Morgunblaðið - 28.01.2021, Qupperneq 2

2 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 28. JANÚAR 2021
SMÁRATORGI | KRINGLAN | GLERÁRTORGI | LINDESIGN.IS
LOKADAGAR
ÚTSÖLU
ENNMEIRI
VERÐLÆKKUN
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík. Sími 569 1100 Fulltrúar ritstjóra Sigtryggur Sigtryggsson sisi@mbl.is Ágúst Ingi Jónsson aij@mbl.is Andrés Magnússon andres@mbl.is Fréttir Guðmundur Sv. Hermannsson ritstjorn@mbl.is Menning Einar Falur Ingólfsson
menning@mbl.is Viðskipti Stefán E. Stefánsson vidskipti@mbl.is Íþróttir Víðir Sigurðsson sport@mbl.is mbl.is Jón Pétur Jónsson netfrett@mbl.is Smartland Marta María Jónasdóttir smartland@mbl.is Umræðan | Minningar mbl.is/sendagrein Prentun Landsprent ehf.
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Meðalstyrkur flúors í hrossum hér
á landi er lágur, um helmingi lægri
en í sauðfé, og langt undir eitrunar-
mörkum. Mesti styrkurinn í öllum
aldursflokkum hrossa er á Vestur-
landi og eru gildin hærri eftir því
sem nær dregur iðnaðarsvæðinu á
Grundartanga.
Þetta er meðal niðurstaðna úr
meistaraverkefni Brynju Valgeirs-
dóttur í búfræði við Landbúnað-
arháskóla Íslands (LBHÍ). Leið-
beinendur hennar voru Charlotta
Oddsdóttir, verkefnisstjóri við
LBHÍ og Tilraunastöð Háskóla Ís-
lands í meinafræði á Keldum, og
Sigríður Björnsdóttir, sérgreina-
læknir hjá Matvælastofnun.
Rannsóknin var unnin að frum-
kvæði nokkurra stofnana, meðal
annars Umhverfisstofnunar. Char-
lotta segir að tilgangurinn hafi ver-
ið að afla viðmiðunargagna fyrir
hross. Þau hafi ekki verið til og
raunar hafi hún ekki fundið að slík
rannsókn hafi verið gerð annars
staðar.
Safnað var kjálkasýnum úr
sláturhúsum, úr hrossum víða að af
landinu og á ýmsum aldri. Segir
Charlotta að ekki komi á óvart að
gildin séu hærri á Vesturlandi en til
dæmis Suðurlandi. Þar gæti áhrifa
álvers á Grundartanga og á Suður-
landi virðist öskufall frá eldgosum
ekki hafa haft áhrif á skepnur á beit
á síðustu árum.
Fylgjast þarf með kindum
Segir Charlotta að unnt sé að
nota þessi gögn til að fylgjast með
breytingum, til dæmis þar sem ál-
ver eru starfandi, sérstaklega ef
mengunarslys verða í iðnaði.
Flúor í umhverfi á upptök sín
bæði frá náttúrulegum uppsprett-
um og iðnaði og dreifist þaðan í
grunnvatn og gróður. Charlotta
segir að misjafnt sé hversu lífverur
eru viðkvæmar. Vitað sé að jórtur-
dýr safni frekar í sig flúor og hraðar
en einmaga dýr eins og hross. Því
komi ekki á óvart að mun minni flú-
or mælist í hrossum en sauðfé. Hún
segir að þess vegna sé mikilvægt að
fylgjast sérstaklega með flúorstyrk
í jórturdýrum eins og kindum.
Áhugavert verkefni
Brynja Valgeirsdóttir segir að
áhugavert hafi verið að vinna að
verkefninu. Sérstaklega vegna þess
að slíkt verkefni hafi ekki verið
unnið áður. Þá hafi verið áhugavert
að sjá muninn á milli Vesturlands
og annarra landshluta, vegna áhrifa
álversins. Ekki hafi endilega verið
búist við því fyrirfram.
Stungið hefur verið upp á því við
Brynju að hún fari í framhaldsrann-
sókn vegna doktorsnáms. Hún seg-
ist ekki hafa ákveðið neitt í því efni.
