Fréttablaðið - 19.12.2020, Qupperneq 26

Í Þ R ÓT TA M E I Ð S LI L æk natey m i
Arsen al var á dögunum gagnrýnt
fyrir að hafa hleypt David Luiz,
leikmanni liðsins, aftur inn á völl-
inn eftir höfuðhögg snemma leiks
í ensku úrvalsdeildinni í knatt-
spyrnu. Luiz lauk fyrri hálf leik og
fór af velli í hálf leik. Rætt hefur
verið um reglubreytingu að leyfa
auka skiptingu fyrir leikmenn sem
hafa orðið fyrir höfuðhöggi.
Jan Vertonghen, fyrrverandi leik-
maður Tottenham, greindi nýverið
frá því að hann hefði æft í marga
mánuði í kjölfar höfuðhöggs, þrátt
fyrir að glíma við höfuðverki og
svima. Þetta hafi hann gert til að
auka líkurnar á að fá nýjan samn-
ing.
Níu breskir rúgbýleikmenn munu
höfða mál gegn sérsamböndum
landa sinna og Alþjóðarúgbýsam-
bandinu þar sem þeir hafi greinst
með einkenni heilabilunar sem þeir
telja að tengja megi við íþróttina.
Þokast í rétta átt síðustu ár
María Kristín Jónsdóttir taugasál-
fræðingur, Hafrún Kristjánsdóttir,
doktor í líf- og læknavísindum, og
læknirinn Helga Á. Sigurjónsdóttir
hafa rannsakað höfuðhögg íþrótta-
manna síðustu tvö árin.
„Fyrir nokkrum árum voru mjög
fáir að velta fyrir sér heilahristingi
og afleiðingum hans í íþróttahreyf-
ingunni. Við í HR héldum málþing
um heilahristing í íþróttum 2013
sem var mjög illa sótt af aðilum
innan íþróttahreyf ingarinnar.
Þetta hefur hins vegar breyst síðan
þá. Forráðamenn félaga hafa óskað
eftir fræðslufyrirlestrum hjá okkur
og meðrannsakendum okkar í
heilahristingsrannsókninni en
ljóst er að miklu betur má ef duga
skal. Margir átta sig ekki enn á
hversu alvarlegar afleiðingar ítrek-
aðir heilahristingar geta haft á líf og
lífsgæði íþróttamanna,“ segir María
Kristín í samtali við Fréttablaðið.
„Heilahristingur er nákvæm-
lega það sem felst í orðinu, heilinn
hristist til inni í höfuðkúpunni
fyrir tilverknað utanaðkomandi
krafta. Einkenni heilahristings er
til að mynda sjóntruf lanir, íþrótta-
maðurinn er ringlaður, man ekki
hvað gerðist. Einungis lítill hluti
þeirra sem fá heilahristing missir
meðvitund en margir halda að
það sé forsenda greiningar heila-
hristings og svo lengi sem menn
missi ekki meðvitund sé allt í lagi.
Það er hins vegar rangt. Það er líka
mikilvægt að athuga að hægt er að
fá heilahristing þó höggið komi á
líkamann og ekki beint á höfuðið.
Ef höggið á líkamann er nægilega
þungt til að slinkur komi á höfuðið
getur orðið heilahristingur. Svo þarf
líka að hafa í huga að uppsöfnuð
högg á líkama og höfuð í gegnum
mörg ár geta lagst á vogarskálarnar
þó íþróttamaður hafi aldrei greinst
formlega með heilahristing.
Rannsóknir sýna að uppsafnaður
höggafjöldi hafi leitt til þunglyndis
og annarra vandkvæða meðal
íþróttamanna í amerískum fót-
bolta. Eflaust á þetta við um fleiri
íþróttir, en þeir sem spila amerískan
fótbolta hafa verið rannsakaðir
meira en aðrir hópar og því vitum
við einna mest um þá íþrótt.
