Morgunblaðið - 15.08.2020, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 15. ÁGÚST 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ákvörðun ríkis-stjórnar Ís-lands í gær
um að herða eftirlit
með kórónuveirunni
við landamærin má
horfa á í ýmsu samhengi enda
málið margbrotið, flókið og mik-
illi óvissu háð. Ákvarðanir er-
lendis hafa án efa haft áhrif og
má þar nefna þá staðreynd að
Ísland var komið á rauða listann
hjá Noregi og að Bretar hafa
hert mjög aðgerðir sem meðal
annars hefur leitt til fjöldaflótta
Breta yfir Ermarsundið til að
forðast tveggja vikna sóttkví
dveldu þeir lengur í Frakklandi.
Þessar aðgerðir og fleiri álíka
koma ekki til af góðu, veiru-
faraldurinn er ekki að hjaðna,
þvert á móti. Þegar horft er á
heiminn er smitum að fjölga og
þegar litið er til þeirra landa
sem Íslendingar eiga mest sam-
skipti við, heimsækja mest og fá
flesta ferðamenn frá, er þróunin
svipuð.
Á móti má segja að dauðsföll í
heiminum hafa ekki náð alveg
sömu hæðum og þau náðu í því
sem kalla má fyrri bylgjuna, en
munurinn á heimsvísu er þó
ekki mikill og fer minnkandi.
Munurinn er á hinn bóginn mik-
ill á dauðsföllunum í vor og nú
þegar horft er til landanna sem
við eigum mest samskipti við og
vitaskuld hlýtur einnig að þurfa
að horfa til þess. Á þessu mis-
ræmi í þróun á fjölda tilfella og
dauðsfalla hefur ekki fengist
skýring og raunar er það furðu
lítið rætt. Mögulegt er að dauðs-
föllum fjölgi eftir því sem tíminn
líður í þessari annarri bylgju
faraldursins, þó að allir voni að
sjálfsögðu að svo fari ekki. Sér-
fræðingarnir hafa hafnað því að
veiran hafi veikst, en um það
voru vangaveltur, og þá er
möguleiki að læknar þekki veir-
una betur nú en áður og að fólk
komist fyrr undir læknis-
hendur. Þetta eru þó aðeins
bollaleggingar og æskilegt væri
að botn fengist í það hvers
vegna dauðsföll hafa haldist
niðri þrátt fyrir annan uppgang
veirunnar á Vesturlöndum,
enda hlýtur slíkt að geta haft
áhrif á ákvarðanir um lokanir
landa.
Oft getur það reynst fólki erf-
itt að taka afstöðu og ákvarð-
anir en þeim mun erfiðara sem
upplýsingar eru ófullkomnari.
Ríkisstjórn Íslands stóð frammi
fyrir ákvörðun um aðgerðir þar
sem upplýsingar eru afar ófull-
komnar og ákvörðunin erfið og
umdeilanleg eftir því. Enginn
getur fullyrt með vissu hvaða
leið af þeim níu sem sóttvarna-
læknir nefndi í nótu til ráðherra
sé sú besta. Raunar segir sitt
um óvissuna að sóttvarnalæknir
nefndi níu leiðir og segja má að
með því hafi verið viðurkennt að
hvaða ákvarðanir og aðgerðir
sem er megi rökstyðja og rétt-
læta.
Eðlilegt er að
það hafi komið í
hlut ríkisstjórnar-
innar að taka
ákvörðunina um
aðgerðir og jafn
eðlilegt í ljósi óvissunnar að
augljóst er að ólík sjónarmið
ríktu innan ríkisstjórnarinnar
ef marka má ummæli síðustu
daga og svo þá ákvörðun sem
fyrir liggur. Enn fremur er
eðlilegt að fyrirtæki í ferða-
þjónustu lýsi áhyggjum yfir
þróuninni en engu að síður lýsa
sumir í þeirri grein skilningi á
ákvörðuninni. Þeir hafa líklega í
huga að það kynni að vera
skammgóður vermir að hafa
meira opið ef afleiðingarnar
yrðu að smitum í landinu fjölg-
aði mjög eins og hætta hefði
verið á. Erlendir ferðamenn
hópast ekki til landa þar sem
smit eru útbreidd hvort sem
landamærin eru opin til fulls eða
hálfs.
