Morgunblaðið - 21.08.2021, Blaðsíða 14

VIÐTAL
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Ósamræmd svæðaskipting stjórn-
sýslunnar um landið og ólík mörk um-
dæmanna hafa lengi verið talin óhag-
kvæm. Má í því sambandi til að
mynda benda á mismunandi skipt-
ingu landsins í heilbrigðisumdæmi,
lögregluumdæmi,
skattumdæmi,
sóknaráætlunar-
svæði, svæða-
skiptingu Vega-
gerðarinnar eða
önnur landfræði-
leg mörk í stjórn-
sýslunni. Þessu
hefur meðal ann-
ars fylgt sá ókost-
ur að erfiðara hef-
ur verið að bera
saman gögn mismunandi stofnana
sem starfa innan ólíkra marka stjórn-
sýslunnar, auk þess sem þetta tor-
veldar samanburð og yfirsýn.
Stjórnvöld skipuðu síðastliðinn vet-
ur starfshóp sem falið var að skoða
möguleika á að samræma þessa
skiptingu stjórnsýslunnar í umdæmi
og leggja fram valkosti um einfaldari
og samhæfðari skiptingu.
Starfshópurinn hóf störf í janúar,
hefur haldið marga fundi um verkefni
og fengið á sinn fund fulltrúa stofnana
sem málið snertir. Skýrsla hópsins
liggur nú fyrir.
Sveitarfélagið Höfn er skil-
greint í tveimur landshlutum
„Þetta er ekki nýtt viðfangsefni. Í
77 ára sögu lýðveldisins hefur þessu
oft verið velt upp, sérstaklega á sein-
ustu árum. Tvær eða þrjár atlögur
hafa verið gerðar að þessu áður og
skýrslur verið skrifaðar,“ segir Héð-
inn Unnsteinsson, formaður starfs-
hópsins.
Ólíkar skiptingar umdæma um
landið hafa ekki talist hagkvæmar og
tekur Héðinn sem dæmi að ef lands-
hlutasamtök setji sér markmið í sókn-
aráætlun um heilbrigðismál þá geti
þau ekki notað mælikvarða frá Land-
lækni, af því að þeir eru lagðir fyrir
heilbrigðisumdæmi, sem er ekki
sama umdæmi og sóknaráætlunin
nær til. Fleiri slík dæmi megi nefna
um praktísk atriði sem gera stjórn-
sýsluna flóknari en ella.
Staðan er sú í dag að landinu er
skipt í að minnsta kosti sex mismun-
andi landsvæði og er skipting heil-
brigðisumdæma ólíkust öðrum skipt-
ingum.
Héðinn bendir á að skilgreiningar
geta líka gengið á skjön við aðrar.
Þannig er t.d. Höfn í Hornafirði hluti
af Austurlandi samkvæmt Hagstof-
unni en Suðurlandi samkvæmt skil-
greiningu annarra. Iðulega kemur
það líka fyrir að upplýsingar sem
unnar eru innan einnar skiptingar
nýtast ekki öðrum og svo framvegis.
Tveir heimar mætast
„Við ákváðum strax að kalla til aðila
frá átta lykilstofnunum og fljótlega
rann upp fyrir okkur að við tölum sí-
fellt minna um einhver landfræðileg
mörk, hvar þessi landshluti endar eða
mörk sveitarfélags og fórum að tala
meira um gagnamál. Okkur varð það
snemma ljóst að í stóru myndinni
mætast tveir heimar, heimur tækni-
framþróunar og heimur þess sem var
og er. Það einhvern veginn blasir bara
við að við erum sífellt að tala um gögn
og fást við spurningar á borð við hvar
eiga grunngögn landsins að vera, hver
sér um hvaða gögn, hver miðlar þeim
og hver samræmir gögnin?“ segir
Héðinn.
Þrír valkostir settir fram
Fram kemur í skýrslunni að enginn
þeirra sem komu á fund hópsins vildi
meina að landfræðileg skipting skipti
höfuðmáli í starfsemi stofnana þeirra.
