Fræðaþing landbúnaðarins - 06.02.2004, Qupperneq 94

92
Þekja mosa og lífrænnar jarðvegsskánar var afar lítil í viðmiðunarreitum og í öðrum
meðferðum til að byija með en var sumarið 2003 komin í 2-3% í þeim meðferðum
sem borið hafði verið á (2. mynd). Yfirborð með skán eða þunnum mosa er hagstætt
fyrir landnám birkis, víðis, og ýmissa annarra tegunda á uppgræðslusvæðum (t.d.
Aradóttir 1991, Ása L. Aradóttir o.fl. 1999, Elmarsdóttir o.fl. 2003). Því má búast við
að í meðferðum þar sem þunnur mosi og skán hafa náð að myndast hafi skilyrði fyrir
landnám ýmissa háplöntutegunda batnað. Meiri tegundafjölda í meðferðum í
meðferðum sem borið hafði verið á en í viðmiðunarreitum (3. mynd) bendir til þess að
sú sé raunin. Þessi munur er einkum áberandi þegar litið er á minnsta mælikvarðann
(0,25 m2 smáreiti) en áhrifin komu ekki eins skýrt fram við mat á
tegundafjölbreytileika á stærri mælikvarða (3. mynd). Það má hugsanlega skýra með
því að Geitasandur er stórt svæði með tiltölulega fábreyttu gróðurfari og því sé
dreifing nýrra háplöntutegunda inn í stórreitina takmörkuð. Hins vegar má búast við
því að áhrif aðgerða á ijölda tegunda þegar litið er á smærri mælikvarða séu fyrst og
fremst vegna landnáms tegunda sem fyrir voru í stórreitunum.
Reitir með innlendum belgjurtum höfðu talsverða sérstöðu hvað varðar tegundafjölda,
vegna þess að í þeim voru nokkrar háplöntutegundir sem komu með belgjurtunum.
Belgjurtimar vom hnappdreifðar þar sem þær vom eingöngu gróðursettar í og við
birki- og víðieyjar (sex þyrpingar í hverjum reit) og vora ekki famar að dreifa sér neitt
þaðan. Því komu áhrif þessara aukategunda á meðaltegundafjölda aðeins fram á
stærsta mælikvarðanum (1 ha).
Veiði smádýra var mest í reitum sem höfðu fengið áburðargjöf og í meðferðum með
sáningum melgresis og annarra grastegunda (4. mynd). Jákvæð fylgni á milli fjölda
veiddra smádýra og gróðurþekju bendir til þess að heildarfjöldi smádýra fylgi
gróðrinum að einhveiju leyti eftir, sem má eflaust rekja til þess að í þeim reitum sé
meira um fæðu en í verr grónum reitum. Nokkur munur virðist hinsvegar vera á því
hvaða hópar era ríkjandi í mismunandi uppgræðslumeðferðum. Þannig vora t.d.
mítlar mjög áberandi í melgresis- og áburðarreitum. Tegundagreiningum smádýra era
hinsvegar ekki að fullu lokið og því er á þessu stigi ekki unnt að segja til um hvemig
tegundir dreifast á mismunandi búsvæði.
Lokaorð
Þegar era komin fram allmikil áhrif af uppgræðslu- og skógræktaraðgerðum í
tilrauninni á Geitasandi. Hins vegar er hér um að ræða langtímaverkefni sem er rétt að
hefjast. Mælingar sem hingað til hafa verið gerðar á tilraunareitunum gefa
vísbendingar um fyrstu áhrif aðgerðanna á plöntur og smádýralíf en einnig er fylgst
með jarðvegi svæðisins. Á næstu áram er fyrirhugað að leggja aukna áherslu á að
rannsaka vistfræðilega virkni og „þjónustu" í tilraunareitunum, svo sem í tengslum
við hringrás næringarefna, vatnsbúskap og kolefnisbindingu.
Rannsóknir sem þessar, þar sem prófaðar era á svo stóram skala mismunandi
uppgræðslu- og skógræktaraðgerðir í hefðbundnu tilraunaskipulagi með endurtekning-
um, era einsdæmi hér á landi og þótt víðar væri leitað. Búast má við að gildi
svæðisins vaxi með tímanum og að það nýtist bæði til að svara þeim spumingum sem
lagt var upp með í upphafi rannsóknanna og sem vettvangur fyrir fjölbreyttar aðrar
rannsóknir.