Þetta breytir því ekki að nú
hljóta að koma fram kröfur um
að aðgerðir til að styðja við
þessi fyrirtæki taki mið af
breyttum forsendum. Hætt er
við að atvinnuleysi í ferðaþjón-
ustu fari aftur hækkandi og er
atvinnuleysi í landinu þó tals-
vert fyrir. Fækkun í hlutabóta-
leiðinni kann að snúast við og
áform um að hætta henni þarf ef
til vill að endurskoða, að ein-
hverju leyti í það minnsta.
Þegar rætt er um efnahags-
aðgerðir vegna veirunnar verð-
ur þó hér eftir að horfa til þess
að það ástand sem nú ríkir verð-
ur að líkindum viðvarandi um
nokkra hríð, eflaust fram á
næsta ár og mögulega lengur.
Þess vegna skiptir nú mestu
máli að horfa til langtímaað-
gerða til að styðja almennt við
vöxt atvinnulífsins, ekki aðeins
til skammtímaaðgerða til að
hjálpa fyrirtækjum að fleyta sér
yfir skammtímaerfiðleika.
Þegar rætt er um efnahags-
aðgerðir verður líka fljótt ljóst
að flest er óljóst, eins og til
dæmis má sjá við lestur minnis-
blaðs sem fjármálaráðherra
lagði fyrir ríkisstjórn í gær. Þar
eru ýmsar tölur nefndar um
ávinninginn af erlendum ferða-
mönnum, aukin kaup Íslendinga
hér á landi vegna minni ferða-
laga og vangaveltur um mögu-
legt framhald á hvoru tveggja.
Það sem upp úr stendur er að
óvissan er mun meiri en al-
mennt þegar reynt er að spá
fyrir um efnahagsmál og er þá
langt til jafnað.
Vona verður að ríkisstjórnin
hafi í allri óvissunni hitt á réttan
tölulið í tillögum sóttvarnalækn-
is. Um leið verður að vona að
fljótlega verði hægt að stíga
skref í átt að eðlilegra ástandi.
Vissulega verðum við að læra að
lifa með veirunni, eins og bent
hefur verið á, en æskilegt er að
það verði sem næst því lífi sem
fólk hefur átt að venjast.
Horfa þarf til lengri
tíma í aðgerðum
vegna veirunnar}
Ákvörðun í óvissu
Á
liðnu vori var kórónuveiran
bremsa á samfélagslega virkni.
Leikhúsum var lokað. Tónleikum
var aflýst. Mörgum skólabygg-
ingum læst. Vinnustaðir sendu
starfsfólk heim og göturnar tæmdust. Sam-
staða ríkti um að kveða veiruna í kútinn og að-
gerðir skiluðu árangri.
Þótt veiran hafi uppvakin minnt á sig á
undanförnum vikum er mikilvægt að halda
samfélaginu virku. Finna ábyrgar leiðir til að
lifa lífinu; halda skólum opnum, fyrirtækjum
gangandi, listalífi kviku. Heilsa þjóðarinnar
ræðst nefnilega af mörgum þáttum, andlegri
næringu og líðan, samskiptum við aðra, já-
kvæðum hugsunum og frelsi.
