Vinnan - 01.12.1946, Blaðsíða 41

Vetrarlandslag
+ + + ± + + + + + + + + + + * +
En hinar brattstígu vonir þjóðarinnar brugðust
fljótlega, og kröfum hennar til þjóðlegs sjálfsfor-
ræðis var ekki sinnt. Þegar fulltrúarnir á þjóð-
fundinum 1851 vildu ekki aðhyllast innlimunar-
frumvarp Danastjórnar, en héldu í meginatriðum
fast við kröfur, sem sagðar voru hér áðan, var
þjóðfundinum hleypt upp. íslendingar höfðu
gert sér rniklar vonir um fund þenna, er þeir
mættu ræða frjálslega unr stöðu íslands í ríkinu.
Eftirvæntingu þjóðarinnar er vel lýst með þess-
um orðurn Hannesar Stephensen, hins skelegga
málsvara íslenzkra landsréttinda, er hann mælti á
þjóðfundinum:
,,Hann er þá runninn upp þessi dagur, er vér í
fyrsta sinn eftir langan aldur megum lrugsa unr
sjálfa oss. Sæll veri þessi dagur, og allir slíkir dag-
ar eftirleiðis! “
En dýrðin stóð ekki lengi. Hinn 9 .ágúst 1851
sleit konungsfulltrúi fundinum.
Konungsfulltrúi lauk ræðu sinni er hann sleit
fundi á þessa leið:
Til að baka landi þessu fleiri óþarfa útgjöld en
orðið er, finn ég alls ekki ástæðu, og nrun ég því,
samkvænrt þeinr myndugleika, sem vor allra mild-
asti konungur hefur gefið nrér til þess, og sem ég
hef lagt fyrir fundinn, nú þegar enda fund
þennan. Og lýsi ég þá yfir í nafni konungs (J.
kand. Sigurðsson: Má ég biðja mér hljóðs til að
forsvara aðgerðir nefndarinnar og þingsins? For-
seti: Nei!) að fundinum er slitið.
J. kand. Sigurðsson: Eg mótmæli í nafni kon-
ungs og þjóðarinnar þessari aðferð, og ég áskil
þinginu rétt til að klaga til konungs vors yfir
lögleysu þeirri, sem hér er höfð í frammi.
Þá risu upp þingmenn og sögðu flestir í einu
hljóði:
Vér mótmælum allir!
Þótt mörgum féllist hugur, er svo fór um þjóð-
fundinn, fór því þó fjarri, að kjarkur forustu-
mannanna bilaði. Jón Sigurðsson skrifar 1852
einskonar víðsjá um sjálfstæðisnrál íslendinga
fram til þessa, þar segir svo:
„Margir segja: Það er hryggilegt að vera í
þessu volki og vita ekkert hvernig um sig fer!
Þar til svörunr vér, að vér erum alls ekki í nreira
volki nú, en þó vér hefðunr játað stjórnarfrum-
varpinu. Komi stjórnin með sama frumvarp get-
um vér játað því, neitað því eða stungið upp á
breytingum — eftir því sem oss virðist lrentugast,
eða látið hleypa þinginu upp í annað sinn. Konri
stjórnin með annað frumvarp, þá nrá fara eins að.
Konri hún með nýlendustjórnarfrumvarp, sem
helzt lítur út til nú, þá má það vera mikið hnött-
ótt, ef hvergi verður á því sá flötur, að vér getunr
látið það standa, á meðan vér skoðunr það, og
nrikið tindótt, ef vér getum lrvergi náð á því
handfesti. En ef vér náum í það, þá getunr vér lík-
lega konrið að Jrví breytinga atkvæðunr einhvers
staðar.“
Hin næstu 20 ár, er liðu frá slitum þjóðfundar-
ins kunnu að hernra frá nokkrum stjórnarfrum-
vörpum um stöðu íslands í ríkinu og fjárreiður
jress og skuldaskipti við Danmörku. Það konr
fram, sem Jón Sigurðsson hafði sagt, að á Jreinr
mátti finna einhvern flöt, svo að hægt var að
skoða þau, Jrótt ekkert þeirra fullnægði kröfum
Islendinga. Jón Sigurðsson segir svo unr stjórnar-
frumvarpið um stöðu íslands í ríkinu 1869:
„Frumvarp Jretta er í raun og veru ekki hænu-
fet til framfara nema menn hugsi sér hænur, sem
þykjast feta áfranr, en vappa reyndar í kring á
sama sorphaugnum og tína korn þau, er hús-
bóndi Jreirra stráir á hauginn við og við. Það get-
ur vel verið, að einstaka hæna finni góð korn,
því skal ég ekki neita. Kröfur þær, sem nefndin
hefur gjört, sýna vafalaust, að hún er á réttri
stefnu. Aðalatriðið er það, að hér er gerð réttar-
krafa, og hún er sannarlega á góðunr rökum
byggð. Það er alkunnugt, svo að ég taki aðeins
stólsgózin til dænris, að þau voru dregin inn í
VINNAN
347