Fræðaþing landbúnaðarins - 06.02.2004, Síða 343

341
Markfæði - Mat á möguleikum lambakjöts
Ólafur Reykdal
Matvælarannsóknir Keldnaholti
Útdráttur
Markfæði er matvara sem ekki aðeins veitir næringu heldur eflir einnig heilsu fólks.
Markaður fyrir markfæði hefur farið stækkandi í nágrannalöndunum en markfæði úr
kjöti er þó enn að mestu óplægður akur. í kjöti er að finna ýmis efni sem geta líklega
haft jákvæð áhrif á heilsu fólks. Af þessum efnum má nefna konjúgeraða línolsýru,
kreatín, tárín, kamósín og kóensím QIO. Heimildir um þessi efni vom kannaðar
sérstaklega fyrir lambakjöt og aflað var upplýsinga um kröfur til markfæðis. Síðan var
lagt mat á það hvort lambakjöt geti orðið markfæði. Niðurstaðan varð sú að ekki væri
vænlegt að gera hreinan lambavöðva að markfæði miðað við þær upplýsingar sem
fyrir liggja. Aftur á móti em hollefni í lambakjöti í þeim mæli að þau ættu að skipta
máli fyrir hollustuímynd kjötsins. Hægt er að auka styrk konjúgeraðrar línolsýru í
lambakjöti með fóðran en óvíst er að það samræmist ímynd kjötsins. Ymsir
möguleikar era á að gera unnar kjötvörar að markfæði og geta þessar vörar skipt
miklu máli fyrir kjötiðnaðinn í framtíðinni.
Inngangur
Vesturlandabúar leggja mikið upp úr lífsgæðum en undir lífsgæði fellur meðal annars
góð heilsa. Könnunum á viðhorfi fólks ber yfirleitt saman um það að fátt sé meira
virði en góð heilsa. Einnig hafa rannsóknir síðustu ára sýna fram á að samband er
milli mataræðis og heilsu. Áhugi hefur því kviknað á matvælum sem bæta heilsuna og
er matvælaiðnaðurinn víða farinn að líta á hollustuna sem markaðstækifæri. Úr
þessum jarðvegi er hugmyndin um markfæði (e. functional foods) sprottin en með
markfæði er átt við matvæli sem efla heilsu fólks, auk þess sem þau innihalda
næringarefni.
Markfæði er á formi venjulegra matvæla og það er því frábragðið fæðubótarefnum
sem geta verið töflur og era þá viðbót við daglegt fæði. Markfæði getur verið
uppranaleg matvara, matvara sem hollustuþáttum hefur verið bætt í eða matvara sem
tiltekinn efnisþáttur hefur verið fjarlægður úr með hefðbundinni tækni eða líftækni
(Diplock o.fl. 1999). Þegar kemur að markaðssetningu markfæðis skipta heilsu-
fullyrðingar miklu máli bæði fyrir framleiðendur og neytendur. Sýna þarf fram á að
markfæði hafi tilætluð áhrif á heilsu fólks í því magni sem venjulega er neytt. Heilsu-
fullyrðingar era ekki leyfðar hér á landi eða í Evrópusambandinu en í öðram löndum
era reglumar með ýmsum hætti. Ætla má að nýjar reglur taki gildi hér á landi á næstu
áram.
Oftast er fjallað um grænmeti og ávexti í tengslum við hollustu matvæla. Ljóst er að
rífleg neysla á grænmeti og ávöxtum dregur úr líkum á hjarta- og æðasjúkdómum og
vissum tegundum krabbameins. Miklar rannsóknir hafa verið gerðar á andoxunar-
efnum úr grænmeti og ávöxtum og áhrifum þeirra á heilsu. Ymis hollefni úr mjólk
hafa verið rannsökuð og markfæði úr mjólk hefur náð fótfestu þótt það hefði ekki þótt
líklegt fyrir tíu áram. En hvað með kjötið? Lifandi vöðvi hefur sín eigin vamarkerfi til
að verjast oxun enda era vamir gegn oxun framuhimnunnar mjög þýðingarmiklar.