Sóttvarnareglur taka í auknum mæli mið af
því. Í framhalds- og háskólum eru nándarmörk
nú einn metri í stað tveggja í vor. Börn í grunn- og leik-
skólum þurfa ekki að lúta nándarreglum og heimild hefur
fengist til æfinga og keppni í íþróttum. Hár- og snyrtistof-
ur standa opnar að uppfylltum ákveðnum skilyrðum og
þjónusta af ýmsum toga blómstrar. Listviðburðir eru enn
takmörkunum háðir, þar sem nándar- og fjöldasamkomu-
reglur gera menningarstarf ýmist ómögulegt eða fjár-
hagslega óráðlegt. Slíkt getur menningarþjóð ekki látið
stöðva sig og við getum fundið leiðir til að njóta menningar
og lista. Til dæmis standa vonir til að gildandi nánd-
arreglur í skólum og íþróttastarfi fáist fyrr en síðar yfir-
færðar á leikhúsið, svo leikarar á sviði geti haf-
ið æfingar. Með beinum stuðningi hins
opinbera gæti viðburðahald hafist, þrátt fyrir
reglur um hámarksfjölda. Hugmyndir í þá
veru hafa verið ræddar, þar sem stuðning-
urinn fæli frekar í sér hvata til aukinnar menn-
ingarvirkni frekar en bætur vegna glataðra
tækifæra. Samhliða þarf að tryggja listamönn-
um réttindi sambærileg þeim sem launþegar
almennt njóta, en sjálfstætt starfandi listafólk
hefur í mörgum tilvikum fallið milli skips og
bryggju þegar kemur að rétti til atvinnuleys-
isbóta.
Almennar sóttvarnareglur, aðgerðir á
landamærum, persónulegt hreinlæti og ábyrg
hegðun hvers og eins okkar er forsenda þeirr-
ar samfélagslegu virkni sem við æskjum. Við
getum með réttum viðhorfum og lausnamið-
aðri hugsun blásið lífi í menningarstarf og þannig sam-
félagið allt. Við getum fylgt íslenska ferðasumrinu eftir
með íslenskum menningarvetri. Undanfarnir mánuðir
hafa sýnt að við búum í sterku samfélagi, því þrátt fyrir
fordæmalausar aðstæður er staðan almennt góð. Atvinnu-
stig er betra en óttast var, kaupmáttur og einkaneysla er
meiri, opinberar framkvæmdir að aukast og skólastarf er
að hefjast. Með samstöðu og bjartsýni að leiðarljósi mun-
um við sigrast á aðstæðunum.
Lilja Dögg
Alfreðsdóttir
Pistill
Virkni mikilvægust
Höfundur er mennta- og menningarmálaráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Sigtryggur Sigtryggsson
sisi@mbl.is
Þegar varðskipið Týr fór tileftirlitsstarfa í Síldar-smugunni undir lok síð-asta mánaðar var komið
við í Þórshöfn í Færeyjum og rúm-
lega 141 þúsund lítrar af skipagas-
olíu keyptir fyrir 57.349 Bandaríkja-
dali, sem samsvarar um 7,8
milljónum króna. Þetta kemur fram
í svari Ásgeirs Erlendssonar upp-
lýsingafulltrúa við fyrirspurn Morg-
unblaðsins.
Skipagasolía er talsvert ódýrari
í Færeyjum en á Íslandi og því hef-
ur Landhelgisgæslan gripið til þess
ráðs að láta varðskipin taka olíu í
Færeyjum þegar þau eiga leið um
hafsvæðið við eyjarnar.
Landhelgisgæslan hefur alþjóð-
legum eftirlitsskyldum að gegna á
hafsvæðinu nálægt Færeyjum sem
aðili að Norðaustur-Atlantshafsfisk-
veiðiráðinu. „Þegar varðskip Land-
helgisgæslunnar hafa verið við eftir-
litsstörf djúpt austur af landinu eða
við æfingar með dönsku varðskip-
unum hafa íslensku varðskipin
gjarnan tekið olíu í Færeyjum enda
sparast með því töluverðir fjár-
munir sem hægt er að nýta til að
fjölga úthaldsdögum varðskipanna
og sinna öðrum lögbundnum hlut-
verkum,“ segir Ásgeir Erlendsson.
Gæslan gætir ráðdeildar
Sú stefna hafi verið mörkuð hjá
Landhelgisgæslunni að gæta skuli
ráðdeildar og aðhalds í rekstrinum
og því hafa skip Landhelgisgæsl-
unnar keypt olíu í Færeyjum frá
aldamótum samhliða öðrum verk-
efnum í austurhluta lögsögunnar.
