Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2003, Síða 159

Gunnlaugur og Ingibjörg
Sæmundur Vilhjálmsson vinnumaður á
Torfastöðum í Hlíð en á Hallgeirsstöðum í
sömu sveit árið áður. Á Hallgeirsstöðum
hefur hann verið þegar Björn kom undir og
ekki er það ómögulegt að hann hafi brugðið
sér bæjarleið til að smíða dreng.
En nú fara að sjást sérkennilegar færslur
í kirkjubókinni. Þann 25. apríl 1826 lýkur
séra Sigíus við húsvitjunarbókina fyrir það
ár. Þá skráir hann á Amórsstöðum Gunn-
laug Jónsson 61 árs bróður húsbónda og
Bjöm Gunnlaugsson hans son tveggja ára.
Ef trúa á prestþjónustubókinni em liðnir
tæpir sex mánuðir síðan Bjöm var jarðsettur
og Ingibjörg Bjamadóttir ekki gengin með
nema fjóra og hálfan mánuð. En séra Sig-
fús heldur áfram að vera undarlegur þegar
kemur að skráningu á heimilisfólki á Am-
órsstöðum. Þann 16. maí 1827 undirritar
hann húsvitjunarbók þess árs þá em meðal
annarra heimilismanna á Arnórsstöðum,
Ingibjörg Bjarnadóttir 28 ára vinnukona og
Björn Gunnlaugsson þriggja ára sonur
hennar. Björn Sæmundsson er ekki nema
átta og hálfs mánaðar gamall svo vissulega
hefur hann verið bráðger í æsku ef vöxtur
hans hefur villt prest. En aldurinn er réttur
miðað við Bjöm eldri þannig að líklega
hefur prestur aldur hans í huga þegar hann
skráir drenginn og ef til vill telur hann
efalaust að Gunnlaugur sé faðir hans. Eg
hef áður séð skráningu í kirkjubók Hof-
teigssóknar sem gæti bent til þess að sr.
Sigfús skrái hálfrefi undir réttu föðumafni
þegar sá gállinn er á honum.
Björn eldri var eins og fyrr sagði þriðja
frillulífisbrot Gunnlaugs, við ijórða broti
hafði áður legið útlegð úr sýslunni en var
bætt með sektargreiðslu þegar hér var
komið. Viðurlög valdsmanna svo sem
hreppstjóra og presta voru þung ef þeir
sinntu ekki skyldum sínum og aðskildu það
fólk sem freistingar holdsins báru ofurliði.
Hreppstjóra instrúx var gefið út í Leirár-
görðum 1810, það var reglugerð um skyld-
ur hreppstjóra. Til upplýsingar gaf Magnús
Stephensen út handbók til að skýra nánar
einstök ákvæði. Þriðji kafli, 7. grein hrepp-
stjóra instrúxins ljallar um siðgæði og ráð-
vendni. Þar segir m.a; „Hann má ekki líða...
brotlegum persónum að legorðsmálum að
halda sig á sama bæ eða í sömu sókn.“
Magnús Stephensen útskýrir þetta nánar í
handbókinni, hann segir á bls. 14-15 þar
sem verið er að skýra ákvæði 7. gr.
instrúxins;
„Tilskipun af 3ja júní 1746 býður í 12.
kafla að skilja sundur þá, sem drýgja frillulífi
eða hórdóm frá samvistum á bæ, eða í sömu
sókn, og segir kanselínbr. af 13da okt. 1787
að þessi art. Sé í þessu tilliti óraskaður, þó
kongsbr þann 15da mars 1780 hafi sett bætur
í stað útlegðar úr sýslu, fyrir hórdóm og 4ða
lausaleiksbrot. Forsómi prestur að gefa
þvílíkt barneignabrot sýslumanni til kynna,
bæti hann efltir efnum, en forsómi sýslumaður
að stía þeim brotlegu í sundur bæti hann 8
rdlm. í 1 sta, en lögsækist uppá embættið í 2að
sinn.“
Þetta kann að skýra að fullu ástæður
þess að fenginn var annar maður en
Gunnlaugur til að gangast við Bimi yngra.
Dvöl hans á sama heimili og Ingibjörg gat
þýtt sektargreiðslur af hendi sóknarprests
og hreppstjóra. Líkur era á að Gunnlaugur
hafi litla möguleika haft til að bjarga sér hjá
vandalausum. Brottför Ingibjargar hefur
verið að kröfu prests og hreppstjóra sem bar
að koma í veg fyrir frillulifnað eða hljóta
verra af ella. En eins kann Ingibjörg að
vera að flýja Gunnlaug. Hver sem ástæða
vistaskipta þeirra mæðginanna er þá er
líklegt að þeim hafí verið það nauðugt. Það
styrkir þá skoðun að árið 1830 era þau á ný
157