Þjóðmál - 01.06.2017, Blaðsíða 73

ÞJÓÐMÁL sumarhefti 2017 71
Þá tilgreinir þjóðaröryggisstefnan norrænt
varnarsamstarf sem hefur farið mjög vaxandi
á umliðnum árum og fyrr á þessu ári undir-
ritaði ég sameiginlega yfirlýsingu með varnar-
málaráðherra Noregs um aukna samvinnu
landanna á sviði varnarmála. Einnig kemur
þjóðaröryggisstefnan inn á áhættuþætti
eins og náttúruhamfarir og umhverfisslys
á norðurslóðum sem gætu haft verulegar
afleiðingar.
Ísland er vitanlega hluti af hinu breytta og
flókna öryggisumhverfi. Það er lítið skjól í
landfræðilegum fjarlægðum á því herrans
ári 2017. Hvað samskiptin við Rússland
varðar urðu þáttaskil í marsmánuði 2014
þegar landamærum í Úkraínu var breytt með
hervaldi – atburður sem ekki á sér hliðstæðu
í sögu Evrópu frá stríðslokum. Með framferði
sínu í Úkraínu, og raunar víðar, hafa stjórn-
völd í Rússlandi sýnt vilja til að ná pólitískum
markmiðum með valdbeitingu og hótunum
um hana – og grafið undan öryggi og stöðu-
gleika í Evrópu.
Þessi vandi og erfið samskipti Vesturlanda
við Rússland lúta ekki síst að þeirri stefnu
Rússlandsstjórnar að fyrrum lýðveldi Sovét-
ríkjanna séu á rússnesku áhrifasvæði. Það
liggur í hlutarins eðli að stefna um áhrifa-
svæði virðir hvorki alþjóðalög né samninga
þegar svo ber undir. Ríki sem er gert að
beygja sig undir slíka stefnu fá ekki notið
fullveldisréttar síns. Þeim leyfist ekki, frá
sjónarhóli Kremlverja, að hegða sér með
einhverjum þeim hætti sem stangast á við
hagsmuni Rússlands að þeirra mati – þar á
meðal að hafa náin tengsl við ríki eða stofn-
anir utan svæðisins. Atlantshafsbandalagið
og Evrópusambandið eru þar efst á blaði.
Það þarf ekki að hafa mörg orð um hvernig
stefna sem þessi misbýður okkur Íslend-
ingum og bandamönnum okkar, og öllum
sem er annt um frelsið. Slík stefna grefur
auðvitað undan markmiðinu um sameinaða,
frjálsa og friðsama Evrópu sem menn töldu
sig eygja möguleika á eftir kalda stríðið. Enda
er talað skýrt af okkar hálfu og Atlantshafs-
bandalagsins þegar kemur að stuðningi við
fullveldi ríkja og að þau skuli njóta sjálfstæðis
í utanríkis- og öryggismálum.
Auk framferðis Rússlands í Úkraínu og
Georgíu og víðar hafa skyndiheræfingar og
önnur hernaðarumsvif átt sér stað nálægt
landamærum NATO ríkja, þar á meðal á
Eystrasaltssvæðinu, Svartahafssvæðinu og
austanverðu Miðjarðarhafi. Einnig hefur rúss-
neskum herflugvélum verið flogið glanna-
lega nálægt herskipum bandalagsríkja og
inn fyrir lögsögu þeirra. Hér heima verðum
við sömuleiðis vör við aukin hernaðarumsvif
á norðanverðu Atlantshafi, ekki síst umferð
rússneskra kafbáta og flugi langdrægra
sprengjuflugvéla.
Hernaðaríhlutun Rússa í Sýrlandi og stuðn-
ingur við Assad Sýrlandsforseta hefur auðvi-
tað einnig haft neikvæð áhrif á samskipti
Vesturlanda og Rússlands og aukið enn á
erfiðleika í samskiptunum.
En þrátt fyrir mjög versnandi samskipti í kjöl-
far innlimunar Rússa á Krímskaga og íhlutun-
ar þeirra í Úkraínu hafa leiðtogar Vesturlanda
forðast að kalla Rússland óvinaríki. Og þótt
Atlantshafsbandalagið hafi að mestu fryst
samskipti við Rússland eru bandalagsríkin
reiðubúin til samtals.
Bandalagið vill ekki nýtt kalt stríð eða
nýtt vígbúnaðarkapphlaup í Evrópu og er
eindregið þeirrar skoðunar að það eigi að
ræða við Rússland, en af festu, enda séu
gagnkvæmir hagsmunir að minnka spennu í
samskiptunum og tryggja betri sambúð.
En þrátt fyrir mjög versnandi samskipti í kjölfar innlimunar Rússa á Krímskaga
og íhlutunar þeirra í Úkraínu hafa leiðtogar Vesturlanda forðast að kalla
Rússland óvinaríki. Og þótt Atlantshafsbandalagið hafi að mestu fryst
samskipti við Rússland eru bandalagsríkin reiðubúin til samtals.