Fræðaþing landbúnaðarins - 06.02.2004, Síða 121

119
Sáðmagn
Með auknu útsæði vex hlutfall þeirra plantna sem deyja. Þetta á bæði við um illgresi
og nytjaplöntur. Þessu fylgir aukin samkeppni milli plantna og vöxtur hverrar plöntu
verður minni. Um það bil sami fjöldi illgresisfræja spírar hvort heldur sáð er miklu
eða litlu. Aukið sáðmagn dregur því úr hlutdeild illgresis, bæði þunga og fjölda
plantna. Fleiri plöntur deyja vegna samkeppninnar og þær sem lifa ná ekki sama vexti
og þegar rýmið er nóg. Meðalþungi nytjaplantnanna minnkar einnig með auknu
sáðmagni.
Þegar litlu er sáð lækkar meðalþyngd nytjaplantnanna óverulega þó að
sáðmagnið sé aukið, og uppskera á flatareiningu vex. Eftir því sem sáðmagnið er
aukið minnkar vöxtur hverrar plöntu og uppskera á flatareiningu hættir að aukast.
Þegar útsæðið er orðið mjög mikið minnkar uppskeran vegna mikilla þrengsla.
Hámarksuppskera fæst þó sáð sé mun meiru en mælt er með. Því fylgir þó aukin hætta
á að gróðurinn leggist, ef um gras eða kom er að ræða, þar sem stráin verða grennri og
veikari. Ef notaðir em illgresiseyðar gegn illgresi þarf minni skammta ef jafnframt er
þrengt að illgresinu með samkeppni vegna aukins sáðmagns.
í stað þess að auka sáðmagn nytjaplöntunnar hefur einnig verið prófað að sá
öðrum tegundum, t.d. belgjurtum, með nytjaplöntunum til að loka sverðinum betur.
Þetta þurfa þá að vera tegundir sem em linar í samkeppni við nytjaplöntumar en tefja
fyrir illgresinu.
Dreifing illgresis
Það er afar mikilvægt að vinna að því að takmarka dreifingu og framleiðslu
illgresisfræs. Strangar reglur gilda um hreinleika sölufræs af nytjajurtum. En það þarf
líka að huga að þessu heima á bæjunum. Opnar spildur sem ekki er sáð í geta framleitt
mikið af fræi fái illgresi að vaxa þar í friði. Fræið getur borist í aðrar spildur með
vindi eða öðmm leiðum auk þess sem fræforði viðkomandi spildna byggist upp. Það
þarf því að slá illgresi í opnum spildum eða eyða því með öðmm hætti. Dlgresi í
nýsánum túnum má einnig eyða með slætti en það verður að gerast á réttum tíma. Það
gefur auga leið að illgresið á auðveldar uppdráttar þar sem eyður em í sáningunni en
þar sem þétt er sáð. Það skiptir því miklu að slíkar eyður séu sem minnstar.
Töluverður hluti illgresisfræja liflr það að fara í gegnum meltingarveg búfjár og
dreifist því með búfjáráburði. Við viss skilyrði getur fræ þó drepist í tönkum þar sem
búfjáráburður er á fljótandi formi og sömuleiðis er hægt að drepa fræ með hita- eða
sýrumeðferð.
Sumar nytjaplöntur, t.d. bygg, em duglegar í samkeppni við illgresið og gefa
mikla uppskem þrátt fyrir samkeppni við það. Það er hins vegar galli að oft á tíðum
nær illgresið að framleiða mikið fræ í skugga byggsins. Það er því til mikilvægt að
standa þannig að ræktuninni að fræforði illgresis minnki frekar en hitt.
Sáðskipti
Skiptirækt eða víxlræktun er mikið stunduð í nágrannalöndum okkar. í því felst að
rækta ekki sömu tegund í akri mörg ár í röð. Þess í stað rækta menn nokkrar tegundir
til skiptis í hveijum akri. Hver tegund er þá ræktuð í eitt eða fá ár. Þetta hefur ýmsa
kosti, t.d. auðveldar þetta baráttu gegn illgresi og sjúkdómum.