Morgunblaðið - 21.05.2020, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 21. MAÍ 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Fréttastofa„RÚV“sagði frá
því nýverið að
hálf Lækjargatan
væri enn lokuð
vegna hótelfram-
kvæmda, þótt
þær séu stopp af alkunnum
ástæðum. Þar kom einnig
fram að það kostaði verk-
takann ekki nema 22 þúsund
krónur að fá götunni lokað í
ár, en Reykjavíkurborg
hefði til skoðunar að breyta
gjaldtökunni. Og svo segir:
„Íslandshótel hófu fram-
kvæmdir á Íslandsbanka-
reitnum við Lækjargötu
vorið 2018 en kórónuveiru-
faraldurinn hefur sett strik í
þann reikning eins og svo
marga aðra. Framkvæmdir
við Hótel Reykjavík hafa
verið á bið vegna efnahags-
ástandsins síðan um miðjan
apríl.
Síðan hefur meira og
minna allt verið stopp og al-
veg óvíst um framhaldið.
Lækjargatan er hins vegar
enn lokuð til hálfs eins og
hún hefur verið í tvö ár.
Fyrir það hefur verktakinn
greitt borginni tvisvar sinn-
um 22 þúsund krónur.
Þetta leyfisgjald er föst
tala, og óháð því hversu
stórt verkefnið er, hversu
mikið borgarland það leggur
undir sig eða hvað er gert
við það á meðan – eina kraf-
an er að landinu sé skilað í
nákvæmlega sama horfi.“
Þá vitnar fréttastofan
í skrifstofustjóra rekstrar
og umhirðu hjá Reykjavík-
urborg sem segir að þessar
greiðslur fyrir lokun gatna
um langa hríð séu vissulega
ekki háar en borgaryfirvöld
séu „að skoða það núna að
hefja undirbúning að nýrri
gjaldskrá sem gerir ráð fyr-
ir því að við ætluðum að
leigja landið undir þessar
framkvæmdir eða viðburði“.
Skrifstofustjórinn tekur
fram að í flestum tilvikum
mundi gjaldið þá hækka og
virðist þar úr hófi varlega
talað, enda harla augljóst
miðað við þá viðmiðun sem
hann nefnir að verið sé að
skoða.
Það var fullgilt fréttamat
að vinna og birta þessa frétt
enda hafa ýmsir velt fyrir
sér hversu lengi þessi lokun
hefur staðið með tilheyrandi
óþægindum fyrir ökumenn
bifreiða og aðra þá sem eiga
leið um svæðið.
En það hefði farið vel á
því að setja fréttina einnig í
annað samhengi. Núverandi
yfirvöld höfuðborgarinnar
eru fræg fyrir að
hafa beinlínis
gengist upp í því
að hefta aðgengi
að miðborginni
og gera ekkert
með það þótt
mikill meirihluti
rekstraraðila í miðborginni
kvarti sáran undan afstöðu
og athöfnum þeirra í þess-
um efnum. Ljóst er að þeir
sem hafa ríka hagsmuni af
því að tryggja sem best að-
gengi borgarbúa og nær-
sveitamanna sem annarra að
verslunum og margvíslegri
annarri miðlægri þjónustu
hafa reynt að nálgast yfir-
völd af háttvísi og virðingu
og vænst málaefnalegra
svara og fyrirgreiðslu.
Viðmótið sem þeim hefur
mætt hefur þó ekki verið
það sem vænta hefði mátt.
Þetta eru þó þeir aðilar sem
ekki hafa aðeins ríkulegra
hagsmuna að gæta heldur
eru um leið fyrirsvarsmenn
starfsemi sem svo sannar-
lega flokkast undir eftir-
sóknarverða starfsemi mið-
borgar og er til þess fallin
að draga að fólk og ýta und-
ir iðandi mannlíf og blómleg
viðskipti. Þeir hafa verið
með útrétta hönd til sam-
starfs og samvinnu við borg-
aryfirvöld um að tryggja
heilbrigt aðgengi að mið-
bæjarstarfsemi höfuðborgar
landsins, þar sem tekið væri
eðlilegt tillit til annarrar
umferðar. Enda er þetta
síðara atriði sameiginlegt
hagsmunamál allra.
Hingað til hefur í öllum
tilvikum verið slegið á þá
útréttu hönd, sem er næsta
óskiljanlegt.
Og er þá aftur vikið að
einu megininntaki fréttar
„RÚV“ um þetta mál, en það
eru hugmyndir um aukna
skattheimtu í tilefni af lok-
un verktaka og handhafa
byggingarrétta á hluta
gatna á byggingartíma.
Miðað við stefnu og fram-
göngu borgarstjóra og
meirihluta borgarstjórnar
sem fylgt hefur verið eftir
af töluverðu yfirlæti og
óskiljanlegum þótta gagn-
vart rekstraraðilum hefðu
borgaryfirvöld nú fremur
átt að verðlauna þá sem
hafa lokað götum og tor-
veldað aðgengi í anda þeirra
sjálfra, fremur en að ætla
sér að nota tækifærið til að
hlaða nýjum sköttum á þá.
