Þjóðmál - 01.06.2017, Qupperneq 50

48 ÞJÓÐMÁL sumarhefti 2017
Nú er aftur á móti búið að rjúfa þennan rétt
manna hér á landi. Bæði ríkissaksóknari og
dómarar við Hæstarétt líta þannig á að fyrst
að umræddar hleranir voru ekki lagðir fram
sem gögn þeirra mála sem um ræðir sé lítið
við því að gera þó brotið hafi verið á réttind-
um manna. Ríkið má með öðrum orðum
brjóta á rétti þínum ef það bara notar ekki
upplýsingarnar sem það kemst yfir gegn þér
með beinum hætti í réttarsal.
Dómarar á öllum dómstigum hafa þó það
hlutverk að gæta réttinda allra landsmanna,
ekki bara lögreglunnar eða saksóknara. En
þegar á reynir telur embættismaðurinn, í
þessu tilfelli hæstaréttardómarar, mikilvæg-
ara að gæta hagsmuna hvers annars.
***
Það má nefna fleiri dæmi. Haustið 2014
lak Samkeppniseftirlitið upplýsingum um
rannsókn á stjórnendum flutningafélaganna
Samskip og Eimskip. Stjórnendur féla-
ganna voru sakaðir um refsiverða háttsemi í
fjölmiðlum og gátu ekki með nokkrum hætti
komið sér til varnar. Nú, þremur árum síðar,
hefur ekkert gerst í málinu, engin sekt verið
lögð á fyrirtækin og engin ákæra gefin út.
Forstjóri Samkeppniseftirlitsins hafði uppi
stór orð um að til stæði að finna þann sem
lak gögnunum um rannsóknina, en þau orð
reyndust innantóm enda hefur ekkert komið
út úr því máli heldur.
***
Og embættismennirnir gæta hagsmuna
hvers annars á fleiri sviðum. Í vor varð uppi
fótur og fit þegar lýðræðislega kjörinn stjórn-
málamaður ákvað að fara ekki eftir tillögum
hæfnisnefndar um skipun við dómara í
nýjan dómstól hér á landi, Landsrétt. Það
vill svo til að umrædd hæfnisnefnd var að
mestu skipuð af sitjandi dómurum og aðilum
úr dómstólasýslunni. Ábyrgðin á skipun
dómara er þó alltaf í höndum ráðherra og
sitjandi þingmanna. En þannig vill embættis-
maðurinn ekki hafa það, hann vill fá að ráða
þessu og stjórnmálamenn eiga að hafa sem
minnst um málið að segja – og helst þegja.
Það má endalaust deila um það hvernig rétt
sé að standa að skipun dómara, en það getur
þó aldrei talist eðlilegt að dómarar velji sjálfir
sína samstarfsmenn.
***
Fyrir nokkrum árum var rætt um „freka
karlinn“ í íslensku samfélagi. Gott ef það var
ekki fyrrnefndur Jón Gnarr sem fann upp
þetta heiti og aðrir vinstri menn hafa ítrekað
notað þetta hugtak í þjóðfélagsumræðunni.
Freki karlinn er að þeirra mati gamlir (hægri
sinnaðir) stjórnmálamenn sem halda enn að
þeir ráði einhverju.
Fjölnir telur þó að freki karlinn sé í raun
embættismaðurinn sem hefur ekkert
lýðræðislegt umboð, ræður því sem hann
vill ráða og beitir kröftum kerfisins af öllu
afli gegn þeim sem kunna að verða honum
ósammála.
Hinn almenni borgari á ekki roð í embættismanninn og
getur ekki með nokkrum hætti borið hönd fyrir höfuð sér ætli
embættismaðurinn sér að taka hann fyrir. Þeir einu sem geta haldið
aftur af freka karlinum eru lýðræðislega kjörnir fulltrúar.