Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2003, Síða 91

Hrafnkell Freysgoði
hvert misseri meðan þú vilt búa. Sonu þína
og dætur skulum við á burt leysa með minni
forsjá og efla þau svo að þau mættu fá góða
kosti af þér. Allt það er þú veist í mínum
híbýlum vera héðan af, þá skaltu mér til
segja og eigi fyrir það skort líða héðan af og
þá hluti sem þú þarft að hafa. Skaltu búa
meðan þér þykir gaman að, en far þú hingað
er þér leiðist. Mun eg þá annast þig til
dauðadags. Skulum við þá vera sáttir. Vil eg
það vitna að það munu flestir mæla að sá
maður er vel dýr.’
Ályktarorð Hrafnkels eru engar ýkjur,
enda sýna kostaboð hans frábært örlæti,
stórlyndi og umhyggju fyrir bágstöddum
‘undirmanni’. Hér er á ferðinni höfðingi
sem fremur fúrðu mikið ódæði með því að
vega kornungan og saklausan heimamann
sinn, en vill síðan bæta fyrir þann trega sem
hann hafði valdið með svo ríflegum bótum
að nema myndi margföldum manngjöld-
um.7 Öriæti Hrafnkels ber vitni um sanna
stórmennsku sem höfðingja samdi. Þó
neitar Þorbjöm þessum kostum, enda er
skiljanlegt að hann reynist trauður til að
verða framfærslumaður sonarbana síns. Hitt
ber vitni um heimsku Þorbjamar að krefjast
að þeir taki menn til gerðar með sér. Svar
Hrafnkels kemur engum á óvart: ‘Þá þykist
þii jafn menntnr mér, og munum við ekki að
því sættast.’ Gamli maðurinn virðist hafa
gleymt því í bili að Hrafnkell taldi sig öllum
mönnum æðri.8
Einræði Hrafnkels í Hrafnkelsdal og
Jökulsdal kemur lesanda lítt á óvart, enda
eru önnur dæmi í sögum að ráðríkir höfð-
ingjar kúgi héraðsmenn, og verður þeirra
bráðlega minnst. En á alþingi sjálfú virðist
enginn goði á öllu landinu vera tilleiðan-
legur til að lenda á öndverðum meiði við
Alexander mikli. Saga hans var þýdd á íslensku á
síðari hluta 13. aldar. Hermann telur að milli
hennar og Hrafnkels sögu séu náin tengsl. Marm-
arakópía eftir frummynd Lýsipposar í Fornleifa-
safninu í Istanbúl. Mynd úr; Saga listarinnar eftir
E.H. Gombrich. Mál og menning 1998.
Hrafnkel; öllum ráðamönnum stendur ótti
af honum:
Þetta þing var fjölmennt harla; voru þar
flestir höfðingjar, þeir er voru á íslandi.
Sámur fínnur alla höfðingja og bað sér
trausts og liðsinnis, en mjög svöruðu einum
munni allir, en enginn kvaðst svo gott eiga
Sámi upp að gjalda að ganga vilji í deild við
Hrafnkel og hætta svo sinni virðingu. Segja
þeir einn veg hafa í flestum stöðum farið er
menn hafa þingdeilur átt við Hrafnkel, að
hann hefír alla menn hrakið af málaferlum,
þeir er við hann hafa átt.
Slíkur ótti allra goða við einn máttugan
7Stórlæti Hrat'nkcls og örlæti við örsnauðan granna minna á ummæli Aristótilesar í Alexanders sögu, jafhvel þótt eitt sinn væri
komið að goðanum óvörum: ‘Stórlátur höfðingi má jafnan öruggur um sig vera fyrir áhlaupum óvina sinna, því að hvort sem
friður er eða ófriður, þá kemur honum stórlæti sitt fyrir sterkan borgarvegg, en smálátum höfðingja tjáir hvorki rammlegt vígi né
mikill vopnabúnaður.’ 89
^Bróður Þorbjamar varð ekki á slík skyssa: ‘Bjarni kvað eigi við sitt jafnmenni um að eiga þar sem Hrafnkell var.’ í
Alexanders sögu (145) segir svo um drambsemi (‘superbia’): ‘Hennar athöfn er sú að skelkja jafnan að öðrum, þykjast yfir
öllum, vilja eigi vita sinn jafningja. ’