En minnsta tilefni til skatt-
heimtu er algjörlega ómót-
stæðilegt í augum meiri-
hluta borgarstjórnar
Reykjavíkur.
Það halda borgar-
yfirvöldum engin
bönd gefist tækifæri
til að setja fót fyrir
miðbæinn}
Undarleg tvöfeldni
T
il að stuðla að hagvexti til fram-
tíðar þarf að efla tæknina með vís-
indum og nýsköpun. Mikilvægt er
að skapa framúrskarandi að-
stæður til rannsóknar- og nýsköp-
unarstarfs til að fyrirtækin í landinu sjá hag
sinn í að fjárfesta í þekkingarsamfélagi. Í
gegnum tíðina hefur rannsóknarviljinn og
sannleiksþráin knúið vísindin áfram. Reynsla
síðustu vikna hefur sýnt okkur að almenn-
ingur ber mikið traust til vísindanna. Því er
það vilji ríkisstjórnarinnar að efla enn frekar
menntun, rannsóknir og nýsköpun og styðja
samkeppnishæfni þjóðarinnar til framtíðar.
Sú fjárfesting hefur sjaldan verið mikilvæg-
ari. Til að gera samfélagið okkar enn sam-
keppnishæfara þarf að einblína á einkum
þrennt.
Við þurfum að halda áfram að efla menntakerfið
okkar, sem hefur unnið þrekvirki á síðustu mánuðum.
Hlúð hefur verið að velferð nemenda og reynt að tryggja
eins vel og unnt er að þeir geti náð settum markmiðum.
Ljóst er að menntakerfið okkar er sterkt. Við verðum að
halda áfram í þeirri vegferð og tryggja að menntakerfið
veiti einstaklingum tækifæri. Við erum að leggja sér-
staka áherslu á verk, iðn- og tækninám til að styrkja
færnina á íslenskum vinnumarkaði til framtíðar.
Styrkja þarf rannsóknarinnviði og efla allt vísinda-
starf til að tryggja enn frekar hágæða rannsóknar-
umhverfi á Íslandi. Því hefur ríkisstjórnin aukið fjár-
magn í samkeppnissjóði í rannsóknum. Með
þessum fjárfestingum höfum við hækkað út-
hlutunarhlutfall Rannsóknarsjóðs um rúm
40% og því er úthlutunarhlutfallið 20%. Þetta
nær til mannauðs, með auknum styrkjum og
atvinnutækifærum. Nýsköpunarsjóður náms-
manna styrkir verkefni þar sem ungir vís-
indamenn hafa fengið fyrstu kynni sín af
þátttöku í vísindastarfi sem kveikt hefur
áhuga til framtíðar. Nýsköpunarsjóður náms-
manna hefur vaxið úr 55 milljónum í 455
milljónir í ár. Þetta er gert til að búa til ný
tækifæri og virkja þekkingarsköpun.
Fyrirtækin í landinu hafa eflt nýsköpun og
verið hreyfiafl framfara. Þess vegna var
brýnt að hækka endurgreiðslur til þeirra upp
í allt að 35% og þakið hækkað í 1.100 milljónir
króna. Fyrirtækjarannsóknir eru verkefna-
miðaðri og framleiða oft söluhæfar uppfinningar.
Áhersla á þróun og nýsköpun skilar sér margfalt til sam-
félagsins. Starfsumhverfi fyrirtækja þarf að vera hvetj-
andi og þau þurfa að vera í stöðu til að fá öfluga ein-
staklinga til liðs við sig.
Ríkjum sem hafa markað sér skýra stefnu um að fjár-
festa í hugviti, rannsóknum og nýsköpun vegnar vel. Við
höfum alla burði til að auka verðmætasköpun sem
grundvallast á hugviti. Með því tryggjum við farsælan
grunn að sterkara samfélagi.
Lilja Dögg
Alfreðsdóttir
Pistill
Fjárfest í framtíðinni
Höfundur er mennta- og menningarmálaráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Sigtryggur Sigtryggsson
sisi@mbl.is
Alþingi hefur nú til með-ferðar frumvarp félags-málaráðherra um hálfanlífeyri. Markmið frum-
varpsins er að tryggja að fleiri
aldraðir eigi kost á að sækja um
hálfan lífeyri frá almannatrygg-
ingum á móti töku hálfs lífeyris frá
lífeyrissjóðum.
Þetta úrræði hefur staðið líf-
eyrisþegum 65 ára og eldri til boða
frá árinu 2018 en fáir hafa nýtt sér
það, jafnvel þótt í boði séu tæpar
150 þúsund krónur fyrir skatt frá
Tryggingastofnun. Ekki hefur verið
gerð krafa um hálft starfshlutfall
né sett ákvæði um hámark á tekjur
en nú stendur til að breyta því.
