Börn og menning - 01.09.2006, Blaðsíða 17

Einar Áskell ( mynd
15
I'inar Áskell vcrðnr aO linna lykilinn.
Hann llýtir sér upp í kofann til að leita.
Hann gáir alls staðar. Uppi í trcnu.
I pökkum og dósum. Niðri á túninu.
En hvernig sem hann leitar
finnur hann ekki lykilinn.
þar á, en þar er fjallað á beinskeyttan hátt
um afleiðingar stríðs og kveður við nokkurn
annan tón en í fyrri bókunum. En þegar á
heildina er litið eru sögurnar af Einari Áskeli
hversdagsleg ævintýri sem fela alltaf í sér
einhverskonar boðskap til þeirra sem lesa þó
að boðskapurinn sé sjaldnast yfírþyrmandi
á kostnað skemmtigildis eins og stundum
vill verða. Sögurnar eru hreinar og beinar,
frásögnin oftast línuleg, lítið um endurlit og
flakk í tíma og textinn skýr.
Myndirnar eru auðvitað órjúfanlegur hluti
af heildinni en það má samt segja að það sé
forvitnilegt misræmi milli texta og mynda.
Myndirnar eru alls ekki einhverskonar
eftirlíking af lífinu heldur er greinilega um
tilbúinn veruleika að ræða. Þar kemur ekki
síst til framsetningaraðferðin sem byggist á
klippimyndatækni. Með klippimyndatækni
er einhver hlutur tekinn í sundur og settur
saman aftur í nýrri mynd, nýr hlutur er búinn
til úr hinum gamla. Núorðið er nokkuð
algengt að myndlistarmenn beiti aðferðum
klippimyndatækninnar en hana má þó aðeins
rekja til upphafs tuttugustu aldarinnar og þá
þótti hún mikið nýnæmi, algerlega ný aðferð
til tjáningar fyrir myndlistarmenn. Kúbistar
og súrrelistar notuðu þessa aðferð til dæmis
mikið til að tjá sig um heim í upplausn
en þessar stefnur verða seint kenndar við
raunsæi og auðtúlkanlegt samhengi, að
minnsta kosti ekki í neinum hefðbundnum
skilningi. Heimssýnin var miklu fremur
framúrstefnuleg og brotakennd.
Raunsæi og áþreifanleiki
Teikningarnar í bókunum um Einar Áskel
eru frekar einfaldar útlínuteikningar, litirnir
eru skærir og oft afgerandi en þeir eru
hinsvegar notaðir sparlega, sérstaklega í
seinni bókunum. ( sumum teikningum eru
litir notaðir til að skapa nálægð og fjarlægð,
persónur í fjarlægð eru oft ekki í lit en Einar
Áskell og vinir eða fjölskyldumeðlimir sem
eru í forgrunni hverju sinni eru í lit. Myndirnar
eru einhvern veginn loftkenndar og tvívíðar
en oftast mjög skýrar eins og lesendur
kannast eflaust við. Inn í þennan hreina
myndheim er skeytt margskonar úrklippum
af Ijósmyndum, teikningum, mynstrum
og áferðum svo eitthvað sé nefnt en þó
verður klippitæknin sjaldnast yfirgnæfandi.
Tilfinningin er þó oft sú að það sé búið að
klippa heiminn í sundur og raða honum aftur
saman í þágu myndheímsins í bókunum. Oft
má reyndar túlka þetta bókstaflega þar
sem byggingarefni ýmiskonar sem kemur
við sögu í myndunum er iðulega myndað á
þennan hátt, spýtur sem verið er að byggja
úr eru Ijósmyndir af alvöru spýtum, efnið í
gardínum er Ijósmynd af alvöru efni o.s.frv.
Að þessu leyti má tengja myndheiminn
við raunsæi eða kannski öllu heldur við
áþreifanleika, hér kemst lesandinn í návígi
við áferðir heimsins sem hann kannast við
af eigin raun. Veröldina í bókunum um Einar
Áskel má þannig túlka sem áþreifanlega
endurgerð af einhverju tagi, samansafn
af kunnuglegum hlutum sem mynda nýja
heild.
í þessum heimi eru engir skuggar, það
er að segja í þeim skilningi að ekki er gerð
nein tilraun til að búa til þrívídd með Ijósi og
skuggum. Hér er Ijósið gulur litur og myrkrið
er Ijósblátt og gagnsætt. Reyndar er áhersla
mikil á gula og bláa tóna í bókunum um
Einar Áskel og kemur þar líklegast ekki til ást
höfundarins á litum sænska þjóðfánans, það
er líklegra að þessar litaáherslur séu notaðar
til að leggja áherslu á andstæður á einfaldan
hátt, hlýtt og kalt, Ijós og myrkur og þannig
mætti áfram telja. Hér notar höfundurinn
einfaldar táknhugmyndir sem börn eiga
væntanlega auðvelt með að tileinka sér.