Samræmd notkun gagna og miðlun
þeirra myndi auðvelda vinnuna og
auka notkun gagnanna. Íbúar geri
auknar kröfur til opinberrar þjónustu
og hröð þróun er á innleiðingu staf-
rænnar þjónustu.
,,Þróun í skráningu og vinnslu með
gögn þýðir að aldrei fyrr hefur verið
jafn auðvelt að vinna með gögn út frá
mismunandi staðsetningu í gegnum
t.d. reitakerfi og staðföng. Sem
dæmi geta upplýsingar um einstak-
linga, sem skráðar eru í einu kerfi,
flætt yfir í annað. Það minnkar tví-
verknað og ekki þarf að óska eftir
upplýsingum frá íbúunum, sem ríkið
býr þegar yfir,“ segir í skýrslunni.
Starfshópurinn leggur fram þrjá
valkosti sem kynntir voru á ríkis-
stjórnarfundi í vikunni, að sögn Héð-
ins.
Fyrsti kosturinn er að allir opin-
berir aðilar birti upplýsingar og
vinni gögn samkvæmt landshluta-
skiptingu sveitarfélaga og sóknar-
áætlana.
Annar kosturinn er að engin
breyting verði á opinberri skiptingu
landsins en notkun staðfanga og
reitakerfa verði hraðað verulega.
Þriðji valkosturinn er svo ein sam-
hæfð skipting landsins samkvæmt
landshlutaskiptingu sveitarfélaga og
sóknaráætlana.
Einfalt í framkvæmd
Leggur hópurinn til að fyrsti kost-
urinn verði lagður til grundvallar ef
kemur til samhæfingar enda sé lands-
hlutaskipting sveitarfélaga sú sem
flestir nota. Þetta væri einfalt í fram-
kvæmd og lítið inngrip í starfsemi
stofnana. Bent er á að þessi valkostur
snúist að öllu leyti um gögn og sam-
ræmda birtingu þeirra.
Hópurinn segir um annan kostinn,
það er að segja að hraða innleiðingu á
notkun staðfanga og reitakerfis hjá
öllum ríkisaðilum, að hann hafi meðal
annars þann kost að styðja við staf-
ræna þróun.
Ef þriðji kosturinn yrði fyrir val-
inu, en hann er þyngstur í vöfum,
verður til skýr skipting stjórnsýslu og
þjónustu sem m.a. auðveldar stefnu-
mótun og töku ákvarðana. En honum
fylgir meðal annars kostnaður við
breytingar á stofnanaumgjörð og
heilbrigðisþjónustu og gæti komið í
veg fyrir sameiningar stofnana.
Hagfellt fyrir íbúa landsins
Í grunninn snerist verkefnið ekki
um landfræðileg mörk heldur frekar
um samræmt aðgengi og samræmda
birtingu gagna. Héðinn segir líkleg-
ast að valkostir eitt og tvö verði ofan
á og þá sé bara eftir að ræða hvernig
þeir verða útfærðir.
Spurður hvernig þessar umbætur
og breytingar snerti hag íbúa lands-
ins segist Héðinn vonast til að allar
upplýsingar í stjórnsýslunni verði
samræmdari og um leið aðgengilegri
fyrir einstaklingana.
„Þetta er líka til þess fallið að
hjálpa til við tæknilegar útfærslur á
markmiðum opinberra stefna og
áætlana þannig að auðveldara verði
að mæla hvort árangri er náð. Á end-
anum hljótum við líka að horfa til
þessarar stóru myndar af samspili
opinberrar þjónustu, en um 73%
heildarþjónustunnar eru á höndum
ríkisins en sveitarfélögin eru með
um 27%,“ segir hann.
Héðinn segir enn fremur að þegar
til framtíðar er litið eins og gert er í
þessari skýrslu þá sé tækniþróunin
það hröð að hún bjóði upp á miklu
stærri og skilvirkari skipulagsheild-
ir.
„Þessir tveir heimar mætast þar
sem landfræðilega skiptingin skiptir
alltaf minna og minna máli og hag-
kvæmara er að vera með stærri
stjórnsýslueiningar og það er auð-
veldara ef gögnin eru samhæfð með
þessum hætti,“ segir hann að lokum.
