Þjóðmál - 01.06.2017, Qupperneq 40

38 ÞJÓÐMÁL sumarhefti 2017
Kanadísku bankarnir
stóðu kreppuna af sér
McDonald rifjar upp í grein sinni að George
L. Harrison, bankastjóri seðlabankans í New
York, átti bæði fyrir Kreppuna miklu og á
meðan henni stóð reglulega fundi með
þingnefndum sem höfðu það hlutverk að
fjalla um bankastarfsemi og fyrirhugaðar
breytingar þar á. Á einum fundanna vísaði
hann til þess að kanadíska bankakerfið var
byggt upp með allt öðrum hætti en það
bandaríska. Árið 1920 störfuðu í Kanada 18
bankar á landsvísu og ráku tæplega 4.700
útibú. Landbúnaðarhéröð Kanada þurftu að
takast á við sömu áskoranir og vinir þeirra
sunnan landamæranna, en aðeins einn banki
varð gjaldþrota á þriðja áratugnum í Kanada.
Kanada fór í gegnum Kreppuna miklu án
þess að nokkur annar banki yrði gjaldþrota.
Á árunum 1929 - 39 dróst þjóðarframleiðsla
í Kanada saman um 40% en bankakerfið
lifði það af. Starfsemi kanadísku bankanna á
landsvísu skapaði þeim svigrúm til að takast
á við bankaáhlaup á einstaka svæðum og
þeir voru í mun betri stöðu en starfsbræður
sínir í Bandaríkjunum til að takast á við efna-
hagserfiðleika. McDonald segir að um tíma
hafi hugmyndir Harrison um að gera banda-
ríska bankakerfið líkara því kanadíska, m.a.
með því að leyfa stórum bönkum að starfa
á landsvísu og auka svigrúm þeirra með
ýmsum hætti, verið viðraðar í bandaríska
þinginu. En til þess var lítill pólitískur vilji og
stjórnmálamenn vildu minni einingabanka
áfram. Rökin voru oftast þau að stórir bankar
með starfsemi á landsvísu myndu gleypa
minni bankanna auk þess sem þeir myndu
ekki taka tillit til þarfa heimamanna í hverju
héraði fyrir sig (jafnvel þó þeir kanadísku
gerðu það). Glass-Steagall löggjöfin batt
enda á allar hugmyndir um stærri og hag-
kvæmari banka.
Þingfundirnir opinberuðu marga veikleika
í bandarísku bankakerfi, en Glass-Steagall
löggjöfin tók í raun ekki á neinum þeirra.
Sem fyrr segir hrundu bankarnir hver á
fætur öðrum af því að þeir voru of litlir og
of háðir staðbundnum efnahagsaðstæðum.
McDonald segir að Glass-Steagall löggjöfin
hafi í raun verið byggð á misskilningi stjórn-
málamanna og lélegri greiningu á veikleikum
bankanna. Áratuga gildi laganna gerði ekkert
til að koma í veg fyrir hrun bankastofnana
síðar meir. Það var búð að vara við of litlum
bönkum en stjórnmálmenn kusu að hunsa
þá ráðgjöf.
Við hrun bankanna á þriðja áratugnum voru
fjölmörg héröð án banka, sem gerði krep-
puna enn verri þar sem hvorki einstaklingar
né minni fyrirtæki höfðu aðgang að lánsfé.
Fyrirtæki fóru í þrot með tilheyrandi atvinnu-
leysi, atvinnuleysið gerði það að verkum að
fólk stóð ekki undir skuldbindingum sínum
og þannig myndaðist hringrás sem framleng-
di kreppunni. Glass-Steagall löggjöfin kom
George L. Harrison, var bankastjóri seðlabankans í New
York frá 1928 – 1940. Hann átti reglulega fundi með
þingnefndum á bandaríska þinginu og var mikill talsmaður
þess að horft yrði til kanadíska bankakerfisins, sem rak fáa
en stóra banka með útibú víðs vegar um landið á meðan
bandaríska bankakerfið var samsett af þúsundum lítilla
banka sem höfðu enga burði til að takast á við samdrátt í
hagkerfinu. Hann hafði ekki erindi sem erfiði í baráttu sinni.
Þess má geta að kanadíska bankakerfið stóð af sér Krepp-
una miklu, aðeins einn banki varð gjaldþrota í landinu.
Harrison var jafnframt andvígur því að aðskilja rekstur
viðskiptabanka og fjárfestingarbanka.