Morgunblaðið - 14.11.2020, Qupperneq 53

MENNING 53
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. NÓVEMBER 2020
Kristín Heiða Kristinsdóttir
khk@mbl.is
„Ég hef sjaldan skemmt mér eins
vel við að skrifa bók eins og þessa.
Aðalpersónan Þorgerður er ramm-
heiðin og fyrir vikið fer ég alla leið
inn í heiðnina í gegnum hennar
upplifanir. Í seiðnum förum við al-
veg niður til Heljar, í undirheim-
ana,“ segir Vilborg Davíðsdóttir
rithöfundur sem nýlega sendi frá
sér skáldsöguna Undir Yggdrasil.
Sagan er úr sama sagnabrunni og
Vilborg sótti í þríleik sinn um Auði
djúpúðgu.
„Þorgerður, aðalpersónan í nýju
bókinni, er sonardóttir Auðar, en
þótt hún komi aðeins fyrir sem
unglingur í síðasta bindinu í þrí-
leiknum um Auði þá er þetta samt
alveg sjálfstæð saga. Fólk þarf
ekki að hafa lesið neina af Auðar-
bókunum til að njóta þess að lesa
þessa. Hér er Þorgerður fullorðin
kona sem er í ástlausu hjónabandi
og á þá þrá heitasta að verða völva.
Hún verður fyrir miklum áföllum
og í gegnum þau auðnast henni að
finna leið inn í heim völvunnar.
Leið hennar liggur frá Íslandi og
til Noregs og Jamtalands en síðan
alla leið austur til Kúrlands, sem er
Lettland nútímans. Þangað fór ég
2018 til þess að anda að mér sögu-
sviðinu þar. Bókin snýst auk ann-
ars um barnsmissi og sorg, en líka
seiðgaldur sem ég hef lengi verið
heilluð af,“ segir Vilborg og bætir
við að í nýju bókinni fjalli hún líka
um hvað gerist þegar móðir mynd-
ar ekki tengsl við börn sín.
„Hvernig bregðast foreldrar við
ef þeim finnst börnin þeirra hafna
sér? Hafna þeir þeim á móti? Það
er snúið að vera foreldri, það
þekkja allir sem eiga börn, og það
getur orðið rof í tengslamyndun
milli foreldris og barns. Þannig
hefur það verið á öllum tímum.
Þorgerður eignast tvíbura þegar
hún er mjög ung, glímir við það
sem í dag er kallað fæðingar-
þunglyndi og fókusinn í sögunni er
á þessari konu og hennar nánasta
fólki, sérstaklega yngsta barninu,
óskabarninu Þorkötlu, þótt vissu-
lega sé stórt persónugallerí í bók-
inni.“
Yfirnáttúran allt umlykjandi
Vilborg segir að það hjálpi henni
mikið við skrif frá sögulegum tíma
að hún hafi mjög lengi verið með
annan fótinn inni í hinum forna
heimi.
„Fyrir vikið þekki ég heiðnina af-
skaplega vel. Ég hef alltaf í huga
við skrifin að í heiðni eru skorð-
urnar allt aðrar en okkar í nútíman-
um. Yfirnáttúrulegi heimurinn var
jafn raunverulegur fyrir fólk þá eins
og útvarpsbylgjur og þráðlaus blá-
tönn, eru fyrir okkur í dag. Við vit-
um að þetta er þarna þótt það sé
ósýnilegt og að sérfræðingar skilja
þetta, þótt við gerum það ekki sjálf.
Yfirnáttúran var allt umlykjandi í
heiðni og sumir gátu farið inn í aðra
heima, völvur og seiðfólk. Mér
finnst rosalega gaman að draga upp
þessa veröld þar sem heimstréð
Yggdrasill gnæfir yfir og undir rót-
um þess býr mannfólkið, guðirnir
og dauðagyðjan Hel. Ég reyni að
smíða þetta þannig að fólk taki
helst ekki eftir fróðleiknum sem
verður að fylgja svo þetta verði trú-
verðugt því sagan sjálf, framvinda
hennar og persónusköpunin, skiptir
mig langmestu.“
Einelti, ofbeldi og mansal
Vilborg hefur verið iðin við að
draga konur fram í dagsljósið úr
fornsögunum okkar, enda hallar á
konur þar.
„Ég hef yfirleitt alltaf verið með
konur sem aðalpersónur í öllum
mínum sögum, vegna þess að Ís-
lendingasögurnar og öll okkar saga
fram á okkar tíma eru langoftast
sögur um karlmenn og skráðar af
karlmönnum. Það er ótrúlega margt
sem ekki er sagt af hvunndagslífinu
þar, því það eru helst átök karla
sem þykja frásagnarverð. Í þessari
nýju sögu um mæðgurnar Þorgerði
og Þórkötlu er ég reyndar með ör-
lagavald sem er karlkyns, en í hans
sögu er ég líka að fjalla um
grimmdarlegt einelti, sem hefur
alltaf verið til. Fleiri efni sem
brenna á okkur í dag, eins og kyn-
ferðislegt ofbeldi gagnvart börnum
og mansal, eru líka til umfjöllunar.
Ég tek á ýmsum málum sem eru al-
gerlega tímalaus, því manneskjan
er alltaf söm við sig á öllum tímum.
