Morgunblaðið - 14.11.2020, Blaðsíða 27

27
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. NÓVEMBER 2020
Skreytingar Jólalegt er orðið um að litast á Skólavörðustíg, þar sem Hallgrímskirkja gnæfir yfir.
Eggert
Það tók færustu vís-
indamenn heims níu ár
að þróa bóluefni gegn
mislingum, eftir að
veiran sem olli sjúk-
dómnum var einangruð
um miðja síðustu öld.
Tilraunir og rannsóknir
með bóluefni gegn löm-
unarveiki stóðu í 20 ár,
áður en fyrsta leyfið var
gefið út í Bandaríkj-
unum árið 1955. Í því samhengi þykir
kraftaverki líkast að bóluefni gegn
Covid-19 sé væntanlegt innan fárra
vikna, rúmlega ári eftir að fyrstu
fréttir bárust af dularfullum veiru-
sjúkdómi sem síðar varð að heimsfar-
aldri. Bóluefnið virðist jafnframt vera
óvenju öflugt og rannsóknir sýna
virkni langt umfram væntingar.
Enginn hefur áður bólusett
heimsbyggðina
Fréttirnar hafa sannarlega blásið
heimsbyggðinni bjartsýni í brjóst og
nú þykir raunhæft að sigrast á sjúk-
dómnum sem kostað hefur 1,3 millj-
ónir mannslífa. Sigur í þeirri baráttu
er þó ekki unninn og næstu mánuðir
verða erfiðir. Frekari rannsóknir og
gagnasöfnun er nauð-
synleg, sem vonandi
styður við fyrstu niður-
stöður af töfraefninu
góða. Í framhaldinu
þarf að framleiða efnið í
miklum mæli, dreifa því
og bólusetja svo til sam-
tímis heimsbyggðina
alla. Slíkt hefur ekki
verið gert áður.
Varfærin bjartsýni
en mikil áhrif á fjár-
málamarkaði
Viðbrögðin við bóluefna-fréttunum
voru mikil, þótt ýmsir hafi hvatt til
varfærinnar bjartsýni. Þýsk-
tyrknesku hjónin sem leiða vísinda-
starfið fögnuðu fréttunum með bolla
af tyrknesku tei og áréttuðu af yfir-
vegun, að enn væri mikið starf óunn-
ið. Fjármálamarkaðir tóku hins vegar
hressilega við sér og verðbréfa-
vísitölur sveigðust bratt upp á við.
Hlutabréf hækkuðu mikið í fyrir-
tækjum sem verst hafa orðið úti í
heimsfaraldrinum – t.d. flug- og
ferðafélögum – og jákvæðir straumar
kvísluðust um allt samfélagið, meðal
annars inn í hagvaxtarspá Efnahags-
og framfarastofnunarinnar (e.
OECD). Nú spáir stofnunin því að
hagvöxtur á næsta ári verði 7%, eða
2% hærri vegna tilkomu bóluefnisins,
eftir sögulegan samdrátt, með til-
heyrandi atvinnumissi sem vonandi
snýst við á árinu 2021.
Markviss viðbrögð
og varnarsigur
Þegar óheillaaldan skall á Íslandi
sl. vetur mátti öllum vera ljóst að
framundan væru miklir erfiðleikar.
Þúsundir starfa töpuðust og stönd-
ugur ríkissjóður þurfti að taka á sig
dæmalausar byrðar til að tryggja inn-
lenda hagkerfinu súrefni. Sumir báru
þá falsvon í brjósti að ástandið myndi
aðeins vara í nokkrar vikur, en eins
og ég nefndi í samtali við Morg-
unblaðið í byrjun apríl hlaut bóluefni
að vera forsenda þess að opnað væri
fyrir flæði fólks til og frá landinu. Við-
brögðin við viðtalinu voru sterk og
einhverjum þótti óvarlega talað af
minni hálfu, þótt veruleikinn blasti
við öllum og spáin hefði síðar raun-
gerst.