Meiri flúor í nágrenni Grundartanga
 Í fyrsta skipti gerð heildstæð rannsókn á styrk flúors í hrossum  Meðalstyrkur er lágur og langt
undir eitrunarmörkum  Meiri styrkur mældist í hrossum á Vesturlandi en í öðrum landshlutum
Mesti styrkur flúors í hrossum er á Vesturlandi
Styrkur flúors (ppm)
Heimild: Meistaraverkefni Brynju Valgeirsdóttur
Landið Suðurland Vesturland Norðurland Austurland
Hæsti styrkur 1.583 377 1.583 563 464
Meðalstyrkur
– allir aldurshópar 244 182 295 234 248
Meðalstyrkur
– veturgömul og eldri 286 226 336 294 270
Meðalstyrkur – folöld 60 47 97 43 49
Ísland er í 7. sæti á lista yfir árangur
þjóða við að ná tökum á faraldri kór-
ónuveirunnar, samkvæmt nýjum
samanburði áströlsku hugveitunnar
Lowy Institute. Nýja-Sjáland er í
efsta sætinu. Rannsóknin nær til 98
ríkja heims og er Ísland langefst
meðal Evrópuþjóða og eina Evrópu-
landið sem er á meðal efstu tíu land-
anna. Finnland er í 17. sæti og Nor-
egur í 18. sæti.
Í samanburði Lowy Institute á að-
gerðum og árangri við að ná faraldr-
inum niður er lagt mat á 36 vikna
tímabil frá því 100 smit höfðu greinst
í hverju landi um sig. Bornar eru
saman staðfestar smittölur og
dauðsföll af völdum veirunnar, fjöldi
smita á hverja milljón íbúa, dauðsföll
á hverja milljón íbúa, hlutfall virkra
smita úr sýnatökum og fjöldi sýna-
taka á hverja þúsund íbúa. Víetnam
er í 2. sæti á listanum, Taívan í 3.
sæti og því næst koma Taíland, Kýp-
ur, Rúanda, Ísland, Ástralía, Lett-
land og Srí Lanka. Svíþjóð er í 37.
sæti, Írland í 43. sæti, Þýskaland í
55. sæti, Bretland í 66. sæti og
Bandaríkin eru meðal neðstu þjóða í
94. sæti. omfr@mbl.is
Ísland í 7. sæti yfir við-
brögð við faraldrinum
 Áströlsk hug-
veita ber saman
árangur 98 þjóða
Landspítali/Þorkell Þorkelsson
Greining Ísland fær 80,1 í einkunn á
kvarða sem sýna á árangur þjóða.
Um sex þúsund nemendur úr 136 skólum tóku þátt í Lestrarkeppni grunn-
skólanna árið 2021. Alls lásu nemendur 776 þúsund setningar á vefnum
samromur.is. Samanlagt hefur safnast 1,1 milljón setninga frá því verk-
efnið hófst.
Verðlaunaafhending fór fram á Bessastöðum í gær. Smáraskóli, Greni-
víkurskóli og Setbergsskóli unnu keppnina í sínum flokki en Höfðaskóli,
Gerðaskóli og Myllubakkaskóli fengu verðlaun fyrir framúrskarandi ár-
angur.
Ljósmynd/Golli
Lásu alls 776 þúsund setningar
Ef skerðingarákvæði sem sett var
inn í rammasamning árið 2017
vegna talmeinafræðinga verður
fellt niður þarf að hækka fjár-
framlög til málaflokksins um allt að
60%, eða í kringum 180 milljónir
króna.
Þetta segir María Heimisdóttir,
forstjóri Sjúkratrygginga Íslands
(SÍ).
Talmeinafræðingar hafa lýst yfir
óánægju með ákvæðið og segja
þeir óásættanlegt að langir biðlist-
ar séu eftir þjónustu þeirra á sama
tíma og einkastofur mega ekki ráða
strax inn nýútskrifað fólk. Vegna
fárra starfa í boði á það erfitt með
að öðlast þá tveggja ára reynslu
sem krafist er áður en það má fara
á samning hjá SÍ.
Aðspurð segir María gagnrýni
talmeinafræðinga koma SÍ spánskt
fyrir sjónir því ákvæðið hafi komið
inn í rammasamninginn að tillögu
þeirra. Ákvæðið hafi átt að skila
auknum gæðum í þjónustunni.
Á síðasta ári greiddu SÍ um 305
milljónir króna í þjónustuna. Að-
spurð segist María ekki hafa upp-
lýsingar um að nýtt fé sé að koma
inn í málaflokkinn. freyr@mbl.is
180 milljónir
þyrftu að
bætast við
 Segir gagnrýnina
koma SÍ á óvart