Við erum tilfinningaverur og göng-
um í gegnum ástir, sorgir og erf-
iðleika. Hvernig við leysum úr þeim
er svo mismunandi eftir því í hvaða
veröld við búum, hvort sem það er
tuttugasta og fyrsta öldin eða sú tí-
unda.“
Nýtir eigin reynslu í sögunni
Þegar Vilborg er spurð hvort hún
fari alveg inn í sál manneskju sem
hún gæðir lífi í skáldsögu, hvort hún
reyni að skilja hana og vera hún;
svarar hún því til að í öllum sögu-
persónum sé væntanlega svolítill
þráður úr höfundi sjálfum.
„Til að skapa manneskju á prenti
sem á að lifna við fyrir lesendum, þá
verður höfundur að gefa af sjálfum
sér. Höfundur verður að hafa sam-
kennd með persónu sem hann skap-
ar. Við erum öll að glíma við það að
reyna að gera okkar besta, en við
erum samt með ýmsar takmarkanir
og fólk er markað af eigin lífi. Ég
nýti vissulega mína eigin reynslu og
eflaust munu einhverjir lesendur
sjá í sorg sögupersóna eitthvað sem
þeir kannast við úr bókinni minni,
Ástin, drekinn og dauðinn, um ást-
vinamissi og eigin sorg. Ég er líka
móðir og dóttir og ég á fimm systk-
ini og flókin og viðkvæm systkina-
sambönd þekkja flestir. Þorgerður
á fimm systur og einn bróður og þar
er stundum togstreita. Fólk getur
speglað sig í þessu öllu sem varðar
mannlega tilveru og tilfinningar.
Mér finnst þessi glíma heillandi, að
fá lesandann til að stíga inn í heim
framandi tíma og trúar og upplifa
þannig að hann trúi því sem þar fer
fram. Og skilji það. Skilji að þetta
snýst allt um hvað í því felst að vera
manneskja.“
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Skáld Vilborg segir að það hjálpi sér við skrif frá sögulegum tíma að hún hafi mjög lengi verið með annan fótinn
inni í hinum forna heimi. „Ég hef í huga við skrifin að í heiðni eru skorðurnar allt aðrar en okkar í nútímanum.“
Manneskjan er alltaf söm við sig
 Vilborg Davíðsdóttir sendir frá sér nýja skáldsögu þar sem hún tekur á ýmsum málum sem eru
algerlega tímalaus  „Höfundur verður að hafa samkennd með persónu sem hann skapar“
Sýning á vatnslitaverkum eftir
Tolla Morthens verður opnuð í
Þulu, gallerínu við Hjartatorg við
Laugaveg, í dag, laugardag, klukk-
an 14. Sýninguna kallar Tolli
„Landflæði“. Sökum fjöldatak-
markana verður tæknin nýtt og
opnuninni streymt á Facebook-síðu
Þulu.
Samkvæmt tilkynningu er meira
en áratugur síðan Tolli sýndi síðast
vatnslitaverk. Tolli segir mynd-
irnar hafa verið málaðar „yfir sum-
ar og haust á Íslandi 2020. Vatnið í
myndirnar kemur úr lækjum, ám
eða vötnum og tjörnum sem liggja
næst viðfangsefninu. Birtan og
skuggar árstíðanna er sú áskorun
sem ég tekst á við. Það er gaman að
læra á samspil pappírsins og vatns-
ins við gerð myndanna, að finna að
það ræður för.“ Í tilkynningunni
kemur fram að sala og sýning á
verkunum verði eingöngu í gegn-
um netið í dag en eftir það verður
hægt að skoða sýninguna í Þulu, frá
miðvikudegi til sunnudags kl. 14 til
18. Þá kemur út vegleg sýningar-
skrá.
Tolli sýnir ný vatnslitaverk í Þulu
Morgunblaðið/Ófeigur
Listamaðurinn Tolli sýnir nú vatnslitaverk
eftir langt hlé á verkum í þeim miðli.
Ný plata Ólafs
Arnalds, Some
kind of peace,
sem kom á mark-
að fyrir viku,
stökk beint í 17.
sæti breska vin-
sældalistans, en
er það í fyrsta
skipti sem plata
með tónlist hans
fer inn á topp 40-listann þar í landi.
Þá valdi ein framsæknasta út-
varpsstöð Bretlands, BBC 6 Music,
Some kind of peace sem plötu dags-
ins og hin þekkta plötubúð Rough
Trade valdi hana sem plötu mán-
aðarins.
Gagnrýnendur margra breskra
miðla hafa fjallað um plötuna og
lofað gripinn, sagt tónlistina til að
mynda afar fagra, viðkvæmnislega
og hugvekjandi.
Í tilkynningu frá Öldu Music seg-
ir að góður árangur plötunnar á
vinsældalistanum, með ósunginni
nýklassískri tónlist, veki athygli.
Þar keppir hún meðal annars við
tónlist listamanna á borð við Billie
Eilish, Elton John og Harry Styles.
Plata Ólafs beint á breska listann
Ólafur Arnalds
Viðarhöfða 1, 110 Reykjavík | Sími 566 7878 | rein.is
Dekton þolir mikinn hita. Það má setja heita potta og pönnur
beint á steininn án þess að eiga það á hættu að skemma hann.
Dekton er algjörlega öruggt gagnvart blettum.
Blettaþolið SýruþoliðHögg- og
rispuþolið
HÁTT
HITAÞOL