Tilraunir stjórnvalda til að örva ís-
lenska hagkerfið hafa heppnast vel.
Umfangsmikill stuðningur við fólk og
fyrirtæki hefur minnkað höggið af
niðursveiflunni og fjármunir sem áð-
ur fóru úr landi verið notaðir innan-
lands. Verslun af ýmsu tagi hefur
blómstrað, spurn eftir þjónustu iðn-
aðarmanna verið sögulega há og
hreyfing á fasteignamarkaði mikil.
Innlend framleiðsla hefur gengið vel
og með auknum opinberum fjárveit-
ingum til nýsköpunarverkefna,
menningar og lista hefur fræi verið
sáð í frjóan svörð til framtíðar. Krefj-
andi og fordæmalausir tímar hafa því
ekki eingöngu verið neikvæðir, þótt
vissulega eigi margir um sárt að
binda vegna atvinnumissis, veikinda
og jafnvel dauðsfalla af völdum veir-
unnar. Hugur minn er hjá þeim og ég
vona að viðsnúningurinn sem blasir
nú við færi þeim gæfu.
Ísland hefur tryggt
sér bóluefni
Baráttunni við kórónuveiruna er
ekki lokið. Öll hagkerfi heimsins eru
löskuð eftir ár mikilla efnahagsáfalla.
Þjóðir heims munu því keppa sem
aldrei fyrr um hylli frumkvöðla, fjár-
festa og ferðamanna, þar sem mark-
miðið er að skapa velsæld fyrir þegn-
ana. Fremst í verkefnaröðinni er þó
að tryggja heilbrigði fólks, sem er for-
senda þess að líf færist aftur í fyrri
skorður. Líkt og annars staðar er
undirbúningur bólusetningar hafinn
hérlendis, þar sem forgangshópar
hafa verið skilgreindir og skipulag er í
vinnslu. Ísland hefur tryggt sér að-
gang að ofangreindu bóluefni, en jafn-
framt verður áhugavert að fylgjast
með þróun tveggja til þriggja annarra
bóluefna sem eru álíka langt komin í
þróunarferlinu og efnið sem vakið
hefur athygli undanfarna daga.
Mesta öldurótið er næst landi
Á undanförnum níu mánuðum hef-
ur þjóðin sýnt mikla seiglu og sam-
hug. Siglingin hefur verið löng og
ströng, en nú sjáum við til lands og
getum leyft okkur að líta björtum
augum fram á við. Við slíkar aðstæður
er brýnna en orð fá lýst að halda ein-
beitingunni, enda veit fiskiþjóðin að
brimið er mest næst landi – þar sem
blindsker geta gatað þjóðarskútuna
og valdið ómældu tjóni ef ekki er farið
varlega. Það látum við ekki gerast,
heldur ætlum við að standa saman og
muna að leikinn þarf að spila til enda.
Eftir Lilju Dögg
Alfreðsdóttur » Líkt og annars stað-
ar er undirbúningur
bólusetningar hafinn
hérlendis, þar sem for-
gangshópar hafa verið
skilgreindir og skipulag
er í vinnslu.
Lilja Dögg Alfreðsdóttir
Höfundur er mennta- og
menningarmálaráðherra.
Von kviknar með bóluefni
Við sem búum á
höfuðborgarsvæðinu
hugsum ekki bara um
það sem eitt atvinnu-
svæði, heldur í raun
sem eitt búsetu- og
þjónustusvæði. Á höf-
uðborgarsvæðinu er
fjölbreytt atvinnulíf,
menningarlíf og mann-
líf sem við öll njótum,
þvert á hreppamörk.
Við nýtum líka
útivistarsvæðin saman.
Reykvíkingar eða
Garðbæingar stoppa
ekki við bæjarmörkin í
Heiðmörk og segja
„hingað og ekki
lengra“.
Sveitarfélögin sem
hér eru þurfa að taka
stærri skref til þess að
koma til móts við þenn-
an veruleika. Það eru
mörg sóknarfæri í
slíku samtali, bæði fyr-
ir íbúa og atvinnulífið.
