Vinnan - 01.12.1946, Blaðsíða 40

byrgist atgjörðir sínar og konungsins fyrir þing-
inu á íslandi, þó svo, að einn af stjórnarmönnum
ævinlega sé í Kaupmannahöfn hjá konungi.“
í nóvember 1848 hóf blaðið Þjóðólfur göngu
sína. I ávarpsorðum blaðsins segir, að nú séu
raddirnar utan af hafinu að reyna að vekja oss
af dvala hugsunarleysis og hirðuleysis um þjóð-
erni vort og láta sér annt um að glæða hjá oss
þjóðlegan anda. Blaðið fagnar Nýjum félagsrit-
um og boðskap þeirra:
„Þar hljómar rödd þess nranns, sem segir oss
því nær skýlaust, að nú sé dagur hjálpræðisins,
nú sé kominn hinn hentugi tími, að vér skulum
því vakna og þekkja vorn vitjunaríma. Og þessi
röddin hún vekur oss til íhugunar í þeim málefn-
um, sem í tímanlegu tilliti eru nú mest varðandi
fyrir land og lýð, en það er þjóðleg stjórn fyrir
land vort og frjálsleg verzlunarviðskipti við aðrar
þjóðir.
Almenningsálitið megnar allt! Það kveður svo
að orði við sjálfan konunginn: vér sleppum þér
ekki fyrr en þú blessar oss!
Lengi urðu íslendingar að vísu að bíða eftir
blessunarorðum konungs, en Jón Sigurðsson
hafði allra manna mest innrætt og kennt þjóðinni
þrautseigju og biðlund, þegar á móti blés. Svo
orti Stefán G. Stephansson um Jón:
Okkar gæfumesta mann,
metum við nú hann, sem vann
þjóð, sem átti ekkert vald,
ádrátt launa, tign né gjald.
Sögu hennar, lög og lönd
leitaði uppi í trölla hönd.
Tók frá borði æðstan auð:
ástir hennar, fyrir brauð.
Honum juku þrautir þrek,
þrekið, sem að aldrei vék.
Hans það var að voga bratt,
vita rétt og kenna satt.
Miklar Jón vorn Sigurðsson
sérhver fullnægð þjóðarvon.
Hann, svo stakur, sterkur, hár,
stækkar við hver hundrað ár.
Dýran hjör og hreinan skjöld
hér er að vinna á hverri öld
hans, sem að aldrei undan vék
eða tveimur skjöldum lék.
Bjóðist einhver okkur hjá
ástsæld hans og tign að ná,
holla vild og mátt þess manns
mælum nú á varðann hans.
Sá skal hljóta í metum manns
mildingsnafn síns föðurlands,
sem þvi keypti frelsið, féð
fátækt sinni og stríði með.
ísland lætur svanna og svein
segja við hans bautastein:
Þessi styttan okkar er
eini konungsvarðinn hér.
Febrúarbyltingin og frelsishreyfingar Evrópu
orkuðu meir á íslenzku þjóðina, en menn gera
sér almennt ljóst. Skyndilega brugðu íslendingar
blundi og tóku að búast til langvinnrar sjálfstæð-
isbaráttu, sem nú er nýlokið. Þegar í upphafi
þessarar baráttu var stefnt að því marki, að ísland
fengi fullt sjálfsforræði. Sumarið 1851 var boðað
til fundar á Þingvelli og þar var samþykkt ávarp
til íslenzku þjóðarinnar, sem telja verður stefnu-
skrá hennar á þessum árum. Þar segir svo:
„Það er álit vort og full sannfæring, að sam-
bandið milli íslands og Danmerkur geti orðið ís-
landi heillavænlegt, ef réttum grundvallaratriðum
er fylgt í lögum sambandsins og stjórn landsins.
Fundurinn álítur að byggja þurfi stjórnarreglur
íslands á þessu:
Eftir hinum forna sáttmála milli feðra vorra
og Noregskonunga er ísland þjóð sér í lagi með
fullu þjóðerni og þjóðréttindum og frjálst sam-
bandsland Danmerkur, en ekki partur úr henni,
hvorki nýjenda né unnið með lierskildi.
ísland er bæði of fjarlægt og of ólíkt Dan-
mörku til þess að geta átt þjóðstjórn saman við
hana. Fundurinn álítur, að öll sú stjórnarathöfn
þeirra mála, sem sér í lagi eða að aðalatriðunum
til snerta ísland verði að eiga aðalaðsetur í land-
inu sjálfu, þrír séu þeir æðstu stjórnarherrar
landsins, og hafi hver ábyrgð á stjórn sinni; svo
viljum vér hafa jarl yfir oss eins og fyrri. Alþingi
hafi öll þau réttindi, sem þjóðþing hafa þar sem
er takmörkuð konungsstjórn, þ. e. löggjafarvaldið
í sameiningu við konung, ráð á landstekjum og
útgjöldum öllum og rétt á að líta eftir, hvernig
stjórnarathöfnin (stjórnar- og framkvæmdarva’ '
ið) fer fram í landinu. Erindreka þarf landið að
eiga í Danmörku milli konungs og hinnar ís-
lenzku stjórnar.
Það vill fundurinn að fjárhagur íslands sé sér
í lagi og að ísland gjaldi að sínum hluta árlega til
almennra ríkisnauðsynja að tiltölu.“
r " \
VERKAMEMN!
Sendið Vinnunni greinar um áhugamál
ykkar.
V__________________________________________)
346
VINNAN