Morgunblaðið - 21.05.2020, Blaðsíða 31

Þarf framtíðin allt-
af að koma á óvart?
Yfirleitt mótast
framtíðarviðburðir í
samtímanum, eða eiga
sér fordæmi í fortíð-
inni. Veirusýkingin
Covid-19 er dæmi um
viðburð sem hefði ver-
ið hægt að sjá og und-
irbúa sig fyrir. Hann á
sér fordæmi í fyrri en
smærri veirusýk-
ingum og því voru sterk líkindi til að
slíkur viðburður gæti átt sér stað.
Oft hefur að undanförnu verið bent á
Ted-fyrirlestur Bills Gates frá árinu
2015 þar sem hann fjallaði um mögu-
legt vírussmit sem eina mestu ógn
mannkynsins. Jafnframt hafa
framtíðarfræðingar bent á sambæri-
lega möguleika og afleiðingar í ýms-
um sviðsmyndum undanfarinna ára.
Samlíkingar
Framtíðarfræðingar nota oft
dýrafyrirmyndir til að lýsa
ákveðnum atriðum eða hegðun
gagnvart því sem gæti gerst. Til
dæmis er rætt um fyrirbrigðið
svarta svaninn sem stendur fyrir
hugsanlegar og miklar breytingar
sem erfitt er að sjá fyrir.
Fíllinn í herberginu stendur fyrir
viðburði sem þú veist af en virðir
ekki viðlits. Svo er hægt að tengja
þessa þætti saman og þá er talað um
svarta fílinn! Hann stendur fyrir
óvæntan og áhrifaríkan viðburð,
sem þú þekkir frá fyrri tíð og þú
hefðir getað undirbúið þig fyrir.
Sumir halda því fram að Covid-19
flokkist undir formerkjum svarta
svansins. Viðburðurinn sé alger
„jóker“, en sú samlíking er einnig oft
notuð um áhrifamikla viðburði sem
erfitt er að sjá fyrir. En því miður:
Eftir að hafa skoðað söguna, þá
flokkast Covid-19 að okkar mati
undir formerkjum svarta fílsins;
óvæntur viðburður sem var þekkt
fyrirbrigði frá fyrri tíð og hefði átt
að vera „auðvelt“ eða a.m.k. mögu-
legt að sjá fyrir.
Það er nefnilega þannig að við
sjáum oft bara það sem við erum að
leita eftir og til að sjá svarta fíla þarf
að gera þrennt:
Að vita hvernig á að leita að þeim.
Hvernig opnum við hugann fyrir
öðrum þáttum en viðfangsefnum og
dægurmálum líðandi stundar?
Að vita hvar á að leita. Við þurfum
að skilja uppruna (drifkrafta) breyt-
inga og áhrifamátt þeirra á viðfangs-
efnið.
Loks þurfum við að vilja sjá þá.
Þannig og einungis þannig getum
við hindrað þá ógn sem af viðburð-
inum stafar eða nýtt okkur þau tæki-
færi sem gætu opnast.
Það er umhugsunarvert í ljósi
Covid-19 að rýna mismunandi og
mjög ólík viðbrögð stjórnvalda og
æðstu stjórnenda ríkja víða um heim
í þessu samhengi.
Er framtíðin óþekkt?
Margir eiga erfitt með að meðtaka
inntak framtíðarfræða, hvað þá að
líta á þau sem vísindagrein eins og
gert er í samanburðarlöndum okkar.
Framtíðin er jú ekki til; hún er okk-
ur óþekkt enda er hún ókomin. Í
þessu sambandi hefur reyndar einn-
ig verið bent á að fortíðin er ekki
heldur til, hún sé liðin og því horfin,
búin að vera. Samt fjalla yfirgrips-
miklar vísindagreinar um fortíðina,
bæði mannkynssagan, jarðsagan og
fleiri slíkar. Fortíðin hefur jú raun-
verulega verið til á einhvern hátt og
þess vegna er hægt (með vísinda-
legum vinnubrögðum) að ná í upp-
lýsingar um hvernig hún var. Við
höfum minjar frá fortíðinni, bækur,
handrit, áhöld og myndir sem sýna
okkur það.
Það eru ekki til neinar slíkar minj-
ar um framtíðina, en það er til heil-
mikið af upplýsingum um þróun
framtíðarinnar; fjöldi fæddra barna
á hverjum tíma segir nokkuð ná-
kvæmlega fyrir um fjölda nemenda
á ólíkum skólastigum, við getum
greint áframhaldandi áskoranir á
sviði umhverfis- og loftslagsmála
ásamt mengun sem mun valda vax-
andi áhuga á hreinum svæðum og
ómenguðum. Einnig er heilmikið vit-
að um tækni- og samfélagsþróun
sem mun hafa veruleg áhrif til næstu
áratuga. En það þarf vilja til að sjá
þróunina og skilning til að nýta sér
hana. Þar koma framtíðarfræðin
sterk inn því með sviðsmyndum
drögum við fram hvernig framtíðar-
þróun geti orðið – hvort sem okkur
líkar betur eða verr.
