Saga - 2016, Qupperneq 128

Útgefnar sóknalýsingar eru alls 192, þar af 12 eftir 1870 og 25
ótímasettar. Í 48 skýrslum af þessum 192 er spurningu 57 ekki
svarað með afgerandi hætti, þannig að eftir standa 144 sóknalýs -
ingar þar sem hægt er að nálgast upplýsingar um hljóðfæri á Íslandi
um miðja 19. öld. eftirfarandi tafla sýnir, eftir tíma, í hve mörgum
svörum eru nefnd ákveðin hljóðfæri og hver þau eru.
Hljóðfæri 1839–70 1870–75 Ótímas. Samtals
Fiðla 6 0 0 6
Fíól 4 2 2 8
Flauta 4 1 1 6
Harmoníka 0 4 1 5
Langspil 56 3 6 65
Í 16 skýrslum (þar af þremur eftir 1870 og einni ótímasettri) er
minnst á hljóðfæri án þess að tilgreint sé hver þau eru en þau svör
gefa þó alltaf til kynna að ekki séu þau algeng. Sem dæmi má taka
svör eins og: „Á hljóðfæri leika hér fáir“77 eða „engin hljóðfæri …
sem vert er um að skrifa.“78 Í öðrum tilfellum er tónninn örlítið já -
kvæðari, svo sem: „Fáeinir leika á hljóðfæri“79 eða jafnvel „nokkrir
tíðka hljóðfæraslátt“.80 Í 59 skýrslum er spurningunni um hljóðfæri
svarað neitandi, í heldur færri tilfellum en langspil er nefnt. en
skýrslurnar geyma meira en tölfræðina því í svörum prestanna má
einnig lesa viðhorf þeirra til hljóðfæranna og jafnvel hvað telst vera
hljóðfæri og hvað ekki. Hér eru dæmi um svör víðsvegar að:
Hljóðfæri eru hér ekki leikin, en fáeinir kunna hér á langspil.81
Viðlíka margir [tveir eða þrír] arga á langspil eða fiðlu.82
Hljóðfæri eru engin hér leikin. Vita einir tveir menn að slá langspil.83
… ekki hefi eg orðið var við hljóðfæri, en einstakir kunna þó að spila
algeng sálmalög og kvæðalög, helst á langspil.84
Á langspil leika hér ýmsir, en ófagur er hljómur á …85
rósa þorsteinsdóttir126
77 Staðastaðarsókn 1839 (Snæf.).
78 Bjarnaness- og Hoffellssóknir 1840 (A-Skaft.).
79 Ögurþing og eyrarsókn 1854 (N-Ís.).
80 kolfreyjustaðarsókn 1872 (S-Múl.).
81 Stóradalssókn 1840 (Rang.).
82 Hraungerðis- og Laugardælasóknir 1841 (Árn.).
83 Miklaholt- og Rauðamelssóknir 1845 (Hnapp.).
84 Goðdala- og Ábæjarprestakall 1840 (Skag.).
85 Hofssókn 1840 (N-Múl.).
Saga haust 2016.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 17.5.2019 10:12 Page 126