Þó að heilahristingur sé f lokkað-
ur sem vægur heilaáverki þýðir það
ekki að skaðinn verði ávallt varan-
legur. Það ber hins vegar alltaf að
fara varlega þegar heilahristingur
er annars vegar og gefa sér tíma til
þess að leyfa heilanum að jafna sig.“
Hefur mismunandi áhrif
„Þau okkar sem stundum hreyf-
ingu okkur til heilsubótar jöfnum
okkur alla jafna f ljótt af heila-
hristingi og langf lestir ná sér á
einni til tveimur vikur. Þetta á
við um allan almenning sem ekki
hefur fengið heilahristing áður.
Keppnisfólk, sem æfir snertiíþrótt
af kappi mörgum sinnum í viku og
spilar leiki, er í allt annarri áhættu.
Af þeim sökum eru íþróttatengdir
heilahristingar til sem sérstakt
hugtak í fræðunum, sem sérstakur
f lokkur áverka, og gerðar hafa
verið aftur-til-leiks reglur um það
hvenær og hvernig eigi að byrja
aftur æfingar,“ segir María.
„ R a nnsók nir ha fa sý nt að
íþróttafólk sem hefur einu sinni
fengið heilahristing er í aukinni
áhættu á að fá annan heilahristing.
En ekki bara að fá annan heila-
hristing heldur einnig almennt
hættu á að slasast eftir að viðkom-
andi byrjar aftur að spila. Þegar
tveir eða f leiri heilahristingar eiga
sér stað með stuttu millibili aukast
líkur á langvarandi heilahristings-
einkennum og erfiðleikum við að
ná bata,“ segir hún.
„Þar að auki er þetta keppnisfólk,
sem lætur ekki deigan síga og vill
ekki missa úr leik. Þannig gefa
íþróttamenn sér oft ekki nægan
tíma til að ná bata og leyfa ekki
heilanum að jafna sig. Þar með
eykst heilahristingsáhættan líka
því snertiíþróttir hafa í sér fólgna
töluverða áhættu,“ segir Marta.
„Það þarf að breyta viðhorfum
og viðbrögðum en það er auðvitað
alltaf erf itt. Heilahristingur er
alvöru mál og íþróttamaðurinn er
ekki dómbær á það hvort hann eigi
að halda áfram leik eða ekki. Aðrir
þurfa að grípa þar inn í.
Það er ekki aumingjaskapur
að vilja hætta eftir að hafa fengið
högg á höfuðið og f inna fyrir
höfuðverk. Enginn þjálfari fer
fram á að íþróttamaður spili með
slitið krossband. Sama viðhorf
ætti að vera um heilahristing. Það
þarf með öðrum orðum að bera
virðingu fyrir heilahristingum
og mikilvægi þess að jafna sig vel.
Þetta á líka við um áhorfendur sem
eiga ekki að hvetja íþróttamann að
halda áfram eftir höfuðhögg.“
Rannsaka fjölda atvika
„Rannsóknir sýna að það að hafa
fengið vægan heilaáverka eins og
heilahristing sé áhættuþáttur fyrir
minnkaðri heilahreysti og amyloid
útfellingum í heila. Þar með eru
þess háttar höfuðhögg áhættu-
þáttur fyrir heilabilun til að mynda
Alzheimer sjúkdómi og f leiri sjúk-
dómum í heila, svo sem Parkinson
og geðsjúkdómum. Þetta gildir
fyrir alla hópa,“ segir María um
mögulegar af leiðingar þess að fá
höfuðhögg.
„Hvað áhættuþætti fyrir heila-
bilun varðar er aftur á móti margt
annað sem getur vegið upp á móti,
að minnsta kosti að hluta. Má þar
nefna menntun, almenna hreysti,
upplag og f leira. En vissulega geta
höfuðhögg skipt máli. Það þýðir þó
ekki að allir sem fá heilahristing
þrói með sér heilabilun á efri árum.
Áverkaheilabilun hefur verið
tengd sögu um marga heilahrist-
inga og önnur högg sem hafa þó
ekki nægt til að greinast með heila-
hristing. Áverkaheilabilun ein-
kennist af mjög miklum hegðunar-
breytingum, miklum geðrænum
vanda, svo og hugrænni skerðingu.
Ekki telja þó allir að þennan vanda
megi alltaf rekja beint til heila-
hristinganna og þetta er að sumu
leyti mjög umdeilt efni,“ segir hún.