Á aðalfundi Sambands
sveitarfélaga á höfuð-
borgarsvæðinu í gær lagði ég til að
byrjað yrði á að skoða hvernig sveit-
arfélögin geti aukið þjónustu við
íbúa og opnað þau gæði sem við þeg-
ar bjóðum fyrir fleirum með því að
bjóða upp á aðgangskort, þvert á
sveitarfélög, fyrir sundlaugar,
menningarhús og bókasöfn.
Höfuðborgarkort
Höfuðborgarbúar njóta nú þegar
menningar og sundlauganna þvert á
sveitarfélög og geta fengið bækur
lánaðar á milli bókasafna í gegnum
bókasafnakerfið Leitir. En þeim er
ekki gert auðvelt fyrir. Ég hef trú á
að fleiri myndu kaupa aðgangskort
sem myndi gilda fyrir allt höfuð-
borgarsvæðið, frekar en einungis í
einu sveitarfélagi. Með slíkri sam-
vinnu erum við augsýnilega að auka
þau gæði sem í kortunum felast.
Fyrir svona samvinnu þarf ekki að
ganga mjög langt. Það þarf ekki að
sameina öll sveitarfélögin í eitt risa-
sveitarfélag, þar sem hátt í tveir
þriðju íbúa landsins myndu búa. Það
þarf ekki heldur að stofna enn eitt
byggðasamlagið með stjórnum og
flókinni stjórnsýslu.
Rekstur sundlauganna,
menningarhúsanna og
bókasafnanna yrði enn
í höndum hvers sveit-
arfélags fyrir sig.
Það eru fordæmi
fyrir sundlaugar
Við höfum fordæmi
fyrir samstarfi á öllum
þessum sviðum. Mörg
sveitarfélög hafa t.a.m.
gert samning við eina
líkamsræktarstöð og
hafa korthafar hennar
einnig aðgang að sund-
laugum, þvert á sveit-
arfélög. Ef hægt að
gera slíkan samning
við einkaaðila, þá hljóta
sveitarfélögin líka að
geta gert samstarfs-
samning sín á milli.
... og menningarhús
Það er verið að skoða
stofnun áfangastofu
fyrir höfuðborg-
arsvæðið samkvæmt
sóknaráætlun SSH og
nýrri ferðamálastefnu
Reykjavíkur. Góð
reynsla er af því að bjóða upp á eitt
„borgarkort“ fyrir ferðamenn, þar
sem innifalinn er aðgangur að öllum
menningarhúsum Reykjavíkur, sem
hægt væri að útvíkka fyrir allt
höfuðborgarsvæðið. Slíkt samstarf
væri hægt að útvíkka enn frekar til
að ná líka til íbúa höfuðborgarsvæð-
isins.
... og bókasöfn
Bókasöfnin okkar eru að þróast í
takt við nýja tíma og bjóða upp á
mun meira en bara bækur. Bóka-
söfnin eru að verða staðir til að koma
saman, skapa, grúska, halda fundi
og læra eitthvað nýtt. Það er ekkert
sem segir að þau sem nýta sér þess-
ar þjónustu bókasafnanna, eins og
saumaklúbbar eða vinahópar, þurfi
að búa í sama sveitarfélagi.
Með því að opna þessi aðgang-
skort, þvert á sveitarfélögin á höf-
uðborgarsvæðinu, er hægt að ein-
falda líf íbúa, auka valfrelsi þeirra og
bæta upplifun.
Eftir Þórdísi Lóu
Þórhallsdóttur
» Á aðalfundi
Ssh í gær
lagði ég til
aukna þjónustu
við íbúa með að-
gangskortum,
þvert á sveit-
arfélög, fyrir
sundlaugar,
menningarhús
og bókasöfn.
Þórdís Lóa
Þórhallsdóttir
Höfundur er formaður borgarráðs og
oddviti Viðreisnar.
Innan
þjónustusvæðis