Morgunblaðið - 21.05.2020, Blaðsíða 49

MENNING 49
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 21. MAÍ 2020
Nánari upplýsingar um sýningartíma á sambio.is
SÝND MEÐ ÍSLENSKU TALI
SÝND MEÐ ÍSLENSKU TALI
VINSÆLASTA GRÍNMYND ALLRA TÍMA Á ÍSLANDI
KOMIN AFTUR Í BÍÓ
TIL AÐ KOMA OKKUR Í HLÁTURGÍRINN !
GÓÐ GRÍNMYND FYRIR ALLA FJÖLSKYLDUNA
MEÐ ÍSLENSKU TALI.
Samkvæmt rannsóknum eru að minnstakosti 4% þeirra sem dæmdir eru til dauðaí Bandaríkjunum saklausir menn. Hlutfallþeirra mála sem byggja á veikum grunni
eða þar sem vafi liggur á sakhæfi vegna geðrask-
ana og þroskaskerðinga er jafnvel hærra. Fjórir af
hundrað eru kannski ekki margir en það eru samt
viðbjóðslega margir þegar eins alvarlegt mál og að
svipta menn lífi er annars vegar. Bandaríkin eru
ein fárra þróaðra ríkja sem enn nota dauðarefs-
ingu; hún hefur verið afnumin í gervallri Evrópu,
Kanada og flestum löndum Suður-Ameríku. Einu
löndin sem tilheyra hinum svokallaða fyrsta heimi
og enn dæma fólk til dauða eru Bandaríkin, Japan,
Suður-Kórea og Taívan. Manni er nánast ofviða að
reyna að skilja eða viðurkenna þær röksemdir sem
réttlæta það að taka fólk af lífi. Að þetta sé enn gert
í Bandaríkjunum og að þar séu allt að 60% lands-
manna fylgjandi dauðarefsingum virðist handan
skilnings.
Just Mercy er sannsöguleg kvikmynd sem bygg-
ir á endurminningum lögmannsins Bryan Steven-
son. Myndin hefst undir lok níunda áratugarins
þegar Stevenson, nýútskrifaður úr lögfræði frá
Harvard, ákveður að flytja til Alabama til að reka
mál fyrir fanga á dauðadeild. Fjölskyldu hans líst
ekki vel á þetta plan, annars vegar af því að verj-
endur þeirra sem eru sakaðir um alvarlega glæpi
eru sjaldnast vinsælir og hins vegar af því að Ala-
bama-ríki er annálað fyrir kynþáttahyggju. Ekkert
fær haggað áætlunum þessa unga hugsjónamanns,
sem hefur einsett sér að vera rödd hinna radd-
lausu.
Í Alabama er og var hæsta hlutfall dauðadóma í
Bandaríkjunum. Þetta er m.a. vegna þess að Ala-
bama leyfði dómurum að breyta úrskurði kvið-
dóms, þannig að ef kviðdómur fór fram á lífstíðar-
fangelsi gat dómari breytt því í dauðadóm. Þetta
ákvæði var fellt úr gildi fyrir þremur árum.
Stevenson kynnist ýmsum föngum þegar hann
kemur til Alabama, þ. á m. fyrrverandi hermann-
inum Herbert, sem er alvarlega geðveikur og
framdi morð af gáleysi þegar hann var í geðrofi.
Það er augljóst að Herbert er maður sem þarf
læknisaðstoð og Bryan þykir sýnt að málsmeðferð
hans hafi verið ósanngjörn og verjendur Herberts
aldrei staðið sig sem skyldi.
Það er hins vegar mál eins manns, Johnny D,
sem vekur sérstaka athygli Bryans. Það var ein-
mitt eitt þeirra mála þar sem kviðdómur mælti með
lífstíðardómi en dómarinn ákvað að dæma hann
frekar til dauða. Johnny D var dæmdur fyrir að
myrða unga hvíta konu. Glæpurinn, sem fór fram
um hábjartan dag í fatahreinsun, þótti einstaklega
hryllilegur og skók samfélagið. Bryan þarf ekki að
liggja lengi yfir dómsskjölunum til að sjá að málið
stendur á algjörum brauðfótum. Það eru engin
sönnunargögn í málinu önnur en vitnisburður
tveggja hvítra manna og vitnisburður þeirra er af-
ar vafasamur. Johnny D hafði enga tengingu við
konuna og enga ástæðu til að drepa hana og í ofan-
álag var hann með fjarvistarsönnun sem meira en
tuttugu einstaklingar gátu staðfest. Þessir ein-
staklingar eru að vísu allir svartir og af einhverjum
ástæðum þótti engin ástæða til að taka orð þeirra
trúanleg. Ljóst er að Johnny D er fórnarlamb ras-
isma og lögregluofbeldis í ríki þar sem svartir
menn eru „sekir frá því augnabliki sem þeir koma í
heiminn“, eins og Johnny kemst að orði.
Myndin er virkilega vel gerð, með góðu handriti
og klippingu tekst að halda uppi góðri spennu út í
gegn án þess að myndin verði nokkurn tímann að
spennumynd. Kvikmyndatakan er nokkuð hlutlaus
en tekst á flug á köflum, eins og í atriði þar sem
Bryan þarf að fara í gegnum neyðarlega líkamsleit.