„Það skal þó sagt að mikilvægt
er að leggja áherslu á að allir ættu
að hreyfa sig; íþróttir eru ákaflega
mikilvæg heilsubót. Það er alltaf
meiðslahætta í íþróttum, bæði hjá
keppnisfólki og hinum sem hjóla sér
til skemmtunar eða eru í bumbu-
bolta. Fólk verður að geta tekið upp-
lýsta ákvörðun og kunna réttu við-
brögðin ef það fær heilahristing og
vita hvað getur gerst. Íþróttafélögin
verða því að búa til þá umgjörð að
íþróttamönnum líði vel með að
taka sér hvíld frá æfingum ef þeir
fá heilahristing. Það myndi breyta
miklu fyrir heilsu íþróttamanna ef
allir væru fullkomlega meðvitaðir
um hættuna sem fylgir því að harka
af sér og spila í gegnum höfuðverk-
inn eftir heilahristinginn.“
„Rannsóknir okkar á heilahrist-
ingum meðal íslenskra íþrótta-
manna sýna töluverða vanþekk-
ingu á því hvað heilahristingur er.
Íþróttamenn þurfa meiri þekkingu
og reyndar á þetta við um alla sem
að íþróttamálum koma.
Nú er því miður ekki vitað hversu
margir íþróttamenn fá heilahristing
á æfingu eða í leik á ári hverju og
það er miður. Við hyggjumst bæta
úr því og höfum fengið leyfi Vís-
indasiðanefndar til að gera rann-
sókn á þessu á landsvísu, bæði
meðal karla og kvenna, og munum
hefjast handa fljótlega.“
hjorvaro@frettabladid.is
Það er ekki aum-
ingjaskapur að
hætta eftir að hafa fengið
högg á höfuðið og finna fyrir
höfuðverk.
María Kristín Jóns-
dóttir, taugasál-
fræðingur
Þurfa að hafa vit fyrir íþróttafólki
Rannsókn stendur yfir á afleiðingum höfuðhöggs hjá íþróttamönnum á vegum þriggja fræðimanna hjá Háskólanum í Reykjavík.
Vitundarvakning hefur orðið um málið síðustu ár en margt má þó gera betur í viðbrögðum við heilahristingi hjá leikmönnum.

KONUR Í ATVINNULÍFINU
Blaðið er unnið í samtarfi við FKA - Félag kvenna í atvinnulífinu.
Blaðið verður gefið út þann 27. janúar eða sama dag og árleg viðurkenningarhátíð
FKA fer fram, þar sem þrjár glæsilegar konur fá sérstakar viðurkenningar fyrir að
hafa verið öðrum konum í atvinnulífinu hvatning og fyrirmynd. Daginn eftir munu
svo viðtöl við þessar glæsilegu konur birtast í Fréttablaðinu.
Öll fyrirtæki og stofnanir sem eru stolt af því að hafa jafnrétti kynjanna í hávegum
stendur til boða að taka þátt í þessu blaði með auglýsingu eða umfjöllun.
Nánari upplýsingar um blaðið veitir:
Jóhann Waage markaðsfulltrúi Fréttablaðsins.
Sími 550 5656 / johannwaage@frettabladid.is
FERMINGARGJAFIR
Fimmtudaginn 15. mars gefur Fréttablaðið út
bráðsniðugt aukablað sem innheldur ótal
hugmyndir að fjölbreyttum ferming rgjöfum.
Allir sem hafa fermst vita að dagurinn og ekki síst
gjarnar lifa í minningun i um aldur og ævi.
Tryggðu þér gott auglýsing pláss
í langmest lesna dagblaði landsins.
Upplýsingar hjá auglýsingadeild Fréttablaðsins í síma 512 5402
eða sendu okkur póst á netfangið serblod@frettabladid.is
David Luiz fékk þungt höfuðhögg í leik Arsenal og Wolves á dögunum en sneri aftur inn á völlinn og lauk fyrri hálf-
leik. Brasilíumaðurinn fór af velli í hálfleik eftir að hafa kvartað undan óþægindum. FRÉTTABLAÐIÐ/GETTY
1 9 . D E S E M B E R 2 0 2 0 L A U G A R D A G U R26 S P O R T ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð