Morgunblaðið - 18.07.2020, Blaðsíða 25

UMRÆÐAN 25
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. JÚLÍ 2020
Óskar Bergsson löggiltur fasteignasali
H am r a b o r g 1 2 • 2 0 0 K ó p a v o g u r • 4 1 6 0 5 0 0
Getum bætt við okkur löggiltum
fasteignasölum og nemum til
löggildingar, með reynslu af
sölu fasteigna.
Góð vinnustaða og góðir tekjumöguleikar.
Upplýsingar gefur Óskar
í síma 893 2499 og oskar@eignaborg.is
Við eðlilegar kringumstæðurstæði nú yfir undirbún-ingur íslensku liðanna fyr-ir Ólympíuskákmótið sem
átti að hefjast í Moskvu þann 5.
ágúst nk. En mótinu hefur verið
frestað fram á næsta ár. FIDE mun
standa fyrir einhverskonar Ólymp-
íumóti á netinu en keppnis-
fyrirkomulag þess er með gerólíku
sniði. Ef stríðsárin og næstu ár þar á
eftir eru undanskilin í upptalningu
hafa ólympíumótin alltaf farið fram
en stundum hefur litlu munað að
ekkert yrði af mótshaldi.
Fyrsta opinbera ólympíumótið
var haldið í London árið 1927 en Ís-
lendingar voru fyrst með í Hamborg
árið 1930. Mótið var haldið nánast á
hverju ári allan fjórða áratuginn en
árið 1936 stóð FIDE í lappirnar
gagnvart kynþáttahyggju nasista og
neitaði að viðurkenna Ólympíumótið
1936 sem haldið var í München.
Einn þeirra sem tefldu fyrir Ís-
lands hönd á þessum árum var Bald-
ur Möller. Í sumar eru 70 ár síðan
hann varð Norðurlandameistari
öðru sinni og í tilefni þess er áhuga-
vert að skoða þátttöku hans á vett-
vangi ólympíumótanna. Baldur tal-
aði stundum um að hann væri
eiginlega tengiliður milli gamla tím-
ans og hins nýja. Þegar hann varð
Norðurlandameistari var hann tví-
mælalaust sterkasti skákmaður Ís-
lands en yngri menn tóku síðan við
kyndlinum og þar fór fremstur
Friðrik Ólafsson.
Ef undan er skilið óopinbera
ólympíumótið í München var Baldur
fyrst með í Stokkhólmi árið 1937. Ís-
lendingar voru að fikra sig áfram á
þessum vettvangi og frammistaðan
eftir því. Og hann var í sveitinni í
Buenos Aires árið 1939 sem vann B-
riðilinn og Copa Argentina eins og
frægt varð. Jón Guðmundsson var
stjarna liðsins en Baldur, sem fékk
það erfiða hlutverk að tefla á 1.
borði, stóð sig vel. Síðan liðu 17 ár og
Baldur gaf kost á sér í lið Íslands
sem tefldi á Ólympíumótinu í
Moskvu haustið 1956. Liðið hefði
með smá heppni getað náð sæti í A-
úrslitum en tefldi í B-úrslitum.
Frammistaða Friðriks á 1. borði,
Guðmundar Pálmasonar á 4. borði
og Baldurs Möller á 3. borði var góð
en „farþeginn“ – 1. varamaður sveit-
arinnar, tapaði öllum fjórum skákum
sínum í úrslitakeppninni og sveitin
varð í 2. sæti. Baldur hlaut 11 vinn-
inga af 16 mögulegum og var það
þriðji besti árangur 3. borðs manns.
Lítum á tvö dæmi úr skákum
Baldurs í úrslitunum:
Ólympíumótið í Moskvu 1956; 5.
umferð:
Baldur Möller – Gotthard Back-
lund ( Svíþjóð )
51. g7+! Rxg7 52. Hxd6 Hh4 53.
