Skólavarðan - 2017, Blaðsíða 35

VOR 2017 35
Ársins 2010 verður hér á Íslandi einna helst
minnst fyrir eldgosið í Eyjafjallajökli sem
vakti heimsathygli fyrir að trufla þúsundir
flugferða um Evrópu og raunar víðar. En
á sama tíma og ógnarstór gosmökkurinn
gnæfði yfir Suðurlandi unnu tuttugu og sex
grunnskólanemendur í bænum Blackawton
í Bretlandi hörðum höndum að „lítilli“
vísindarannsókn sem átti eftir að vekja
meiri athygli en nokkuð þeirra átti von á.
Í grunninn gekk rannsóknin út á að kanna
hvort býflugur væru gáfaðar. Til að komast
að því ákváðu nemendurnir að kanna hvort
flugurnar gætu leyst ákveðnar þrautir.
Allar voru þrautirnar fremur einfaldar,
allavega á mælikvarða okkar mannanna.
Fimm flugur voru settar í kassa og í kass-
anum var spjald með nokkrum hringjum,
grænum, gulum og bláum á lit. Sykurvatni
var komið fyrir á nokkrum hringjanna eftir
ákveðnu mynstri sem breytt var tvisvar
meðan á rannsókninni stóð. Markmiðið var
að kanna hvort flugurnar myndu átta sig á
samhenginu. Hér er óhjákvæmilegt að vitna
beint í grein sem nemendurnir skrifuðu um
rannsóknina til að greina frá helstu niður-
stöðum sem voru; Bees—seem to—think!
eða býflugur virðast hugsa!
Það var greinin sem nemendurnir
skrifuðu sem að endingu vakti athygli
á þessari áhugaverðu rannsókn, en svo
fór að hún var ritrýnd og í kjölfarið birt
í vísindaritinu „Royal Society’s Biology
Letters“. Einn höfundanna, Amy O‘Tool,
var á þessum tíma tíu ára gömul. Hún var
meðal þeirra nemenda sem höfðu verið valin
til að leiða rannsóknina og varð þarna ein
yngsta manneskjan í sögunni til að fá birta
eftir sig ritrýnda grein í vísindatímariti. Ekki
lítið afrek það, sérstaklega þegar horft er til
þess að áður en Amy tók þátt í rannsókninni
hafði hún ekkert sérstaklega mikinn áhuga
á slíkum rannsóknum, eða vísindum yfir
höfuð.
Breytinga er þörf
Einhver lesandi Skólavörðunnar gæti nú
spurt af hverju hér er verið að fjalla um sjö
ára gamla rannsókn og vísindagrein breskra
grunnskólabarna. Ástæðan er að áðurnefnd
Amy O‘Tool hefur frá því að greinin birtist
ferðast um heiminn og talað um vísinda-
kennslu og hvernig þær kennsluaðferðir
sem notaðar eru virðast fæla stúlkur frá því
að leggja ákveðnar greinar fyrir sig. Hún
talar í fyrirlestrum sínum um nauðsyn þess
að breyta kennsluháttum og að vekja þurfi
kennara til umhugsunar um málið. Amy
var hér á landi á dögunum í tengslum við
Málþing um náttúrufræðimenntun, en það
fór fram í húsnæði Menntavísindasviðs HÍ
dagana 31. mars og 1. apríl. Við það tækifæri
fékk útsendari Skólavörðunnar tækifæri til
að setjast niður með henni og við byrjuðum
á að ræða rannsóknina.
