Læknablaðið - nóv. 2020, Blaðsíða 11

L ÆK N A BL AÐIÐ 2020/106 505
Geðræn líðan íslenskra ungmenna:
Tengsl við vinnu með skóla?
Inngangur
Íslenskar tölulegar upplýsingar sýna að geðheilsa ungmenna hef-
ur versnað á undanförnum árum og á það við hvort sem litið er til
talna um sjálfsmetna líðan1-3 eða samskipti við heilsugæslustöðv-
ar og sjúkrahúslegur.2 Aukning í sjálfsmetinni vanlíðan sést hvort
sem litið er til mats á geðrænni líðan almennt1 eða á einstökum
þáttum hennar á borð við depurð,1,3 þunglyndi, kvíða og ónógan
svefn.1,4 Sama þróun hefur orðið annars staðar í hinum vestræna
heimi, þar á meðal á hinum Norðurlöndunum.56
Ónógur svefn, depurð og þunglyndi geta haft margvísleg áhrif
á daglegt líf unglingsins, dregið úr hugrænni getu og námsárangri,
valdið brottfalli úr skóla, aukið slysahættu og jafnvel leitt til sjálfs-
vígs.7,8 Geðræn vanlíðan á unglingsárum getur leitt til langvar-
andi vanheilsu á fullorðinsárum, sérstaklega ef vanlíðanin er ekki
meðhöndluð í tæka tíð9 en vísbendingar eru um að í meirihluta
tilfella sé vanlíðan unglinga ómeðhöndluð.10 Geðraskanir eru ein
helsta orsök örorku hérlendis og því ljóst að ómeðhöndluð geðræn
vanlíðan á unglingsárum getur orðið dýrkeypt til framtíðar, bæði
fyrir einstaklinginn sjálfan og samfélagið í heild.11
Geðræn líðan unglinga er tengd ýmsum lýðfræðilegum þáttum.
Almenn geðræn líðan mælist verri hjá stelpum en strákum1,12 og
stelpur eru líklegri en strákar til að finna fyrir depurð,3 að telja sig
þunglyndar og greinast þunglyndar13,14 þó kynjamunur hafi ekki
verið staðfestur þegar kemur að langvarandi þunglyndi.14 Slæm
efnahagsleg staða eykur líkur á slakri geðheilsu ungmenna og
hafa þau tengsl meðal annars verið staðfest í íslensku samhengi.3,4
Þá er þekkt að unglingar sem hreyfa sig mikið búa við betri geð-
ræna heilsu en þeir sem hreyfa sig lítið15 og að þeir sem nota skjá
mikið og þeir sem neyta áfengis- og vímuefna búa að jafnaði við
verri geðræna heilsu en þeir sem eru í lítilli eða engri neyslu.3,16
Margrét Einarsdóttir1 félagsfræðingur
Ásta Snorradóttir2 félagsfræðingur
1Félagsfræði-, mannfræði- og þjóðfræðideild Háskóla Íslands, 2félagsráðgjafardeild
Háskóla Íslands.
Fyrirspurnum svarar Margrét Einarsdóttir, margrei@hi.is
Á G R I P
INNGANGUR
Geðræn vanlíðan ungmenna hefur aukist á undanförnum árum.
Hætta er á að geðræn vanlíðan og veikindi á unglingsárum þróist yfir
í langvarandi veikindi á fullorðinsárum. Þá hefur vinna ungmenna
með skóla aukist á síðustu áratugum. Rannsóknir skortir hins vegar á
tengslum geðrænnar líðanar ungmenna og vinnu með skóla.
MARKMIÐ
Markmið rannsóknarinnar var að skoða tengsl 6 einkenna geðrænnar
líðanar (þreyta eftir fullan nætursvefn, þunglyndi, kvíði/spenna, áhyggj-
ur/dapurleiki og fjölþætt geðræn vanlíðan) við umfang vinnu með skóla
meðal íslenskra ungmenna eftir kyni, aldri og fjárhagsstöðu foreldra.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Rannsóknin byggðist á norrænum spurningalista um sjálfsmat geð-
rænnar líðanar. Rannsóknin var lögð fyrir 2800 ungmenni á aldrinum
13-19 ára, slembivalin úr Þjóðskrá. Svarhlutfall var 48,6%. Spurt var
hversu oft ungmennin fundu fyrir geðrænum einkennum síðasta árið
og þeim skipt niður í þrjá hópa þeirra sem ekki vinna með skóla, eru
í hóflegri vinnu með skóla og í mikill vinnu. Marktækni var mæld með
tvíbreytuprófum (Pearsons kí-kvaðrat).
