Saga - 2016, Blaðsíða 113

holur kassi og grófur strengur 111
Asíu en miðað við fornleifar hafa þau verið orðin algeng í evrópu á
miðöldum og sumir telja jafnvel að á þau hafi verið spilað í evrópu
á tímum Rómaveldis.8
Beinflautur hafa einnig þekkst víða um lönd og til er heimild um
slíkt hljóðfæri hér á landi þó að hluturinn sjálfur hafi því miður ekki
varðveist.9 ole Worm (1588–1654), fornfræðingur í kaupmanna -
höfn, hafði mikinn áhuga á Íslandi, skrifaðist á við marga Íslendinga
og fékk þá til að senda sér allskonar fornmuni, náttúrugripi og
handrit.10 Árið 1655 gaf Worm út lýsingu á safni sínu11 og eftir að
hafa sagt þar frá tréflautu, sem skóladrengur í køge gleypti og
skilaði niður af sér í ágúst 1646,12 minnist hann þess að hafa fengið
hljóðpípu úr lambslegg frá Íslandi, haglega gjörða og hljómfagra.13
8 Gjermund kolltveit, Jew’s Harps in European Archaeology. BAR International ser-
ies 1500 (oxford: Archaeopress 2006), bls. 4–5 og 51–64. Um íslensku munn-
gígjuna segir kolltveit: „The object has an unusual form to be a jew’s harp. It
is studied here from photocopy only, and there is therefore reason to take pre-
liminary reservations as to the identification of the object“ (bls. 250). Fleiri
erlendir sérfræðingar hafa látið í ljós efasemdir um að hér sé raun verulega um
hljóðfæri að ræða, sjá oddvin Horneland, „Den islandske munnharpa“,
Munnharpa 16:63 (2014), bls. 10.
9 Í Svíþjóð hefur fundist beinflauta sem aldursgreind hefur verið til loka stein-
aldar (ca. 2300–1800 f.kr.) en einnig flautur frá ýmsum öðrum tímum allt til 19.
aldar (Cajsa S. Lund, „Bone Flutes in Västergötland, Sweden. Finds and Tradi -
tions. A Music-Arcaeological Study“, Acta Musicologica 57/1 (1985), bls. 9–25,
hér bls. 9–11).
10 Halldór Hermannsson, „ole Worm“, Ársrit Hins íslenska fræðafjelags í Kaup -
mannahöfn 2 (1917), bls. 42–64, hér bls. 48 og 55–57; Ole Worm’s Correspondence
with Icelanders. Bibliotheca Arnamagnæana VII. Útg. Jakob Benediktsson
(kaupmannahöfn: ejnar Munksgaard 1948), bls. xv o.áfr.
11 ole Worm, Museum Wormianum seu Historia Rerum Rariorum. Tam Natur alium,
quam Artificialium, Tam Domesticarum, quam Exoticarum, quæ Hafniæ Danorum in
ædibus Authoris servantur (Amstelo dami: elze virios 1655); sjá einnig H. D.
Schepelern, Museum Wormianum. Dets forudsætninger og Tilblivelse ([kaup manna -
höfn]: Wormianum 1971).
12 Sjá nánar Breve fra og til Ole Worm III 1644–1654 (Nr. 1179–1796). oversat af H.
D. Schepelern. Under medvirken af Holger Friis Johansen (kaupmannahöfn:
Munksgaard 1968), bls. 300 og 302–303.
13 Worm skrifar: „obiter hic moneo Tibiam mihi esse Islandicam proprie sic dic-
tam ex osse tibiæ agninæ, pulchre satis elaboratam & sonoram.“ Worm,
Museum Wormianum, bls. 374. Sjá einnig Þorvaldur Thoroddsen, Landfræðissaga
Íslands. Hugmyndir manna um Ísland, náttúruskoðun og rannsóknir, fyrr og síðar II
(kaupmannahöfn: Hið íslenzka bókmenntafjelag 1898), bls. 172.
Saga haust 2016.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 17.5.2019 10:12 Page 111