Einfalda ólík mörk stjórnsýslunnar
- Hröð tækniþróun býður upp á miklu stærri og skilvirkari skipulagsheildir segir Héðinn Unnsteins-
son - Starfshópur leggur fram tillögur um að samræma skiptingu stjórnsýslunnar í umdæmi
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Við tölvur Hraðar tækniframfarir leiða umræðuna frá landfræðilegum skiptingum og beina sjónum að gögnum.
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Hornafjörður Svæðaskiptingar fara ekki alltaf saman. Höfn er t.d. hluti af
Austurlandi skv. Hagstofunni en Suðurlandi skv. skilgreiningu annarra.
Héðinn
Unnsteinsson
14 FRÉTTIR
Innlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. ÁGÚST 2021
Einbýlishús í Vesturborginni óskast
Viðskiptavinur okkar leitar að 250-350 fm einbýlishúsi í
Vesturborginni. Staðgreiðsla í boði.
STAÐGREIÐSLA Í BOÐI
Grensásvegi 11 108 Reykjavík | Sími 588-9090 | eignamidlun.is
Sverrir Kristinsson
Löggiltur fasteignasali
sverrir@eignamidlun.is
861 8514
Sigurður Bogi Sævarsson
Veronika S. Magnúsdóttir
Hitabylgja úr suðri teygir sig yfir
Norður- og Austurland í næstu viku
og vænta má að hiti í Ásbyrgi nk.
þriðjudag nái 24 gráðum og verði litlu
lægri á Akureyri.
Hlýindin koma
síðdegis á mánu-
dag og vara fram
á miðvikudaginn.
Frægt dæg-
urlag er Í sól og
sumaryl eftir
Gylfa Ægisson
sem hljómsveit
Ingimars Eydal á
Akureyri flutti
endur fyrir löngu.
Í raun er texti þess lags, sem margir
kunna, spásögn um hvernig veðrið
verður norðanlands næstu daga.
Þá hlýnar allverulega á Austur-
landi á þriðjudag en síðdegis þá gæti
hitastig á Egilsstöðum farið í 22 gráð-
ur og jafnvel hærra á Seyðisfirði.
„Þetta er hlý tunga sem ætlar að
teygja sig frá Spáni og hingað og ætti
að vera hérna í tvo til þrjá daga,“
sagði Birgir Örn Höskuldsson veð-
urfræðingur við mbl.is í gær.
„Útlitið er gott, sagði Guðmundur
Ögmundsson, þjóðgarðsvörður í Ás-
byrgi, í samtali við Morgunblaðið.
„Sumarið allt hefur verið mjög sólríkt
og sú hátíð heldur áfram samkvæmt
veðurspánni. Sem betur fer fengum
við rigningu hér í vikunni sem var
gott fyrir gróðurinn hér í Jökulsár-
gljúfrum. Hér á svæðinu er líka tals-
vert enn af ferðafólki, mest útlend-
ingar en Íslendingum á ferðalögum
er farið að fækka.“
Reiknað með rigningu
sunnanlands og vestan
Á höfuðborgarsvæðinu má búast
við rigningu eftir helgina, en að hiti
verði 15-16 gráður. Raunar má reikna
með rigningu alveg frá Mýrdalssandi
og vestur á firði, skv. veðurspám.
Þetta á sérstaklega við um mánudag-
inn, en eftir það dettur í meinleys-
isveður. Þegar komið er svo fram í
síðustu daga ágústmánaðar má ann-
ars hvað úr hverju fara að búast við
haustlægðum og hvassviðri, þótt eng-
ar spár um slíka veðráttu liggi fyrir
enn sem komið er.
Norðaustrið verður heitt
- Hitabylgja eftir helgina er í kortunum - Hlýjast verður í
Ásbyrgi og á Akureyri - Gott eystra- Í sól og sumaryl
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Akureyri Veðursældin þar í bænum
er oft með miklum eindæmum.
Guðmundur
Ögmundsson