Saga - 2016, Page 14

Með viðtalsrannsókninni leita ég til hefðarinnar en munnleg
saga hefur allt frá upphafi hinsegin sagnfræðirannsókna á áttunda
áratugnum gegnt veigamiklu hlutverki í sagnritun um hinsegin
fólk. Það sama gildir um aðra minnihlutahópa sem eru að miklu
leyti ósýnilegir í hefðbundnari sagnfræðiheimildum. Íslensk-lesbíska
er ekki víða getið í útgefnum heimildum eða í skjalasöfnum og því
eru munnlegar heimildir mikilvæg viðbót. Auk þess gera þær mér
kleift að skoða efnið út frá sjónarhóli þeirra kvenna sem tóku virkan
þátt í starfi félagsins en blaðaumfjöllun og aðrar prentheimildir voru
oftar en ekki ritaðar út frá ráðandi hugmyndafræði, sem setti sam-
kynhneigða ávallt skör lægra en gagnkynhneigða þjóðfélagsþegna.
Gallinn við munnlegar heimildir er aftur á móti sá að þær verða til
eftir á, í þessu tilviki 28 árum eftir að Íslensk-lesbíska leið undir lok.
Það var því að vissu leyti erfitt fyrir viðmælendur mína að nálgast
viðfangsefnið á ný. Ýmislegt hafði fallið í gleymskunnar dá en þess
utan hefur orðræðan um hinsegin fólk breyst. Því er hætt við að
viðmælendur mínir túlki fortíðina í ljósi mótaðra hugmynda sam-
tímans um samkynhneigð en þeim var ekki endilega til að dreifa um
miðjan níunda áratuginn, þegar íslenskar lesbíur voru fyrst að verða
til sem þjóðfélagshópur. en með aðstoð prentaðra heimilda, sér í lagi
blaðaviðtala, fundargerða og annarra skjala félagsins opnast innsýn
í samfélagslega stöðu lesbía og tilurð hinnar íslensku lesbíu á níunda
áratugnum.
Samkynhneigð verður til
Rannsóknir á sögu samkynhneigðar á Vesturlöndum má rekja til
réttindabaráttu homma og lesbía á áttunda og níunda áratug 20.
aldar. Sagan varð tæki í sjálfsmyndarpólitík þessara hópa en með
því að sýna að samkynhneigt fólk hefði alltaf verið til var hægt að
undirbyggja kröfuna um að það verðskuldaði fulla virðingu og rétt-
indi í samfélaginu. Þögnin sem ríkti um ástir tveggja einstaklinga af
sama kyni var túlkuð sem vitnisburður um kúgun homma og lesbía
í gegnum aldirnar og því væru sagnfræðingar að afhjúpa fortíð sem
ríkjandi öfl hefðu bælt niður. Sagnfræði hafði þannig skýran póli-
tískan tilgang og gekk gjarna út á að grafa upp fyrirmyndir fyrir
lesbíur og homma í samtímanum.7
íris ellenberger12
7 Judith Schuyf, „Hidden from History?“, bls. 63–66.
Saga haust 2016.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 17.5.2019 10:12 Page 12