Sýnum vilja til að sjá og gera
Í fyrra gaf Framtíðarsetur Ís-
lands út skýrsluna Menntagreining
til ársins 2028. Sú skýrsla var kynnt
hagaðilum, en niðurstöður hennar
sýna m.a. að viðhorf skólaumhverf-
isins til breytinga er ekki á neinn
hátt í samræmi við þá tækniþróun
sem gæti stuðlað enn frekar að ein-
staklingsmiðuðu námi og almennt
gert það skilvirkara.
Fjölda annarra dæma má nefna í
þessa veru en þó ekki til að segja „ég
vissi þetta“ því það veit enginn um
það sem koma skal. Samt er hægt að
draga fram líkur á að ákveðnir hlutir
muni gerast og undirbúa sig til að
taka á móti mögulegum framtíðum,
ef vilji og víðsýni er fyrir hendi.
Það er mikilvægt að bæði stjórn-
völd og aðilar atvinnulífsins séu með
opinn huga til að skilja hvernig
framtíðir geti beðið okkar og ekki
síst til hvaða aðgerða þurfi að grípa
til að mæta þeim. Það var ekki
ómerkari maður en Mahatma
Gandhi sem orðaði þetta svo skýrt:
„Framtíðin veltur á því hvað þú ger-
ir í dag.“
Eftir Sævar Krist-
insson og Karl
Friðriksson
Sævar Kristinsson
» Fíllinn í herberginu
stendur fyrir við-
burði sem þú veist af en
virðir ekki viðlits.
Höfundar eru sérfræðingar í framtíð-
arfræðum. Framtíðarsetur Íslands.
Karl Friðriksson
Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 21. MAÍ 2020
VINNINGASKRÁ
3. útdráttur 20. maí 2020
Aðalv inningur
Vinningur
Kr. 150.000 Kr. 300.000 (tvöfaldur)
9817 16821 16955 40572 79762
140 5230 11448 16015 21088 26395 30572 35752 40151 45621 49810 54989 59065 64472 69911 76505
251 5385 11533 16196 21161 26400 30644 35965 40368 45647 49839 54992 59088 64625 69944 76583
289 5412 11552 16313 21272 26705 30678 36050 40574 45736 49841 55046 59128 64730 70146 76586
756 5509 11574 16538 21348 26872 30895 36074 40621 45742 49906 55058 59273 64760 70191 76596
894 5568 11593 16539 21661 26907 31028 36397 40704 45899 49921 55167 59376 64926 70217 76607
993 5721 11851 16547 21766 27014 31180 36480 41013 46024 49937 55190 59537 65050 70248 76657
1010 5955 11893 16676 21787 27046 31243 36613 41062 46025 50018 55273 59654 65059 70389 76734
1146 6115 11967 16678 21804 27165 31276 36662 41090 46084 50103 55281 59697 65276 70426 76833
1152 6205 12014 16690 21867 27170 31324 36739 41141 46103 50167 55324 60040 65850 70613 76987
1166 6363 12033 16849 21887 27233 31428 36740 41275 46118 50223 55350 60077 65969 70837 77099
1253 6514 12171 16884 21916 27321 31739 36800 41289 46225 50364 55362 60359 65976 70908 77136
1300 6606 12248 16922 22070 27345 31785 36803 41352 46278 50519 55385 60393 66024 71015 77178
1404 6699 12369 16952 22324 27511 31802 36889 41436 46398 50972 55393 60400 66100 71938 77181
1733 6706 12448 17003 22368 27514 31847 36901 41532 46484 50986 55420 60730 66194 72144 77271
1873 6718 12472 17037 22751 27524 31855 36945 41567 46558 51161 55471 60971 66200 72321 77423
1969 6915 12506 17047 22918 27528 31960 37074 41582 46661 51317 55501 61035 66413 72327 77430
2034 7040 12540 17059 22957 27533 32023 37075 41650 46710 51751 55599 61040 66429 72502 77467
2110 7053 12573 17192 23112 27558 32154 37259 41656 46852 51961 55719 61079 66491 72635 77474
2209 7155 12623 17334 23124 27577 32234 37346 41748 47127 51963 55743 61102 66517 72682 77724
2248 7275 12649 17363 23131 27610 32243 37357 41865 47225 51967 55924 61329 66525 72821 77731
2255 7397 12791 17483 23163 27668 32274 37410 42010 47276 51995 56055 61383 66610 72842 78041
2286 7474 12938 17487 23194 27687 32633 37519 42333 47327 52143 56074 61437 66686 72853 78384
2333 7502 13103 17508 23198 27705 32843 37581 42560 47343 52244 56130 61447 66775 72896 78707
2393 7519 13164 17515 23512 27721 32937 37625 42562 47388 52276 56206 61521 66896 73113 78789
2437 7600 13171 17631 23860 27847 33312 37694 42714 47395 52427 56488 61558 67045 73127 78796