NIÐURSTÖÐUR
Niðurstöður rannsóknarinnar sýna kynjamun í tengslunum milli
umfangs vinnu með skóla og geðrænnar líðanar. Stelpur sem vinna
mikið með skóla eru líklegri til að finna stundum eða oft fyrir geðrænni
vanlíðan en stelpur sem vinna ekki með skóla en engin tengsl mælast
í hópi drengja. Einnig koma fram tengsl við aukna geðræna vanlíðan í
hópi 13-15 ungmenna ára og í hópi þeirra sem eiga foreldra sem eru
vel stæðir fjárhagslega.
ÁLYKTUN
Mikilvægt er að allir hagsmunaaðilar stuðli að því að vinna ungmenna
með skóla sé hófleg og að ungmennin sjálf fái vinnuverndarfræðslu
og geti þannig betur áttað sig á tengslum vinnunnar við geðræna heilsu.
DoubleStar™
insúlín glargín 300 ein/mL
PENNINN SEM INNIHELDUR MEIRA
INSÚLÍNMAGN EN NOKKUR
ANNAR GRUNNINSÚLÍNPENNI1-4
EINU SINNI Á DAG FYRIR ALLA5
2/3 minna magn inndælingar en með Lantus6,7
Allt að 160 einingar í einni inndælingu5
Toujeo 300 einingar/ml stungulyf, lausn í áfylltum penna
(DoubleStar)
Heiti virkra efna
Glargíninsúlín.
Ábendingar
Meðferð við sykursýki (diabetes mellitus) hjá fullorðnum, unglingum og börnum frá 6 ára aldri.
Frábendingar
Ofnæmi fyrir virka efninu eða einhverju hjálparefnanna.
Upplýsingar um aukaverkanir, milliverkanir, varnaðarorð og önnur mikilvæg atriði má nálgast
í sérlyfjaskrá – www.serlyfjaskra.is.
Markaðsleyfi lyfsins er háð sérstökum skilyrðum. Lyfinu fylgir fræðsluefni fyrir lækna og sjúklinga
sem sá sem ávísar lyfinu þarf að hafa kynnt sér og kynnt það sem við á fyrir sjúklingi ásamt því
að afhenda honum efni ætlað sjúklingum til varðveislu.
Markaðsleyfishafi
Sanofi-Aventis Deutschland GmbH
Fyrir nánari upplýsingar um lyfið og/eða pöntun á fræðsluefni skal hafa samband við umboðsaðila
á Íslandi sem er Vistor hf., sími: 535-7000.
Texti SmPC var síðast samþykktur
20.01.2020
Ávísunarheimild og afgreiðsluflokkar
R
Leyfilegt hámarksverð í smásölu
Toujeo áfylltir DoubleStar pennar 3 x 3 ml
Sjá verð á heimasíðu lyfjagreiðslunefndar www.lgn.is.
Greiðsluþátttaka sjúkratrygginga
G
Sanofi · Vistor hf. Hörgatúni 2 · 210 Garðabæ · sími 535-7000 · sanofi@vistor.is
SA
IS
.T
JO
.2
0
.1
0
.0
0
0
2
Heimildir
1 Samantekt á eiginleikum Toujeo, kafli 2, www.serlyfjaskra.is.
2 Samantekt á eiginleikum Lantus, kafli 2, www.serlyfjaskra.is.
3 Samantekt á eiginleikum Levemir, kafli 2, www.serlyfjaskra.is.
4 Samantekt á eiginleikum Tresiba, kafli 2, www.serlyfjaskra.is.
5 Samantekt á eiginleikum Toujeo, kafli 4.2, www.serlyfjaskra.is.
6 Samantekt á eiginleikum Toujeo, kafli 5.1, www.serlyfjaskra.is.
7 Samantekt á eiginleikum Lantus, kafli 5.1, www.serlyfjaskra.is.