Fræðaþing landbúnaðarins - 06.02.2004, Qupperneq 233

231
Áætlun um nýja úttekt á skóglendum á íslandi
Amór Snorrason og Bjarki Þór Kjartansson
Rannsóknastöð skógræktar, Mógilsá, IS-116 Reykjavík.
Inngangur
Kyoto bókuninn var undirrituð af ríkisstjóm íslands þann 23. maí árið 2002.
(Umhverfisráðuneytið 2003). Ráðuneyti landbúnaðar fer með bókhald gróðurhúsa-
lofttegunda vegna landnýtingar, breytinga á landnýtingu og skógræktar. Viðbrögð
ráðuneytisins við kröfum og leiðsögn frá hinu alþjóðlega umhverfi sem hefur með
loftslagsmál að gera, fólust meðal annars í því að hvetja og styrkja skógræktaryfirvöld
til að hefja vinnu við landsúttekt á skóglendum. Rannsóknastöð skógræktar á Mógilsá
sem er rannsóknasvið Skógræktar ríkisins hefur í því augnamiði hleypt af stokkunum
verkefni undir nafninu íslensk skógarúttekt.
Nýskógrækt og stærð skóglenda
Skógræktarstarfsemi á íslandi gengur að langmestu leiti út á nýskógrækt. Með
nýskógrækt er átt við ræktun skóga á landi sem hefur verið skóglaust í marga áratugi.
íslensk skógarúttekt flokkar skóglendi á íslandi í þrjá meginflokka:
(1) Nýskógrækt fyrir 1990, kallað hér eldri nýskógar. Lauslega áætlað er flatarmál
þeirra um 6.600 ha og meðalaldur um 34 ár.
(2) Nýskógrækt frá og með 1990 til 2002, kallað hér yngri nýskógar eða Kyoto
skógar. Flatarmál þeirra er á sama hátt áætlað um 11.200 ha og meðalaldur er 8 ár.
(3) Náttúrulegir birkiskógar og kjarr en leifar þeirra þekja um 120.000 ha eða um 1,2
% af heildarflatarmáli landsins.
Fyrri úttektir
Til eru nokkuð góð gögn um fjölda trjáplantna sem framleiddar eru í landinu og hvar
þær eru gróðursettar. Aftur á móti eru upplýsingar um nákvæmt flatarmál og
staðsetningu nýskóga af misjöfnum gæðum og sumum tilvikum ekki haldið til haga.
(Bjami D. Sigurðsson & Amór Snorrason 2000). Þetta hefur hamlað því að hægt væri
að gera heildstæða samantekt af raunverulegu flatarmáli nýskóga á íslandi.
Árið 1998 var gögnum safnað um stærstan hluta nýskóga gróðursettir fyrir árið 1985
vegna úttektar á skógræktarskilyrðum sem þá var að hefjast. Fyrir hvert
skógræktarsvæði var flatarmál, meðalhæð og hlutfall tijátegunda metið huglægt. Ekki
hefur verið unnið úr þessum gögnum eins og um landsskógarúttekt væri að ræða enda
ekki safnað með vísindalega viðurkenndum aðferðum.
Áherslan hefur aðallega verið á náttúmlegu birkiskóganna. Tvær landsúttektir hafa
farið fram. í þeirri fyrri, sem var gerð á ámnum 1972-1975, vom öll skóglendi
kortlögð á vettvangi á loftljósmyndir. Skóglendum var deilt niður í einsleita reiti og
hverjum skógarreit síðan lýst með ýmsum metnum upplýsingum s.s. meðalhæð og
krónuþekju (Snorri Sigurðsson og Hákon Bjamason 1977)
Seinni úttektin fór fram á ámnum 1987-1991 og í henni var lögð meiri áhersla á
nánari söfnun gagna á vettvangi. Gengnar vom úttektarlínur þvert á halla til að fá
betra þversnið af vaxtarskilyrðum innan skóglendanna (Ása Aradóttir og fleiri 2001).
Ekki var farið í að endurtaka úttekt á flatarmáli birkiskóganna heldur látið nægja að
betmmbæta fyrri úttektina með gögnum af gróðurkortum. Þessi gögn hafa síðan verið
færð á stafrænt form og varpað yfir í staðlað hnitakerfi fyrir ísland, svokallað