Saga - 2016, Qupperneq 9

íris ellenberger
Lesbía verður til
Félagið Íslensk-lesbíska og skörun kynhneigðar og
kyngervis í réttindabaráttu á níunda áratug 20. aldar
20. öldin er sá tími sem samkynhneigðir voru á Vesturlöndum mótaðir sem
þjóðfélagshópur með ákveðin persónueinkenni. Aukin þéttbýlismyndun
veitti þeim skjól til að byggja upp neðanjarðarmenningu sem lagði grunninn
að frelsishreyfingu homma og lesbía á sjöunda og áttunda áratugnum.
Réttindabarátta samkynhneigðra var þó miklu seinna á ferðinni hérlendis
enda mynduðust margar af forsendum samkynhneigðrar sjálfveru mun síðar
á Íslandi en í nágrannalöndunum. Þetta á sérstaklega við um konur því svo
virðist sem samkynhneigð rými á Íslandi hafi á fyrri hluta 20. aldar eingöngu
verið ætluð körlum. Fyrstu vísbendingar um að lesbíur hafi í einhverjum
mæli farið að hópa sig saman eru frá því um 1970 en allt fram á níunda
áratug 20. aldar stóðu þær að mestu utan við ríkjandi orðræðu. Árið 1985
stofnuðu nokkrar lesbíur félagið Íslensk-lesbíska sem var m.a. ætlað að vera
vettvangur fyrir lesbískt málefnastarf. Félagið leigði húsnæði í kvenna húsinu
í Vallarstræti 4, m.a. í þeim tilgangi að brúa bilið milli kvennahreyfingarinnar
og réttindabaráttu samkynhneigðra og skapa vettvang fyrir starf sem byggð -
ist á samþættingu kyngervis og kynhneigðar. Hvernig var þessu ný næmi
tekið innan kvennahreyfingarinnar og Samtakanna ’78? Hvaða áskoranir
fylgdu því? og hvernig tókst félaginu að fóta sig í samfélagi þar sem lesbíur
voru að verða til sem þjóðfélagshópur? Í þessari grein verður fjallað um sögu
Íslensk-lesbíska og hún notuð til að varpa ljósi á aðstæður ís lenskra lesbía,
mótun lesbískrar sjálfsveru og möguleika fyrir samþættan lesbískan femín-
isma á blómaskeiði kvennahreyfingarinnar um miðjan ní unda áratuginn.
Ár hvert í ágústbyrjun hafa Hinsegin dagar í Reykjavík farið fram,
við mikinn fögnuð borgarbúa, frá því við upphaf 21. aldar. Við það
tilefni er gefið út sérstakt dagskrárrit sem er raunar eina tímarit
landsins sem helgað er hinsegin fólki. Undanfarin ár hefur tíðkast
að þjóðþekktur einstaklingur riti formála að blaðinu, eins konar
hugvekju um stöðu hinsegin fólks. Árið 2016 kom það í hlut Dag -
nýjar kristjánsdóttur, prófessors í bókmenntafræði við Háskóla
G R e I N A R
Saga LV:2 (2016), bls. 7–53.
Saga haust 2016.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 17.5.2019 10:12 Page 7