Bc5! Hxe4 54. Hf6+ Ke8
Eða 54. … Kg8 55. d6 og d-peðið
rennur upp í borð.
55. Hf8+ Kd7 56. Hf7+ Kc8 57.
Hxg7 Hc4 58. Bg1 Ha4 59. d6 Ha5
60. d7+
– og svartur gafst upp því að
60. … Kc7 má svara með 61. Bb6+
o.s.frv.
Í næstsíðustu umferð tefldu Ís-
lendingar við Finna og gerðu jafnt
2:2.
Ólympíumótið í Moskvu 1956; 10.
umferð:
Baldur Möller – Toivo Salo
24. Bxf5!
Dálítið óvæntur leikur sem svart-
ur hefði átt að svara með 24. … gxf5.
Þá gerir hvítur best í því að leika 25.
He3, tvöfalda síðan hrókana á e-
línunni. En Finninn gáði ekki að
sér…
24. … Hxf5? 25. Rc4!
Óvæntur hnykkur. Hvítur vinnur
skiptamun.
25. … dxc4
Eða 25. … Dd7 26. Hxe8+ Dxe8
27. Rd6 o.s.frv.
26. Hxe8+ Kf7 27. He2 Ba6 28.
De3 Dd7 29. Hd2 Hd5 30. Hfd1
hxd2 31. Dxd2 De7 32. Dd5+ Kf8
33. Dd8+ De8 34. Hd7 bb5 35.
Dxe8+
– og svartur gafst upp.
Ólympíuár
Skák
Helgi Ólafsson
helol@simnet.is
Þegar orðsifjar eru
annars vegar, þá segi
ég sem skáld, að hafa
beri það sem skemmti-
legra reynist. Enda
eru Íslendingar, t.d.
sem vísnaþjóð, óvenju-
lega uppteknir af að
leika sér með tungu-
málið flókna án þess að
fletta mikið upp í orð-
sifjabókum málfræð-
inganna.
Mannanöfn í fjölskyldunni
Dæmi úr eigin ranni eru einfald-
lega mannanöfnin í kjarnafjölskyldu
minni og má vera að einhverjir hafi
gaman af slíkum smámunum í kóf-
inu!
Þannig heiti ég Tryggvi að for-
nafni. Ég álykta að það þýði hinn
trúi eða hinn áreiðanlegi, fremur en
hinn hundslega sauðtryggi!
Þá vandast það er kemur að mið-
nafninu, sem er Valtýr. Í þýsku og
ensku giska ég á að það sé Walter,
en það kvað þýða valdur eða sá sem
hefur vald yfir fólkinu í kringum sig,
samanber vald-her.
Pabbi lét víst skíra mig það vegna
vesturíslensks frænda okkar sem
bjó í Kanada og heimsótti okkur hér
en hann hét Walter Lindal.
Eftir að ég gekk í Ásatrúarfélagið
heyrði ég þó aðra skýringu; að Val-
týr, sem eitt af heitum Óðins, þýddi
guð vígvallarins eða valsins, en Týr
mun þá vera grundvallarlega nafn
(indó-evrópsks) guðs, samanber:
Týr, Tívur, dís, dis, deus og Zeus
(Seifur).
Þó játa þeir að fyrri skýringin
kunni að vera réttari, svo pabbi heit-
inn kann að hafa haft rétt fyrir sér
um að Walter sé sama nafn og Val-
týr!
Þá heiti ég Baldursson, en nafnið
Baldur er rakið til norræna guðsins
er var tengdur við sólarbirtuna,
samanber orðin böllur, bolti = sól og
Ballarhaf = bjartahaf, og Baltnesku
löndin; Baltikum = Ljósaland. Einn
bróðir minn heitir Eiríkur: Líklega
merkir það nafn eilíflega voldugur
eða ríkur af eyjum
frekar en eigi ríkur!
Ættarnafnið og
önnur svipuð
Þá er komið að ætt-
arnafninu, Líndal. Það
var lögfest frá Lækja-
móti í Víðidal í V-
Húnaþingi fyrir 1924.