Á þessu ári hafa varðskip
Landhelgisgæslunnar þrívegis
keypt olíu í Þórshöfn. Týr tvisvar
(júlí og mars) og Þór einu sinni í
febrúar.
„Þá er rétt að geta þess að í
bréfi sem sent var Landhelgisgæsl-
unni árið 2018 kemur fram það mat
Tollstjóra að olía í olíutönkum skipa
sem koma til Íslands frá útlöndum
sé hluti af fylgifé farsins og af þeim
sökum undanþegið gjaldskyldu á
grundvelli a-liðar 1. tl 1. mgr. 6. gr
tollalaga nr. 88/2005,“ bætir Ásgeir
við.
Í mars 2017 svaraði Sigríður Á.
Andersen, þáverandi dóms-
málaráðherra, á Alþingi fyrirspurn
frá Gunnari I. Guðmundssyni, vara-
þingmanni Pírata, um úthaldsdaga
Landhelgisgæslunnar. Þar kom
fram að Landhelgisgæslan setti olíu
á varðskipin í 32 skipti frá 1. janúar
2013 til 24. febrúar 2017. Hluti olíu
sem keypt var í útlöndum var vegna
erlendra verkefna, t.d. við landa-
mæragæslu í Miðjarðarhafi. Oftast
var olía keypt í Færeyjum eða í 14
skipti á tímabilinu. Sjö sinnum var
tekin olía á Möltu, fjórum sinnum á
Spáni, fjórum sinnum á Íslandi og
þrisvar sinnum á Ítalíu.
Meðalverðið á olíulítranum á
Íslandi var 91,15 kr., á Spáni var
meðalverðið 81,17 kr., í Færeyjum
var það 72,08 kr., á Möltu var það
69,5 kr. og á Ítalíu 68,7 kr. hver lítri.
Þegar olíukaup Landhelg-
isgæslunnar komu til umræðu á
árinu 2017 leitaði Morgunblaðið
skýringa hjá Jóni Ólafi Halldórssyni
forstjóra Olís. Skýringin var sú að
sögn Jóns, að reglurnar eru þær að
ef skip tekur olíu í einu landi og
næsta viðkomuhöfn er í öðru landi
borgar viðkomandi útgerð hvorki
kolefnagjald né virðisaukaskatt.
Jón tók tilbúið dæmi. Ef grunn-
verðið er 60 krónur fyrir lítrann á
Íslandi og Færeyjum og Gæslan
væri að taka olíu á varðskipin hér
þyrfti hún að borga kolefnagjald
sem er 6,30 krónur, 76 aura í flutn-
ingsjöfnunargjald og svo kemur
virðisaukaskattur ofan á sem er 16
krónur. Þannig að hér á Íslandi
bætast við 22-23 krónur og verðið
væri því komið í 82-83 krónur lítr-
inn.
Þetta væri meðal annars ástæð-
an fyrir því að íslenskar kaup-
skipaútgerðir taka stóran hluta
eldsneytis í erlendum höfnum.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Varðskipin Það sem af er árinu 2020 hafa Þór og Týr siglt þrisvar til Fær-
eyja til að taka olíu. Með þessu sparast töluverðir fjármunir, segir Gæslan.
Enn sigla varðskip til
Færeyja að taka olíu
Olíukaup í Færeyjum
» Týr – júlí 2020, 141.790
lítrar af eldsneyti.
» Týr – mars 2020, 157.887
lítrar af eldsneyti og 2.200 lítr-
ar af smurolíu.
» Þór – febrúar 2020,
800.021 lítri af eldsneyti og
6.000 lítrar af smurolíu.
» Týr – september 2019,
126.088 lítrar af eldsneyti og
2.000 lítrar af smurolíu.
» Týr – maí 2019, 152.154
lítrar af eldsneyti
» Þór – maí 2019, 609.490
lítrar af eldsneyti.