina. Ballið
var gríðarlega vel sótt
en því miöur þá lokaði
lögreglan staðnum
klukkan eitt um nóttina þar sem skipuleggjendum hafði láðst að sækja
um framlengingarleyfi, en slíkt leyfi var nauðsynlegt á þessum árum ef
það átti að vera hægt að hafa opið lengur en til eitt. Þá höfðu einhverjir
samið við tímaritið Samúel um að láta því í té myndir frá samkomunni
sem birtust snemma árs 1982. Einhverjir tóku þetta óstinnt upp og
skemmtistaðurinn fékk að ósekju á sig nafnið Sveiattan. Deilur vegna
myndbirtingarinnar rötuðu í fjölmiðla og urðu til þess að tveimur
félagsmönnum var vikið úr Samtökunum 78.
En þetta kom þó ekki í veg fyrir að þeir sem mættu skemmtu sér
bærilega þar til löggan kom og skellti í lás. Ballið var einsdæmi, vakti
feykilega athygli og þangað kom fólk á öllum aldri. „Meðal annars brá
einn félagi sem var fæddur árið 1909, undir sig dansfætinum, skellti sér
gömlu samkvæmisfötin sín sem voru sjálfsagt frá millistríðsárunum og
flutti revíusöngva sem hann hafði sjálfur sarnið," segir Guðni Baldursson.
//Verndarhönd útvarpsstjóra
í um það bil ár héldu Samtökin 78 fundi og stundum opin hús heima
hjá Guðna Baldurssyni og Helga Viðari Magnússyni, þartil nýtt
félagsheimili kom til skjalanna. Á þessum árum ráðast Samtökin 78
í blaðaútgáíu með tfmaritinu Úrfelum. Farið er að halda reglulega
fræðslufundi í skólum og fjallað er um félagið í fjölmiðlum ekki síst
vegna deilu félagsins við Andrés Björnsson,
útvarpsstjóra sem bannaði orðin hommi
og lesbía á öldum Ijósvakans. Nokkrir tugir
einstaklinga eru orðnir viðloðandi Samtökin
þegar þarna er komiö sögu, þar á meðal margar
konur. „Á Borgarskjaiasafninu er að finna bréf
sem segir meira en mörg orð um deiluna við
útvarpsstjóra," segir Guðni Baldursson. „Égfór
með auglýsingu frá Samtökunum í Útvarpshúsið
um opinn fund í safnaóarheimili Langholtskirkju.
Auglýsingin átti að hefjast á orðunum hommar
og lesbíur. Konan á auglýsinga deildinni tók
við auglýsingunni, las fyrstu orðin, fölnaði upp
og sagðist því næst þurfa að ráðfæra sig við
útvarpsstjóra. Hún kom ábúðamikil fram aftur,
tók penna og strikaði út fyrstu oröin og byrjaði
að skrifa: Kynvill....Ég sá hvaða stefnu málið
var að taka, tók auglýsinguna og hélt í burtu.“
Ríkisútvarpið bar jöfnum höndum fyrir síg
almennt velsæmi og málræktarstefnu.
Þegar Guðni Baldursson og Böðvar Björnsson
fóru sfðar á fund Andrésar Björnssonar útvarpsstjóra vegna málsins sat
hann fastur við sinn keip og bar fyrir sig góðmennsku. „Hann sagðist
vera að vernda okkur og það stoðaði ekki að biðjast undan þessari
vernd", segir Guðni Baldursson. Útvarpsstjóri „verndaði“ homma og
lesbíur þar til hann lét af störfum. Einokun Ríkisútvarpsins var aflétt um
miðjan níunda áratuginn, þá tóku aðrar stöðvar til starfa sem ekki höfðu
sömu stefnu gagnvart samkynhneigðum. Það leiddi að lokum til þess að
hin stirðnaöa verndarhönd varð að láta undan síga.
//Óánægður með feluleikinn
Þorvaldur Kristinsson var búsettur í Kaupmannahöfn þegar Samtökin
78 voru stofnuð. Hann var þá kvæntur maður en skildi við konu sína
árió 1980 þegar hann horfðist í augu við tilfinningar sínartil karla.
Hann aflaói sér talsverðrar reynslu af félagsmálum samkynhneigðra í
borginni, til að mynda starfaði hann með stjórnleysingjasamtökunum
Bössernes Befrielsesfront í Kristjaníu, skömmu áður en það félag
leystist upp og líka dönsku samtökunum frá 1948. Milli þessara félaga
voru þó engir kærleikar. „Ég hafði trú á aðferðum beggja og gerði ekki
upp á milli borgaralegra aðferða og uppreisnar frekar en síðar á ævinni.
Ég hafði þó vit á
að þegja um þessa
tvöfeldni mína til að
styggja engan. Ég
kynntist hommunum
í Kristjaníu fyrst
en rakst svo inn á
skrifstofu dönsku
samtakanna eitt
kvöldið og bauð
fram krafta mína í
skólahóp. Því var vel
tekið. Þannig endaði
ég sem aktívisti t
28