Börn og menning - 01.09.2006, Blaðsíða 12

Börn og menning
Einar Áskell er búinn að gleyma Manga fyrir löngu.
En Mangi reiddist ekkert út af því.
Hann hvarf bara.
Enginn veit hvert hann fór.
Kannski til einhvers annars sem er leiður og einmana
og þarf á leynivini að halda ... ?
að vera sérlega vandaður pípureykingamaður
jafnvel fær um að láta tímann stöðvast í
nokkur augnablik meðan hann blæs frá sér
draumkenndum reykbólstrum.
Gátt inn í annað svið
Galdur margra bestu barnabóka, sem sumar
hverjar eru bestu bækur sem mér eru kunnar,
felst í því að sögusviðið er rofið. Heimur
bókanna er ekki lokaður heldur er í þeim
einhvers konar gátt sem leiðir yfir á annað
svið sem er hvorki af þeim heimi sem lýst
er í bókinni né heldur þeim heimi sem
lesendurnir lifa og hrærast í sjálfir. Ég held að
þetta séu gáttir sem gefi lesandanum von um
að hitta sögupersónurnar fyrir fyrr eða síðar.
Við getum tekið sem dæmi lok sögunnar
Bróðir minn Ijónshjarta þegar bræðurnir
Jónatan og Snúður stökkva út í myrkrið öðru
sinni: „Ég sá ekki djúpið fyrir framan mig en
ég vissi að það var þarna. Og ég þyrfti bara
að ganga eitt skref út í myrkið, þá væri allt
afstaðið. Það myndi ganga svo fljótt. [...] „Ó,
Nangilima! Já, Jónatan, já ég sé Ijósið! Ég sé
Ijósið."" Um leið og sögunni lýkur er gefið
fyrirheit um nýtt upphaf. Það sama er uppi
á teningnum í Karíus og Baktus: „Angakrílin
fundu engar holur, til þess að fela sig í.
Þeim var sópað burtu með tannsápu, vatni
og froðu. Ekkert þýddi um náð að biðja.
Enginn treysti þeim framar. Þeir duttu í
þvottaskálina, runnu f skólprörið og alla leið
út í stóra, stóra hafið." Það er e.t.v. síður
ákjósanlegt að hitta þá Karíus og Baktus
fyrir en hetjurnar Jónatan og Snúð en galdur
frásagnanna er engu síður áþekkur, Jónatan
og Snúður stökkva fram af hengiflugi í von
um að þeirra bíði annað ævintýraland. í
bókinni um Karíus og Baktus er einstaklega
glæsilegt að sjá hið stóra, stóra haf breiða
úr sér eftir að hafa lesið frásögn sem gerist
mest megnis í munnholinu á honum Jens.
í bókinni Hver bjargar Einari Áskeli? flytur
Einar Áskell í nýtt hverfi og hefur engan
til að leika sér við annan en leynivin sinn
Manga, sem er eins og hugur manns enda
ímyndaður. Einar Áskell eignast að endingu
áþreifanlegan vin, Viktor. Eftir að Einar
Áskell kynnist honum hefur hann ekki lengur
þörf fyrir Manga, hann gleymir honum
einfaldlega: „En Mangi reiddist ekkert út af
því. Hann hvarf bara. Enginn veit hvert hann
fór. Kannski til einhvers annars sem er leiður
og einmana og þarf á leynivini að halda...?"
Það má vera að Mangi hafi ekki reiðst en
ég hef aldrei getað fyrirgefið Einari Áskeli
þessi svik. Blekkingin er og verður besti vinur
mannsins. Það má vera að hún sé lítil vörn
gegn vatnsbyssum en það eru engir vinir eins
meðfærilegir og ósýnilegir vinir.
Mangi rýfur sögusvið sagnanna um Einar
Áskel. Honum er sleppt lausum út á óþekkt
mið. Mangi getur stokkið þó frammi fyrir
honum gapi kolsvart djúpið. Og hann getur
séð alla leið út yfir hið stóra, stóra haf þar
sem bræðurnir Karíus og Baktus róa inn í
sólarlagið í röndóttu tannburstaglasi.