Fræðaþing landbúnaðarins - 06.02.2004, Qupperneq 89

87
skógræktaraðgerðir til kolefnisbindingar og fleiri nytja. Langtímarannsóknir þar sem
fylgst er með framvindu í föstum reitum veita innsýn í þá ferla sem liggja að baki
framvindu og þróun vistkerfa (Rebele & Lehmann 2002) og með því að prófa
mismunandi inngrip og meðferðir er einnig hægt að læra nokkuð um hvemig hægt sé
að stýra framvindunni.
Hér á eftir munum við greina frá uppsetningu og skipulagi verkefnisins og gefa
nokkur dæmi um niðurstöður.
Rannsóknasvæði og -aðferðir
Rannsóknunum var valinn staður á Geitasandi á Rangárvöllum vegna þess að þar var
að finna stórt samfellt svæði sem var fremur gróðurlítið og virtist vera nokkuð
einsleitt. Yfirborðsgerð svæðisins er sandmelur með rofeinkunn 3 á norðausturhluta
svæðisins og 4 á suðvesturhlutanum (Ólafur Amalds, pers. uppl.). Gróðurfarið
einkennist af stijálum melagróðri. Landinu hallar til suðvesturs og er hæðarmunur
hæsta og lægsta hluta svæðisins um 30 m (Sölvi Þór Bergsveinsson 2000). Móhella er
undir öllu svæðinu og er dýptin niður á hana breytileg, einkum þar sem em ójöfnur í
landslagi. Á norðausturhluta svæðisins, sem er fremur flatt, var móhellan yfirleitt á
30-50 cm dýpi en á suðvestanverðu svæðinu var dýpi niður á móhelluna 0-90 cm
(Sölvi Þór Bergsveinsson 2000).
AIls vom lagðir út 40 femingslaga tilraunareitir á svæðinu og var hver reitur 1 ha eða
100 m á kant. Tilraunareitimir vom hafðir svona stórir til að líkja eftir raunverulegum
aðstæðum á uppgræðslusvæðum og til að draga úr jaðaráhrifum. Fjarlægð á milli reita
var að lágmarki 50-100 m til að draga úr hugsanlegum áhrifum meðferða hvor á aðra
og við staðsetningu reita var sneitt hjá miklum ójöfnum í landslagi. Reitimir ná yfir
svæði sem er tæplega 3 km langt frá norðausturs til suðvesturs og er rúmlega 1 km
breitt.
Tilraunameðferðir vom tíu og er þar um að ræða mismunandi samþættingu algengra
uppgræðsluaðgerða og gróðursetningar trjáa, mnna og belgjurta (sjá 1. töflu). Hver
meðferð var endurtekin fjómm sinnum og var meðferðum dreift tilviljanakennt á reiti
innan hverrar endurtekningar. Meðferðir 2-5 em dæmi um algengar aðferðir við
uppgræðslu lands, sem em þó gjarnan notaðar í mismunandi tilgangi. Meðferðir 6-8
prófa mismunandi líkön fyrir hlutverk fræuppsprettna af lykiltegundum við myndun
birki og víðikjarrs á röskuðu landi og meðferðir 9-10 prófa líkön af samþættingu
uppgræðslu- og skógræktaraðgerða með heilgróðursetningu.
Til mælinga á gróðurfari vom lagðir út fimm femingslaga 100m2 mælireitir innan
hvers 1 ha stórreits. Staðsetning mælireitanna var ákvörðuð með tilviljanatölum en
þeir máttu ekki vera nær jaðri stórreits en 5 m. Innan hvers mælireits vom lagðir út
sex 0,5 x 0,5 m smáreitir, einnig eftir tilviljanatölum. Tvö hom hvers smáreits vom
merkt með hælum þannig að hægt væri að mæla sömu smáreitina aftur og aftur.
Gróðurmælingar hafa verið gerðar í síðari hluta ágúst og fram í byrjun september ár
hvert en ekki hafa allar meðferðir verið mældar öll árin. í smáreitunum hefur þekja
mismunandi tegundahópa og yfirborðsgerða verið metin, auk þekju einstakra
háplöntutegunda, mosa og skánar. Einnig hafa háplöntutegundir sem ekki komu fyrir í
smáreitum verið skráðar í mælireit (100m2) og stórreit (1 ha).