2467 7634 13257 17904 24067 27906 33350 37696 42772 47451 52803 56613 61664 67064 73445 78811
2606 7638 13292 18037 24183 27948 33569 37713 43042 47459 52887 56627 61673 67109 73836 78889
2952 7658 13478 18252 24436 28002 33578 38109 43142 47528 52986 56790 61945 67181 73893 78939
2977 7680 13522 18335 24463 28138 33643 38183 43154 47585 53020 57011 62091 67242 74016 78997
3015 7763 13559 18574 24632 28192 33794 38275 43160 47633 53102 57345 62166 67286 74115 79009
3038 7789 13613 18749 24659 28255 33879 38310 43165 47849 53167 57396 62241 67364 74117 79150
3112 7854 13627 18830 24663 28324 34034 38527 43322 47968 53168 57407 62383 67409 74124 79345
3263 7949 13731 18906 24749 28360 34073 38583 43512 48130 53252 57408 62427 67424 74288 79405
3364 8271 13794 19255 24838 28407 34084 38659 43568 48137 53279 57464 62612 67809 74554 79416
3542 8394 13991 19354 24842 28438 34167 38756 43723 48144 53765 57508 62723 67817 74578 79623
3572 8479 13997 19600 25014 28488 34262 38897 43803 48149 53822 57775 62735 67822 74659 79729
3611 8554 14104 19614 25024 28602 34527 39030 43865 48272 53889 57878 62812 67862 74668 79804
3646 8821 14143 19621 25113 28720 34562 39085 43880 48279 53923 57992 63047 68002 74887 79818
3742 9008 14153 19628 25219 28760 34625 39148 44013 48314 53976 57993 63271 68384 75500 79938
3793 9507 14230 19721 25245 28833 34657 39179 44035 48397 54100 58054 63302 68410 75517 79999
3862 9699 14553 19725 25265 28875 34725 39233 44155 48463 54275 58058 63307 68590 75522
4202 9899 14654 19774 25393 28990 34738 39334 44226 48664 54492 58234 63611 68674 75587
4227 10092 14675 19791 25428 29104 34800 39337 44240 48748 54599 58281 63666 68684 75593
4319 10239 14785 19809 25717 29107 34856 39428 44268 48783 54704 58328 63739 68828 75626
4337 10319 14786 19902 25731 29438 35119 39505 44356 48829 54776 58418 63766 69179 75944
4424 10364 14846 19931 25741 29441 35171 39563 44409 48992 54779 58488 63818 69180 75947
4650 10454 14887 20299 25806 29585 35280 39606 44550 49147 54799 58587 63911 69181 76094
4673 10649 15058 20344 25916 29606 35358 39711 44769 49162 54852 58642 63924 69529 76118
4737 10919 15071 20418 25926 29792 35410 39775 45218 49286 54885 58790 64035 69559 76162
5015 11041 15083 20452 26000 29870 35418 39859 45346 49373 54895 58799 64228 69573 76169
5037 11149 15329 20495 26099 29959 35483 39902 45371 49425 54916 58817 64253 69619 76197
5121 11171 15541 20612 26101 30002 35538 40006 45487 49453 54943 58901 64258 69687 76293
5159 11354 15619 20638 26125 30047 35563 40012 45534 49644 54945 58915 64262 69798 76332
5224 11425 15690 21038 26178 30243 35619 40142 45574 49725 54986 58994 64395 69863 76369
Næsti útdráttur fer fram 28. maí 2020
Heimasíða á Interneti: www.das.is
Kr. 2.000.000 Kr. 4.000.000 (tvöfaldur)
1265 7221 17193 32085 42957 61689
5969 10392 17242 36930 44205 66164
6016 14212 18264 37909 44284 73132
6929 14251 22720 41757 56166 77196
102 9636 18007 27488 37678 47074 64481 72034
2958 10127 18773 27715 38362 47681 65702 72908
3089 10283 19534 28044 38880 47838 65865 74744
3971 10350 19663 28217 39229 48283 66125 75153
3982 11679 20098 28530 39970 51033 66715 75937
4745 12174 21051 28811 40673 53404 67139 76484
5241 12332 21283 29828 40993 53664 67249 77001
5337 13679 21393 31304 41278 55312 68052 78227
5812 15735 21548 31365 41303 57430 68080 79495
6097 16089 22536 34196 42086 61847 68973
6626 16581 24118 34456 44315 61954 70236
8741 17227 26307 35475 44931 64044 70253
9180 17258 26598 36155 45125 64181 70574
Vinningur
Kr. 12.000 Kr. 24.000 (tvöfaldur)
Vinningur
Kr. 25.000 Kr. 50.000 (tvöfaldur)
Vinningur
Kr. 50.000 Kr.100.000 (tvöfaldur)
3 7 7 0 3
ÞÚ FINNUR ALLT Á FINNA.IS
HVAR ER
NÆSTA
VERKSTÆÐI?