Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2003, Síða 115

Brú á Jökulsá hjá Hákonarstöðum
Uppdráttur af verkpalli fyrir grindarbrú á Ölfusá (1891). Fallið var frá þessari gerð brúar þar, því talið
var að menn réðu ekki við að draga svo þunga grind út yfir ána. Myndin sýnir grindina þegar hún væri
komin á ána. Teikning frá Seðlabanka Islands.
færi illa. Hæpið er að hugsa sér, að samsetn-
ingin hafí átt sér stað norðan megin ár,
vegna þess hversu bratt þar var og ekki
almennilegt pláss fyrir grindina á þeim
bakkanum. Austan megin ár var aftur á móti
miklu betri aðstaða til vinnu við hana, en þá
þurfti að koma stálinu þangað yfír ána af
norðurbakkanum. Það hefur verið hægt
með því að draga það á streng (þ. e. vír, sem
strengdur er bakka milli), en vart hefur
verið um aðra möguleika að ræða, eftir að
kom þangað uppeftir. Til vinnunnar við
hnoðin þurfti að setja upp nokkurs konar
smiðju á staðnum, þar sem hnoðnaglamir
(hnoðin) voru glóðhitaðir og síðan varð að
hafa hraðar hendur og koma þeim í götin.
Þeir voru slegnir (hnoðaðir) með sérstökum
hömrum til að festa þá í götunum og tengdu
þannig stykkin (stálhlutina) saman. Alls vó
stálið um 15 tn.
Til að koma grindinni á undirstöður
sínar varð að reisa timburok eins utarlega á
árbakkana og komist varð, til að sem allra
styst væri á milli þeirra sitt hvoru megin
árinnar. Einnig kunna að hafa verið reistir
nokkurs konar gálgar á gagnstæðum ár-
bökkum, til að halda undir enda grindar-
innar. Þessi aðferð var vel kunn á þessum
tíma og fylgir þessari grein mynd af slíkum
búnaði, samkvæmt tillögu að grindarbita á
Ölfúsá, þegar brúargerðin þar var í undir-
búningiT47 Sú gerð brúa var reyndar ekki
notuð þegar til kom, heldur hengibrú, sem
kunnugt er. Aðstæður á brúarstæðinu við
Jökulsá hjá Hákonarstöðum líkjast mjög
því, sem sýnt er þar, svo líklegt er að not-
aður hafí verið áþekkur útbúnaður. Síðan
var stálgrindin (hvor hliðin) dregin út á
okin, veltandi á stálkeflum (rúllum) og út
yfír ána, allt þar til endinn á grindinni náði
upp á gagnstæðan árbakka. Ekki er ósenni-
legt, að menn hafí átt í erfiðleikum með að
koma henni yfír ána því öll áhöld þar við
hafa verið harla frumstæð og handaflinu
einu til að dreifa. En með „vindum, keðjum,
blökkum og köðlum [höf.: vírum]“ mátti
mjaka henni yfír ána, líkt og gert var við
Blöndubrúna nokkrum árum áður.Q48 Þetta
hefur vafalílið verið vandasamasti verkþátt-
urinn. Stöplamir voru hlaðnir úr grjóti, sem
var „fest“ með steypulími. Grjótið hefur
trúlegast verið sprengt úr klöppinni á staðn-
um. Á þessum stöplum, á sitt hvorum ár-
bakkanum, sat grindin og var sá að norðan
miklu meiri en að austan vegna niishæðar
milli bakkanna. Fyllingar þekktust þá ekki
við brýr og því gat verið bratt og krappt við
brúarendana. Svo er að sjá, að í upphafí hafi
113