Fræðaþing landbúnaðarins - 06.02.2004, Page 135

133
Uppskera
Sagamedica eða Heilsujurtir ehf. hafa keypt og unnið afurðir úr ætihvönn síðastliðin
Þrju ár. Fyrirtækið hefur fyrst og fremst nýtt hvannarfræ og hvannarblöð. Undanfama
mánuði hefur það einnig sýnt áhuga á hvannarrótum til frekari rannsókna á
efnainnihaldi þeirra.
Hvannarblöð
Hvannarblöð em uppskorin snemma, eða frá maí mánuði og fram í miðjan júlí.
Arferði hefur mikil áhrif á vöxtinn. Fyrst og fremst er sóst eftir fallega grænum og
hreinum blöðum. Mikilvægt er að vera vel búinn hönskum og góðum flíkum þannig
að vökvi blaðanna fari ekki á bert holdið við uppskerustörfin. Hvannarvökvinn er
mjög sterkur og getur brennt hold. Því verður einnig að varast að bera hanskana upp
að andliti og hársverði á meðan uppskerustörfum stendur og eftir þau!
Hvannarblöð em klippt þannig að sem minnstur hluti af stilk fylgi. Lítið af
virkum efnum finnast í stilkum plöntunnar og gerir erfiðara að þurrka hana. Ganga
þarf frá blöðum strax í þurrkun til að koma í veg fyrir mygluskemmdir.
Rannsóknir erlendis frá hafa sýnt fram á það að meiri blaðvöxtur verður ef
plöntumar em ræktaðar í svörtu plasti (Bertalan Galambosi, 1994). Þetta sýnir einnig
reynsla hér á landi. Árið 2002 var safnað um 900 kg af laufi og árið eftir um 5,5
tonnum. Hvort tveggja þurrkað hráefni.
Hvannarfrœ
Hvannarfræ em uppskorin á tímabilinu frá júlí og fram í október - allt eftir árferði.
Fræsveipimir em teknir þegar fræin em orðin mjög þrútin og farin að lýsast - verða
Ijósgræn. í flestu tilfellum er sveipurinn klipptur af rétt neðan undir hann, þannig að
sem minnstur stilkur fylgi. Síðan fer uppskeran í þreskingu og loks í þurrkun. Sumarið
2002 var safnað um 6 tonnum af fersku fræi og árið 2003 um 1,3 tonnum af þurrkuðu
fræi (Þráinn Þorvaldsson, munnl. 2004).
Hvannarrœtur
Lítil reynsla er af uppskem róta. Ljóst er þó að hún er best tekin seint að hausti,
septembcr til nóvember, þegar forðinn er sem mestur. Rótin hefur náð góðri stærð á
þriggja ára plöntum og eldri. Nota þarf skóflu eða álíka áhald til að taka upp rætumar,
sem em þykkar trefjarætur. Rætur hafa einungis verið uppskomar til frekari rannsókna
á efnainnihaldi þeirra.
Söfnunarstaðir
Sýnishom af hvönn hafa verið tekin víða um land og rannsökuð. Komið hefur í ljós að
efnasamsetning hvannar er misjöfn eftir landshlutum og vaxtarstöðum. í nokkmm
tilfellum hefur orðið að hætta við söfnun vegna þess að virkni hvannarinnar hefur ekki
verið nægileg. í upphafi var hugmyndin sú að fá bændur til að safna og þurrka
hvannarlaufið og síðan myndi Sagamedica kaupa hráefnið. Þetta reyndist ýmsum
takmörkunum háð einkum vegna erfiðleika við þurrkun. Einnig reyndist áhugi bænda
minni en ráð var fyrir gert. Árið 2002 var farin sú leið að ráða fólk, einkum bændur,
til starfa við hvannarskurð. Þá var hafin söfnun fræja og blaða í nágrenni Víkur í
Mýrdal og hafið samstarf við Ólaf Eggertsson og fjölskyldu á Þorvaldseyri um
þurrkun. Fram til þessa hafði þurrkun farið fram á Hvanneyri og hjá Ingólfi
Guðnasyni garðyrkjubónda í Engi í Laugarási. Á Þorvaldseyri prófaði Páll Ólafsson