Kannski dregið af daln-
um Líndal, sem er þar
rétt hjá, og heitir nú
aftur Línakradalur.
Kenning er um að
nafnið vísi til að þar bylgist grasið
svo fallega í vindi að minni á lín,
enda vaxi þar línurt eða klófífa sem
spunnið hafi verið úr (og ber víst líka
latneska ættkvíslarnafnið Linus).
Önnur Líndalsætt er þekktari og
ögn eldri og tengjumst við henni víst
gegnum Natan Ketilsson, er var
veginn 1830. (Hann átti að hafa kall-
að sig Lyngdal að sænskri fyrir-
mynd, ef marka má skáld-ævisögu
Þorgeirs Þorgeirsonar heitins um
það efni. Enda munu keimlík nöfn
algeng þar og í Lindal í Noregi.
Enska ættarnafnið Lindale þýðir
hins vegar Linditrjáadalur.)
Hver veit og nema íslenska ætt-
arfylgdarnafnið Vídalín þýði Víði-
dals-lín. Eða þá frá Víðidal, sam-
anber: Ví-dal-ín?
…
Í ljóði mínu: Niðjar Natans Ketils-
sonar! segi ég m.a. svo:
„Ef þú snertir nú axarblaðið
kemstu í snertingu við ættarsöguna
er forfaðir okkar hjó höfuðin
af Agnesi og Friðriki, 1830,
fyrir að hafa drepið bróður hans,
Natan Ketilsson „Líndal“,
er var lyfsali og skáld gott!“
– segi ég nú við Önnu systur á
Þjóðminjasafninu …
Orðapælingar
landans
Eftir Tryggva V.
Líndal
»Þá er komið að ætt-
arnafninu, Líndal.
Það var lögfest frá
Lækjamóti í Víðidal í
V-Húnaþingi fyrir 1924.
Tryggvi V. Líndal
Höfundur er skáld og
menningar-mannfræðingur.
Fritz Weisshappel fæddist
18. júlí 1908 í Vínarborg. For-
eldrar hans voru hjónin Fried-
rich Weisshappel hljómlistar-
maður og Anna Probst-
Weisshappel söngkona. Fritz
lauk stúdentsprófi í Vín,
stundaði tónlistarnám og lagði
helst stund á sellóleik.
Hann kom til Íslands 1927,
dvaldist hér að mestu leyti eft-
ir það; starfaði hér fyrst sem
selló- og kontrabassaleikari en
tók við af Emil Thoroddsen
sem píanóleikari hjá Ríkis-
útvarpinu 1939 en hafði áður
oft leyst hann af. Hann spilaði
undir hjá söngvurum og kór-
um og varð fljótlega einn
mikilvirkasti og ástsælasti
meðleikari íslenskra söngvara
og kóra um langt árabil. Til er
mikill fjöldi af upptökum, bæði
hjá útvarpinu og útgefinn á
plötum þar sem hann er við pí-
anóið. Hann var auk þess með-
leikari með Karlakór Reykja-
víkur um árabil og ferðaðist
víða með einsöngvurum jafnt
sem kórnum.
Fritz var kontrabassaleikari
í Sinfóníuhljómsveit Íslands
frá stofnun hennar 1950 til
1961 og framkvæmdastjóri
hljómsveitarinnar 1961 til
1962.
Eiginkona Fritz var Helga
Waage, f. 1914, d. 1996, og
eignuðust þau þrjú börn.
Fritz lést 28.1. 1964.
Merkir Íslendingar
Fritz
Weisshappel
Morgunblaðið/Helgi Ólafsson
Efstur Helgi Áss Grétarsson vann með fullu húsi hraðskákmót Menningar-
félagsins Miðbæjarskákar sem fór fram í Gilinu á Akureyri sl. laugardag.
Hér glímir hann við Davíð Kjartansson.