„Ég fékk þarna tækifæri til að kynnast
því hvernig raunverulegar rannsóknir eru
gerðar og um leið hvernig vísindamenn
vinna, í stað þess að þurfa að lesa um það
í kennslubókum. Vegna þess að kennslan
byggði á verkefnum og þátttöku nemenda
voru okkur ekki sett nein mörk eða fyr-
irfram ákveðnar væntingar, sem er afar
ólíkt hefðbundinni vísindakennslu þar
sem námið miðast við að undirbúa nem-
endur fyrir það að standast próf. En þarna
uppgötvaði ég að vísindi eru ekki það sem
ég læri í skólanum, heldur gefa þau þér
færi á að rannsaka hluti og prófa þig áfram
með það að markmiði í rauninni að breyta
heiminum. Eitt af því sem ég hef áttað
mig á er að mjög margt uppgötvast í raun
fyrir mistök. Dæmið sem ég nota oft er af
„olíunni“ WD40, en nafnið er dregið af því
að efnið uppgötvaðist í fertugustu tilraun við
að fullkomna uppskriftina. Þannig að það að
gefast ekki upp, sætta sig við mistök, halda
áfram að rannsaka og prófa sig áfram er afar
mikilvægt,“ segir Amy.
Býflugurnar kveiktu áhuga
Lítill möguleiki sé hins vegar á því í
hefðbundnu námi, sem hún telur eina
ástæðu þess að fáar stúlkur velji að leggja
fyrir sig vísindagreinar í skóla. „Þegar horft
er á breska skóla á landsvísu kemur í ljós að
kynjahlutföll í námsgreinum sem tengjast
vísindum eru alltaf svipuð, þ.e. strákarnir
eru um 90% á móti 10% stúlkna. Þarna er
greinilega pottur brotinn og það er einhver
ástæða fyrir því að stúlkur leita ekki í þessi
fög. Eftir að ég áttaði mig á þessu settist ég
niður og spurði sjálfa mig – af hverju elska
ég vísindi? Svarið var að rannsóknin um
býflugurnar kveikti þennan áhuga og mín
niðurstaða er því að ef við getum breytt
kennsluháttum þá getum við vakið áhuga
mun fleiri stúlkna en áður á vísindum. Ég
settist í framhaldi niður með nokkrum
kennurum og spurði þá hvort ég væri á
réttri leið með þetta, hvort þeir væru mér
sammála. Þeirra svar var já, að vegna þess
hversu litla möguleika kennarar hefðu á að
leyfa nemendum að taka þátt í verkefnum
og prófa sig áfram, þá vekti námið ekki
áhuga stúlkna. Þær leituðu því á önnur mið
og veldu frekar fög á borð við listir, vefnað
o.s.frv. Það er þetta sem ég vil vekja athygli
á.“
Takmarkað svigrúm
Vonastu til að fyrirlestrarnir þínir og sú
staðreynd að þú ert að segja frá þinni
reynslu muni breyta menntakerfinu?
„Já, ég er klárlega að vonast eftir því að
menntakerfið breytist en ég geri mér engar
grillur um að fyrirlestrarnir mínir geri það
einir og sér. En ég er að vonast til að vekja
athygli á málinu með því að ræða þessi
mál hvar og hvenær sem ég hef tækifæri til
þess. Þó ég breyti kerfinu ekki sjálf get ég
sagt kennurum frá minni reynslu og þeirri
skoðun minni að það sé lögð alltof mikil
áhersla á að undirbúa nemendur fyrir próf.
Það hefur líka áhrif á kennara sem vegna
þessa hafa ekki tækifæri á að vera skapandi
og hvetja nemendur til dáða. Ég var einmitt
að tala við eðlisfræðikennarann minn á
dögunum, þann sem stóð að baki býflugna–
rannsókninni, og hann tók undir þetta.
Hann sagðist hafa metnað til að hvetja
nemendur til dáða og vekja áhuga þeirra
með beinum hætti á eðlisfræði. Hann hefði
einmitt upplifað það sjálfur að til þess væri
alltof lítið svigrúm í skólakerfinu og að því
þyrfti að breyta.“
„Þarna uppgötvaði ég
að vísindi eru ekki það
sem ég læri í skólan­
um, heldur gefa þau
þér færi á að rann­
saka hluti og prófa þig
áfram.“