Tekjuháir einstaklingar geta því
ekki nýtt sér þessa leið eins og þeir
hafa getað gert til þessa. Trygg-
ingastofnun metur það svo að hún
þurfi aukinn mannafla til að fylgja
eftir breyttum reglum.
Fram kemur í nefndaráliti
meirihluta velferðarnefndar að um
sé að ræða mikilvægt úrræði til
þess að skapa raunverulegt svig-
rúm til sveigjanlegrar atvinnu-
þátttöku eldri borgara. Samkvæmt
gildandi lögum getur fólk hafið
töku hálfs ellilífeyris hvenær sem
er eftir að 65 ára aldri er náð.
Engu að síðu höfðu aðeins 58 ein-
staklingar nýtt sér úrræðið til
þessa, 45 karlar og 13 konur, að
því er fram kemur í greinargerð.
Hálfur lífeyrir tekjutengdur
Með frumvarpinu er lagt til að
hálfur lífeyrir verði tekjutengdur
þannig að allar tekjur umfram
325.000 kr. frítekjumark á mánuði
skerði greiðslur lífeyrisins um 45%
þar til þær falla niður þegar tekjur
lífeyrisþega verða 600.672 kr. á
mánuði. Þá er lagt til að sett sé
sem skilyrði fyrir greiðslu hálfs líf-
eyris að viðkomandi sé enn á
vinnumarkaði í að hámarki 50%
starfshlutfalli. Engin slík skilyrði
eru í núgildandi lögum. Hefur það
verið talið í andstöðu við megin-
markmið laganna að einstaklingar,
sem eiga ekki rétt á lífeyri frá al-
mannatryggingum vegna tekju-
tengingar bótanna, geti engu að
síður fengið greiddan hálfan lífeyri
þar sem taka hans sé með öllu
óháð öðrum tekjum lífeyrisþega.
Þeim sjónarmiðum var komið
á framfæri við velferðarnefndina að
heimildir Tryggingastofnunar til
eftirfylgni væru óskýrar og því
gæti orðið erfitt að fylgjast með
starfshlutfalli einstaklinga. Þá væri
óskýrt hvernig eftirliti yrði háttað.
Meirihluti nefndarinnar áréttar að í
lögum um almannatryggingar séu
ákvæði sem tryggja heimildir
stofnunarinnar til eftirfylgni og til
að fá nauðsynlegar upplýsingar til
að leggja mat á starfshlutfall.
Í umsögn Tryggingastofnunar
við frumvarpið kemur fram að gera
megi ráð fyrir fjölgun fyrirspurna
varðandi hálfan ellilífeyri og að
fleiri muni nýta sér úrræðið eftir
lagabreytinguna. Það mun hafa þau
áhrif hjá Tryggingastofnun að
meiri mannafla þarf í svörun fyr-
irspurna, afgreiðslu umsókna og
tekjueftirlit. Auk þess þurfi að
breyta tölvukerfum. Nauðsynlegt
sé að hafa sérstakt tekjueftirlit inn-
an ársins þar sem sannreynt er
hvort viðkomandi sé í hálfu starfi.
Það kalli á aukna vinnu hjá sér-
fræðingum og keyrslur í tölvukerf-
um stofnunarinnar. Árlegur viðbót-
arkostnaður er talinn vera 18
milljónir króna auk þess sem
kostnaður við að uppfæra tölvu-
kerfi stofnunarinnar er áætlaður
fimm milljónir.
Reglum um töku á
hálfum lífeyri breytt
Morgunblaðið/Ómar
Réttindi Þrátt fyrir að lögin um greiðslu á hálfum lífeyri hafi tekið gildi
árið 2018 hafa fáir einstaklingar nýtt úrræðið. Til stendur að fjölga þeim.
Með töku hálfs lífeyris sam-
hliða hlutastarfi er fólki sem er
65 ára og eldra gefinn kostur á
að draga úr því tekjufalli sem
getur orðið við það að fara úr
100% starfi og hefja töku fulls
ellilífeyris við starfslok. Með
minnkuðu starfshlutfalli sam-
hliða töku hálfs lífeyris úr líf-
eyrissjóði og almannatrygg-
ingum gefst einstaklingum
kostur á að viðhalda tengslum
sínum við vinnumarkaðinn og
auka þannig réttindi sín í at-
vinnutengda lífeyrissjóðakerf-
inu ásamt því að safna frekari
lífeyrisréttindum með frestun
á töku þess hluta lífeyris sem
ekki er nýttur. Aðstæður fólks
geti verið mjög mismunandi að
þessu leyti en í úrræðinu felist
valkostur sem ætla megi að
geti fallið vel að aðstæðum
fólks sem vill draga úr vinnu á
efri árum en nýta áfram starfs-
getu sína.
Áfram tengd
vinnumarkaði
VALKOSTUR LÍFEYRISÞEGA