Þar er ekkert sagt en heilmiklu miðlað gegnum
innrömmun og klippingu. Michael B. Jordan er
góður í hlutverki Bryans en það er þó Jamie Foxx
sem stelur senunni í hlutverki Johnny D. Foxx er
frámunalega góður í þessari mynd og enginn vafi á
að þetta er ein besta frammistaða hans á ferlinum.
Vissulega er þetta ekki í fysta sinn sem maður
sér sögu af þessu tagi á hvíta tjaldinu. Raunar er
mikil áhersla lögð á textatengsl við To Kill a Mock-
ingbird eftir Harper Lee, en það vill svo til að
myndin gerist í sama bæ og skáldsagan fræga.
Skáldsagan fjallar um lögmanninn Atticus Finch
sem gerist verjandi fyrir svartan mann sem bornar
eru á rangar sakir. Hvítir heimamenn þreytast
ekki á að minna Bryan á að hann sé staddur í
heimabæ Harper Lee og spyrja hvort hann sé ekki
örugglega búinn að fara á To Kill a Mockingbird-
safnið til að minnast hins merka mannréttinda-
frömuðar Atticus Finch. Þetta undirstrikar að
sjálfsögðu hræsni hvítu heimamannanna, sem geta
ekki viðurkennt að kynþáttahyggja á borð við þá
sem fjallað er um í skáldsögunni er algjörlega enn
við lýði.
Því verður seint sagt að Just Mercy sé frumleg
mynd, hér er ekkert mikið verið að bregða út af
frásagnarhefðinni um ranglega dæmdan mann.
Það breytir því ekki að sagan er sönn og það er allt-
af áríðandi og mikilvægt segja sögur eins og þær
sem birtast í myndinni.
Kjörorð Equal Justice Initiative, góðgerðar-
samtaka sem Bryan Stevenson stofnaði, eru að
hver manneskja sé meira en það versta sem hún
hefur gert og því sé alltaf óverjandi að taka fólk af
lífi. Þessu má vera sammála og mæla með Just
Mercy sem er áhrifamikil og haganlega gerð bíó-
mynd. Þessi rýnir játar að hafa fellt nokkur tár.
Fæddur sekur
Senuþjófur Jordan er góður í hlutverki Bryans en Foxx stelur senunni í hlutverki Johnny D.
Sambíóin Álfabakka
Just Mercy bbbbn
Leikstjórn: Destin Daniel Cretton. Handrit: Destin
Daniel Cretton og Andrew Lanham. Kvikmyndataka:
Brett Pawlak. Klipping: Nat Sanders.
Aðalhlutverk: Michael B. Jordan, Jaime Foxx, Brie Lar-
son, Rob Morgan, Tim Blake Nelson, Rafe Spall.
136 mín. Bandaríkin, 2019.
BRYNJA
HJÁLMSDÓTTIR
KVIKMYNDIR
Þjóðleikhúsið
auglýsti eftir
leikritum fyrir
börn í lok febr-
úar og bárust
hvorki meira né
minna en 150
umsóknir. Leik-
húsið festi sér
tvö verk, annars
vegar leikrit eft-
ir nýjan höfund,
Gunnar Eiríks-
son, sem sýnt
verður strax á
næsta leikári, og
hins vegar verk
eftir Kristínu
Rögnu Gunn-
arsdóttur sem
verður þróað
áfram innan
leikhússins, að
því er fram kem-
ur í tilkynningu. Nokkur fleiri
leikverk voru valin til nánari
skoðunar og þróunar innan leik-
hússins, segir þar. „Okkur þykir
einstaklega vænt um þessi góðu
viðbrögð við auglýsingu leikhúss-
ins eftir barnaleikritum,“ er haft
eftir Magnúsi Geir Þórðarsyni
þjóðleikhússtjóra en fjögurra
manna nefnd, skipuð dramatúrg-
um og forstöðumanni barna- og
fræðslustarfs leikhússins, las verk-
in og leikhússtjóri tók einnig þátt
í valinu.
Þjóðleikhúsið mun sviðsetja
strax á næsta leikári leikritið Kaf-
bát eftir Gunnar og er það hans
fyrsta leikrit en hann hefur starf-
að sem leikari í leikhúsi, kvik-
myndum og sjónvarpi í Noregi á
liðnum árum, auk þess að hafa
samið tónlist fyrir leikhús. Sögu-
svið verksins er kafbátur og það
mjög óvenjulegur en um borð eru
stúlka og faðir hennar. Hugmynd
Kristínar Rögnu Gunnarsdóttur að
fjölskyldusöngleik byggðum á
sagnaheimi hennar um Úlf og
Eddu þótti hrífandi og verður
hann þróaður fyrir stóra sviðið. Í
bókum sínum um stjúpsystkinin
Úlf og Eddu nálgast Kristín menn-
ingararfinn á nýstárlegan og
skemmtilegan hátt, segir í tilkynn-
ingunni og segir Magnús verkið
sem hún vilji þróa upp úr þeim
ævintýraheimi sérlega spennandi.
Tvö verk valin úr
150 umsóknum
Kristín Ragna
Gunnarsdóttir
Gunnar
Eiríksson